Kürdistan Bölgesi Üzerine Özerlik Kanunu
"Kürtlere Muhtariyet verilmesi için söz verilen, 1970 Mart'ından, dört yıl sonra bugün, bu sözü yerine getirmek üzere Devrim Yürütme Organı olarak Kürt ve Arap Halkları'nın eski ve tarihsel ilişkilerine dayanarak açıklıyoruz :
Sosyalizme ulaşabilmek için ülkede tüm azınlıklar, Arap halkıyla eşit bir şekilde, birlikte mücadele edeceklerdir. Ayrıca Kürt halkı, çoğunlukta bulunduğu bölgelerde adilane bir biçimde ve Irak'ın siyasi çerçevesinde haklarına sahip olabilir. Kürt Halkı'nın, eski diktatör ile gerici ve şoven iktidarlardan çektikleri işkence ve eşitsizliği gidereceğiz.
Geçici Anayasayı Değiştirme Karan No: 247
16 Temmuz 1970 geçici Anayasanın 63/B fıkrasına dayanarak 11 Mart 1974 tarihinde toplanan Devrim Yürütme Meclisi halk adına şu kararları almıştır :
Madde l. Aşağıdaki fıkra 1970 Anayasasının 8. maddesine eklenecektir.
Fıkra C : Kanun çerçevesinde Kürtlere, çoğunlukta bulundukları bölgelerde özerklik verilecek,
Madde 2. Yukarıdaki değişme Resmi Gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girecektir. (11. Mart. 1974 tarihli Resmi Gazete)
Devrim Komuta Başkanı Ahmed Hasan ElBekr"
"11 Mart 1974'te Devrim Yürütme Organı, halk adına Geçici Anayasanın 42. Maddesinin a fıkrasına dayanarak Kürdistan için aşağıdaki 33 nolu şu kararları aldı :
Kürdîstan Bölgesi Üzerine Özerklik Yasası
Bölüm I
Özerkliğin Temelleri
l. Fasıl : Genel Hükümler :
Md. l :
a) Kanunda belirtildiği gibi bu bölgeye isim verilecektir ve özerkliğine sahiptir.
b) Bu bölge çoğunluk esasına göre saptanacaktır. Ancak 11. Mart kararma dayanarak, bu yerler 1957 yılı nüfus sayımı dayanak alınarak ve bu sayım göz önünde bulundurularak saptanacaktır.
c) Bölge; yasal, siyasal ve ekonomik çerçevesi içinde özerkliğine ve manevi kişiliğine; bir idari birlik olarak da Irak Hükümeti'ne bağlı kalacaktır.
d) Bu bölgenin halkı, Irak halkı'ndan ayrılmaz bir bütündür ve bu bölgenin toprağı da Irak Devleti'nin ayrılmaz bir parçasıdır.
e) Erbil, Özerk Kürdistan bölgesinin merkezi olacaktır.
f) Özerk bölgenin heyetleri Irak Devleti'nin heyetlerinden sayılacaktır.
Md. 2:
a) Bölgede resmi dil Kürtçe olacak, bunun yanı sıra Arapça da kullanılacaktır.
b) Bölgede Kürtler, Kürtçe eğitim öğretim görecek bunun yanı sıra zorunlu olarak bütün okullarda Arapça da okutulacaktır.
c) Bölgedeki Araplar için Arapça eğitim öğretim yapan okullar açılacak, bunun yanında Kürtçe de zorunlu olacaktır.
d) Bölge halkı dil ayrımı gözetmeksizin istediği okulu seçebilme hakkına sahiptir.
e) Bölgedeki bütün öğretim kesimleri devletin genel eğitim öğretim politikasına bağlı olacaktır.
Md. 3:
a) özerk bölgedeki Arap ulusu ve diğer azınlıkların kanun ve kararnamelerin öngördüğü şekilde haklarına saygı gösterilecektir.
b) Halkın oranına göre Araplar ve azınlıklar idari memurluklarda bulunabilirler ve genel hizmetlerden, kanunun öngördüğü şekilde yararlanabilirler.
Md. 4 : Kürdistan ve Arap bölgesinde yargı organları bir bütündür.
2. FASIL: Mali esaslar:
Md. 5 : Devletin mali birliği ve Irak Devletinin mali bütünlüğü içerisinde bölgenin de mali bağımsızlığı vardır.
Md. 6 :
a) Irak devletinim bütünlüğü içerisinde kendine özgü bir bütçesi vardır.
b) Devletin bütçesi nasıl hazırlanıyorsa, bölgenin bütçesi de o esaslar içerisinde hazırlanır.
Md. 7 :Bölgenin bütçesi aşağıdaki bölümlerden oluşur:
1 Tekrarlanan bütçe
2 Bölgede yapılacak yıllık yatırımlar
3 Verimli kurumlara ait yerel bütçeler
4 idari örgüt ve belediye bütçeleri
Md. 8 : Bölgenin bütçe kaynakları şunlardır:
a) Kendilerine özgü gelirleri:
1 Öngörülen yasalara göre yerel idareler ve belediyelerce alınan vergiler.
