Küreselleşme, Küresel Boşvermişlik ve AIDS

2004’e kadar hastalığa yakalanacak beş milyonu aşkın insanla, tüm dünya ölçeğinde 34-46 milyon kişi AIDS hastası olacak. Bu rakam, açlık dışında insanlığın bu güne kadar karşılaştığı en büyük sorun olarak AIDS’i işaret ediyor.

Türkiye: Korkulacak ülke

Türkiye’de ilk AIDS olgusunun görüldüğü 1985’ten bu yana, yaklaşık bin 700 hasta ortaya çıktı. Uzmanlar, bu rakamın daha da yükselmesinden kaygılanıyorlar.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bir an önce önlem almaması halinde Türkiye’nin, “AIDS konusunda korkulacak ülke” konumuna gelebileceğini belirtiyor.

UNAIDS ile WHO’nun ortak hazırladığı “Güncelleştirilmiş AIDS Salgını Raporu-2002” resmi rakamları, Türkiye’de AIDS salgınının bölgedeki Doğu Avrupa ülkelerine kıyasla düşük kaldığını, ancak önlem alınmazsa AIDS’in korkulacak boyuta gelebileceğini gösteriyor.

Türkiye’de bir çok erişkin hastalığa yalnızca homoseksüel ilişkinin neden olacağını düşünüyor ve kendisini böyle bir ilişki kurmadığı sürece “hastalıktan muaf” sayıyor. Oysa, bu tür ilişkiyle hastalığa yakalanan kişi sayısı çok az.

Araştırmalar, HIV’nin geçişinin yüksek oranda heteroseksüel ilişkiyle olduğunu gösteriyor. Diğer yandan, insanların yüzde 41’i güvenli bir seksi sağlayacak koruyucu yöntemleri kullanmıyor.

Doğu Avrupa, Orta Asya, Uzak Doğu

Doğu Avrupa ülkeleri, eski Sovyet Cumhuriyetleri, Orta Asya ve Uzak Doğu ülkeleri, salgının en hızlı artış gösterdiği ülkeler. Rapora göre, AIDS, başta Asya ve Doğu Bloğu ülkelerinde olmak üzere pek çok bölgede hızla yayılıyor.

Rapora göre, önceki yıllarda belirlenen HIV pozitif kişiler daha çok damar içi ilaç kullanan yabancılar, kan nakli yapılanlar ve yurtdışından dönen Türk vatandaşlarıydı. Ancak son yıllarda, heteroseksüel yolla yayılım artış gösterdi.

Türkiye’nin genç nüfus yapısı, kondom kullanımının yeterince yaygın olmaması, yılda 10 milyondan fazla kişinin ziyaret ettiği önemli bir turizm merkezi olması, HIV/AIDS oranının yüksek olduğu bölgelere yakınlığı ve oradaki vatandaşlarla etkileşimin artması, başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlerde ticari seks piyasasının büyüklüğü ve HIV/AIDS oranının yüksek olduğu Doğu Avrupa ülkelerinden çok sayıda kadının bu piyasada yer alması, Türkiye’yi önümüzdeki yıllarda AIDS konusunda tehlikeli ülke konumuna getirebilir.

Üç yeni hastadan ikisi Afrika’dan

Afrika’nın Sahra altında kalan bölümünde, hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksek. Yeryüzünde saptanan her üç yeni olgudan ikisi, bu bölgeden çıkıyor. Ölen her dört AIDS’liden üçü bu bölgede yaşamını yitiriyor. Dünyadaki hastaların yaklaşık yüzde 30’u da bu bölgedeki ülkelerde yaşıyor.

Yalnızca Güney Afrika Cumhuriyeti’nde 5.3 milyon HIV’li insan bulunuyor. Bu ülkeler aynı zamanda yoksulluk ve açlığın da hüküm sürdüğü ülkeler olarak biliniyor. Bu nedenle Nelson Mandela bu hastalığa karşı mücadelede öncülük eden kişi konumunda.

Bir diğer bölge ülkesi Botswana’da ise, tüm ülke nüfusunun yüzde 39’u HIV pozitif; yani vücudunda AIDS virüsü taşıyor.

İstatistiklere göre, 2003 boyunca 2.3 milyon Afrikalı AIDS’ten öldü; 2003’te 3 milyondan fazla Afrikalının da hastalığa yakalanmış olacağı tahmin ediliyor. Bu, her 12 yetişkin Afrikalıdan birisinin bu hastalığa yakalanması demek.

Gelişmiş Batı ülkelerinde hastalığın yayılma hızı eskiye oranla yavaşlama eğilimi gösterse de, bu bölgedeki verilerde bir düşüş eğilimi gözlenmiyor. Verileri değerlendiren uzmanlar, gizli kalmış olguların sayılarının yüksekliğinden kaygılanıyor.

Parası olana ilaç, ucuz ilaca engel

Gelişmiş ve yoksul ülkeler arasındaki farklılık öncelikle, bu ülkelerdeki tedavi olanaklarının farklılığından kaynaklanıyor.

“Küresel” ölçekteki ilaç firmalarının ürettiği pahalı ilaçları bu yoksul ülkelerin elde etmesi imkansız.

