Laz müzisyen Birol Topaloğlu, 18 Mart'ta, TRT İNT için hazırlanan "Bergüzar" adlı müzik programına çağrıldı. Derlediği Lazca şarkıları, tulum eşliğinde seslendirmek istiyordu. Ancak program çekimine başlandığı sırada kurum yetkililerinden gelen emirle, mevzuat gereği Lazca şarkı söyleyemeyeceği belirtildi.
AB uyum yasalarından önce TRT programlarında Lazca şarkı söylediğini belirten Topaloğlu, "Bu hakkım elimden alındı. Yargıya başvurmayı düşünüyorum" diye konuştu.
Topaloğlu, otantik Laz müziğinin en bilinen ismi. Rize'nin Pazar ilçesinden Artvin'in Hopa ilçesinde değin Lazların yaşadığı tüm bölgeleri tulumuyla geziyor, aşk şarkıları, destanlar, yol havaları, ninniler derliyor.
Daha önce söylemişti
Otantik Lazca derlemeler ve kendi bestelerinden oluşan ilk albümü "Heyamo-Lazuri Birabape"yi 1997'de çıkardı. Yine aynı yıl Marsilya'da katıldığı Dünya Etnik Müzik Fuarı'nda, Laz kadınlar korosunun seslendirdiği imece şarkısı Heyamo, en çok ilgi gören şarkı oldu.
Heyamo'yu, Cumhuriyet'in 75. yılı kutlamalarında ve Aspendos Tiyatrosu'nda da seslendirdi. Lazca bir şarkı, ilk kez bir devlet organizasyonunda yer alıyordu. İkinci albümü 'Aravani' de 2000'de çıktı.
TRT İNT'te yayımlanan "Bergüzar" adlı müzik programı için 18 Mart'ta davet edildi, bölge türkülerini seslendirecekti: "Programa çıkarsam Lazca şarkılar söyleyeceğimi, bu yüzden sorun çıkabileceğini söyledim. 'Çıkmaz' dediler. Tulumumu alıp gittim."
Banttan yayımlanacak program için çekime başlanırken, aklında Lazca üç parça vardı; Türkiyeli Laz aydını Xelimişi Xasani'nin derlediği Çuta Nusa (Küçük Gelin) adlı aşk şarkısı, Yeşili Kamiyoni (Yeşil Kamyon) adlı eğlenceli aşk şarkısı ve yaylalara çıkılırken görülen dere, çimenlik, dağları anlatan bir yol havası okuyacaktı.
Tam tulum çalmaya başlayacaktı ki, yapımcı Mahmut Uçar'dan uyarı geldi: Mevzuat gereği Kırmanci, Zazaki, Boşnakça, Arapça ve Çerkezçe mümkün olabilir, ancak Lazca şarkı seslendirilmezdi. Uçar, "Program başlamadan TRT yetkililerini aradık. Kurumun müzik-magazin programlarında Lazcaya izin verilmediğini söylediler" dedi. "Dışlandığımı, yok sayıldığımı, aşağılandığımı hissettim" diyen Topaloğlu da türkü söylemeyi reddetti.
Çözümü de kendisi buldu
Kriz, Topaloğlu'nun sunduğu bir koşulla aşıldı. Türkçe üç parça seslendirecek, ancak program sırasında, "Bu şarkıların Lazca orjinali de var. Mevzuat gereği Lazca seslendiremediğim için Türkçelerini okuyorum" diyecekti.
Topaloğlu, yöneltilen, "En çok hangi sanatçılardan etkilendiniz?" sorusuna da kırılmıştı: "Ne diyeceğimi şaşırdım. Bu şarkıları Xelimişi Xasani'den, Yaşar Tuna'dan, köyümün kadınlarından öğrendim. Onların aşk şarkıları, ninnileri, ağıtları, destanlarını dinleyerek bugüne geldim' diyemedim. Bana şarkılarını yasakladıkları isimleri anamadım."
"AB bize yaramadı"
TRT daha önce Topaloğlu ile iki ayrı program yapmıştı. Üç yıl önce çekilen "Kum Saati" adlı programda Lazca şarkılar söylemiş, annesi de anadilinde konuşmuştu. "Yansımalar" adlı programda da Lazca söylemişti. Bu programlar defalarca ekrana gelmişti.
Topaloğlu'na göre AB uyum sürecinde çıkan ve anadilde yayın izni veren yasa en çok Lazlara zarar verdi: "Eskiden kısmen de olsa ekranda anadilimde şarkı söylüyordum. Şimdi bu hakkım elimden alındı. Mağdurum. Yargıya başvurmayı düşünüyorum". (EÖ/EÜ)