2 Hizmet karşılığı ve satışlardan elde edilen gelirler.
3 Bölge bütçesine ait kurum ve iş adamlarının kararlarından alınacak vergiler.
4 Taşınamaz mallardan alınan vergiler.
5 Tarım reformu karşılığında ve ekilen topraklardan alınan vergiler.
6 Arsa vergileri.
7 Miras vergileri.
8 Konut tescili vergileri.
9 Mahkeme vergileri ve verilen para cezalarmdan elde edilen gelirler.
10 Mali pullar.
11 Arabaların mülkiyetin! değiştirme ve yazılmasından alınan vergiler.
b) Genel bütçeden, bölgenin diğer bölgelerle birlikte eşit bir şekilde kalkmması için ayrılan kısım. Yukarıdaki iç gelirlerin yanında genel Arap . Kürt butçesinden bütün bölgelere eşit bir biçimle dağıtılırken Kürdistan bölgesine de fon açılacaktır.
Md. 9 : Bölgedeki hesaplar genel mali denetime bağlıdır.
BÖLÜM II
Özerk Bölgenin Kuruluşları
l. Fasıl: Yasama Organı:
Md. 10: Kanunların nitelik ve görevlerim düzenlediği ve bölge halkı tarafından seçilecek olan Yasama Organı bölgede yasama yetkisine sahiptir.
Md. 11:
a) Yasama organı kendi arasından bir Başkan, Başkan yardımcısı ve sekreter seçecektir.
b) Bir istisna dışında Yasama Organı çoğunlukla toplanacak
ve bu toplantıda alınan kararlar geçerli olacaktır.
Md. 12: Yasama Organı Anayasanın öngördüğü şu yetkilere sahiptir:
a) Kendi iç disiplinlerini düzenlemek yetkisine sahiptirler.
b) Devletin genel siyaseti içerisinde kendi bölgeleriyle ilgiJi ekonomik, bayındırlık, kültürel ve sosyal kalkınma alanlarında ve ilerlemesinde karar alabilirler.
c) Bölge halklarınm gelenek ve kültürünün gelişmesi için karar almak yetkisine sahiptirler.
d) Merkezi otoriteye danıştıktan sonra bölgedeki kurum ve resmi dairelere ve bunlara özgü kararlar alma yetkisine sahiptirler.
e) Merkezi planlamanın öngördüğü çalışma, sağlık, eğitim, kalkınma, sosyal ve ekonomik alanda aldığı kararları uygulama yetkisine sahiptir.
f) Bölge bütçesiyle ilgili önerilerde bulunabilirler.
g) Son hesapları, mali denetimden geçirdikten sonra onaylanmak için yasama organına sunarlar.
h) Devletin genel planlamasıyla çelişmeyecek biçimde bölge bütçesini değiştirebilme yetkisine sahiptir.
ı) Kendi alanlarına giren konularda merkezi yürütme organıyla görüşmelerde bulunabileceklerdir.
j) Çoğunluk esasına dayanarak Genel Yürütme Orgamnın bir veya birkaç üyesine güven ya da güvensizlik kararında bulunurlar.
2. Fasıl: Yürütme organı:
Md. 13:
a) Bölgedeki Yürütme Organı, kanunları yürütme yetkisine sahiptir.
b) Yürütme Organı; başkan, başkan yardımcısı, birkaç üye ile, yerel idarelere göre veya iki üye fazlasıyla saptanır.
c) Cumhurbaşkanı Yasama Meclisinden bir üyeyi seçip onun aracılığıyla Yürütme Organım oluşturur.
d) Cumhurbaşkanınca Yasama Organına seçilen kişi. Yürütme Orgamnın başkanı olur, bu başkan kendisine bir başkan yardımcısı ve bunun yanında üyeleri de seçer. Sonra bu kurul Yasama Meclisinin güvenoyuna sunulur.
e) Yürütme organının başkanı ve üyeleri bakan unvanım alır.
f) Cumhurbaşkanının Başbakanı, (özerk bölgenin) görevinden alabilme yetkisi vardır, bu durumda Yürütme organı feshedilmiş olur.
g) Güven oyu alamayan ya da feshedilen organ yeni bir yürütme organı seçilene kadar görevine devam eder.
Md. 14:
a) Irak'taki uygulamalar. .........
Md. 15:
1) ......... (yukarıdaki gibi)
2) Kürdistan Bölgesindeki idare memurlarının atanmaları ya da atanmamaları için Cumhurbaşkanı tarafından yayınlanacak bir kararla saptanacak, Araplara uygulanan kanunlar Kürtlere de uygulanacaktır. Kürt bölgelerine Kürtler, Arap bölgelerine de Araplar atanacaktır.
Son Fıkra:
Cumhurbaşkanı ve Yasama organına sunulmak üzere bölgede meydana gelen gelişmeler hakkında yıllık bir rapor hazırlanacaktır.
BÖLÜM III
Merkezi Otorite ile Özerk Bölge Arasındaki ilişkiler Merkezi otorite, özerklik idaresinin dışında kalan bütün görevleri denetler.