Gelişmekte olan ülkelere AIDS’le mücadele için sağlanan finansman önemli ölçüde arttı. Bu ülkelere ayrılan kaynak 1996’da 300 milyon doların altındayken 2003’de yaklaşık 4.7 milyar dolara çıktı. Ne var ki, 2005’e kadar her yıl gereksinim duyulan miktar; 10.5 milyar dolar. Kaynak açığının bedelini ise, yoksul ülkelerin insanları ödüyor.

Brezilya, Küba gibi ülkelerin düşük fiyatlarla ürettiği ilaçlar ise, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü’nün engellemeleri nedeniyle bu ülkelerde hastalara sunulamıyor.

Bu ilaçların tüketime girmesini engellemek için küresel ilaç firmaları gelişmekte olan ülkelere daha düşük fiyatla “özel ve toplu” ilaç satışları gerçekleştiriyor. Bazı gönüllü örgütlenmeler de, bu konuda destek sunuyor. Ancak, sorunun bu yolla çözümlenmesi olanaksız.

Küresel boşvermişlik

“Dureks” adlı prezervatif firması her yıl yaptığı cinsel alışkanlıklarla ilgili araştırmayı bu yıl da, yaklaşık 15 bin kişinin katılımıyla gerçekleştirdi.

Araştırmaya katılan her 10 kişiden 4’ü, son 12 ayda yeni tanıştığı birisiyle korunmadan ilişkiye girdiğini ifade etti.

Katılımcıların yüzde 29’u cinsel yolla bulaşan hastalıkları, yaşadığı ülkelerin en önemli sorunu olarak kabul ettiklerini belirttiler.

Yine katılanların yüzde 29'u topluma yönelik eğitim konuları içinde cinsel yolla bulaşan hastalıklara öncelik verilmesi gerektiğini belirtti.

Katılanların yüzde 24'lük bir kesimi de bu hastalıkların içinde birinci önceliğin AIDS'e verilmesi gerektiğini söyledi.

Araştırmayla dünya genelinde yeni bir partnerle korunmasız cinsel ilişkiye en kolay evet diyenlerin başında yüzde 70 oranla Çinlilerin geldiği, Fransızların ise yüzde 9 oranıyla en dikkatliler olduğu belirlendi.

Araştırmacılar, bütün tehlikelerine rağmen, “Sadece bekarlar değil, evli çiftler de bu endişe verici tablonun içinde yer alıyor. Zira evlilik gibi uzun süreli ilişkiler yaşayan kişilerin de yüzde 45'i cinsel hastalıklarını partnerlerinden saklayacaklarını itiraf ediyor” diyor.

En çok etkilenenler, kız çocuklar

Bu süreçte en kritik kesimi gençler ve öğrenciler oluşturuyor. UNAIDS ve UNICEF AIDS’le savaşımda bu kesime özel bir önem veriyor.

UNICEF Genel Direktörü Carol Bellamy AIDS'le ilgili olarak "Uluslararası topluluk, HIV/AIDS salgınının geleceğini belirleyecek olan 2 milyar çocuğa ve gence ulaşmada yetersiz kalıyor. En çok etkilenenler kız çocuklar. Bebeklerin ve küçük çocukların yaşamları da büyük bir tehdit altındadır. Her gün, on beş yaşın altında iki bin çocuk enfeksiyon kapıyor. Her on enfeksiyondan dokuz'u gebelik, doğum ve emzirme sırasında ortaya çıkıyor; bunların çoğu önlenebilir vakalar. Söz konusu çocukların büyük bölümü daha beş yaşına gelmeden ölecek" diyor.

Dünyada HIV/AIDS

Aralık 2002 verilerine göre;

HIV/AIDS ile yaşayan:

Total: 42 milyon

Erişkin: 15-49 yaş 38.6 milyon

Kadın: 19.2 milyon

15 yaş altı: 3.2 milyon

2002 içinde HIV ile yeni enfekte vakalar:

Total: 5 milyon

Erişkin: 15-49 yaş 4.2 milyon

Kadın: 2 milyon

15 yaş altı: 800 000

2002’de AIDS'den ölenler:

Total: 3.1 milyon

Erişkin: 15-49 yaş 2.5 milyon

Kadın: 1.2 milyon

15 yaş altı: 610 000

2003 Yılında ölmesi muhtemel AIDS’li Sayısı: 5 Milyon

Türkiye’de HIV/AIDS

Türkiye'de HIV/AIDS vakalarının yıllara göre dağılımı

(31 Haziran 2002, T.C. Sağlık Bakanlığı)

Yıllar – AIDS – HIV(+) – Toplam

1985 - 1 - 1 - 2

1986 - 2 - 3 - 5

1987 - 7 - 27 - 34

1988 - 9 - 26 - 35

1989 - 11 - 20 - 31

1990 - 14 - 19 - 33

1991 - 17 - 21 - 38

1992 - 28 - 36 - 64

1993 - 29 - 45 - 74

1994 - 34 - 52 - 86

1995 - 34 - 57 - 91

1996 - 37 - 82 - 119

1997 - 38 - 105 - 143

1998 - 29 - 80 - 109

1999 - 28 - 91 - 119

2000 - 46 - 112 - 158

2001 - 40 - 144 - 184

2002 - 27 - 77 - 104

TOPLAM 431 - 998 - 1429 (BB)