Md. 17:
a) Polis, güvenlik ve tabiyet alanları genel müdürlüklere, genel müdürlükler ise içişleri Bakanhğına bağlıdırlar, İrak'ta uygulanan yasalara uyacaklardır.
Md. 18:
Her bakanlık, bakanlıklarıyla ilgili olarak kanunun öngördüğü alanlar içerisinde görevini sürdürecek. Zor durumlarda kaldığı zaman merkezi otoriteye başvuracaktır.
Md. 19:
a) özerk bölgede alınacak olan kararlar İrak'ta bulunan bir başkan ve dört üyeden meydana gelmiş Yargıtay Mahkemesi'nin denetimine bağlıdır.
b) Devlet ya da Adalet Bakanları Özerk bölgede alınan kararların 30 gün içerisinde denetim organları yönünde yasalara uygun olup olmadığı yolundaki görüşlerim bildirirler.
c) Özerk Bölge tarafından alınan kararların hepsi veya bir kısmı denetim organı tarafından geri çevrilebilir. Bu gibi kararlar Resmi Gazetede yayınlanır.
Ahmed HASAN EL BEKR
307 No'lu Karar:
"Halk adına Devrim Komuta Konseyi Anayasa'nın 42. maddesinin a fıkrasına dayanarak 26 Mart 1974'te şu açıklamalarda bulunmuş ve aşağıdaki kararları almıştır:
Kanun 36 nolu 1974 yılına aittir.
Kürdîstan'a Özgü Yasama Organı
Bölüm I
Yasama Organının Oluşumu.
Md. l :
a) Yasama Organına özgü kanunlarla, özgür bir şekilde seçilecek 80 meclis üyesinden oluşacaktır.
b) Bir üye bölgedeki bütün halkı temsil eder.
Md. 2
Üyelikte aranan koşullar:
a) Iraklı ana babadan ve doğarken Iraklı olmak,
b) 25 yaşım bitirmiş olmak,
c) Bütün siyasi ve hukuki sıfatlara haiz olmak,
d) Kürtçe ya da Arapça okuma yazma bilmek.
Md. 3
a) Yasama Meclisine üye olacak bir kimse başka memuriyetlerde veya özel kuruluşlarda görevli olmaması gerekir.
b) Yasama Meclisi üyesi devlet adına satış ya da alışlarda bulunma yetkisine sahip değildir.
Md. 4
Yasama Organı üyelerinin görevlerinin sona ermesi halleri:
a) Meclisin süresinin bitmesi veya sona erdirilmesi.
b) Organın çoğunlukla kabul etmesi halinde üyenin istifa etmesi.
c) Yine meclisin çoğunluğuna dayanan 2. maddede aranan koşulların ortadan kalkması.
Md. 5
Yasama Meclisi üyesi göreve başlamadan önce meclisin önün
de şu andı içer:
"înancıma, şeref ime ve yüce Allaha yemin ediyorum ki;
Cumhuriyet disiplinini, getirdiği usul ve yasaları, Irak Cumhuriyetinin toprak bütünlüğünü bütün gücümle koruyacağım."
Md. 6
a) Yasama organının üyesi kendi görevlerine dahil iç tartışmalardan sorumlu değildir.
b) Meclis toplantıda iken herhangi bir üyeye cinayet işleminde bulunmamak ve meclisin iznini almadan hiçbir üyeyi tutuklama kararı almamak. Ancak suç (cinayet) anında yakalanabilir.
Bölüm II
Yasama Organının Görevleri.
Md. 7 :
a) Meclisin süresi 3 yıldır. Birinci toplantıdan başlar, 3. yılın son toplantısında sona erer.
b) Yasamanın birinci toplantısı Ekim'in ilk cumartesi günü başlar ve 9 ay devam eder.
c) îlk toplantısı en yaşlı üyenin başkanlığında toplanır. Bu toplantıda bir başkan, başkan yardımcısı ve sekreter gizli oyla seçilir.
d) Yasama meclisinin dörtte birinin veya Başbakanın çağrısı üzerine Meclis toplanır ve sadece çağırmaya neden olan kanun görüşülür.
e) Yasama Meclisinin toplantıları açıktır.
Md 8:
a) Yasama kanunları teklifinde Yürütme Organı veya Yasama Organından 10 üye teklifte bulunabilirler. Teklif, inceleme komisyonundan geçmeden meclis görüşemez. Meclis toplantıya ara vermeden geri çevrilen teklif üzerine yeniden teklifte bulunamaz.
b) Başbakan Yasama Meclisi'nden ulaşan kararları 10 gün içerisinde yayınlar veya bu süre içinde kararların hepsi ya da bir kısminin yeniden görülmesin! isteyebilir. Meclis ısrar ederse yürürlüğe girer.
c) Resmi gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girer.
Md. 9:
a) Yasama Meclisinin her üyesi. Yürütme organına kendi alanlanna dahil sorular sorabilir. Soru yöneltilen kişi de, soru sorulduktan sonra 7 gün içinde cevap vermek zorundadır.
b) Yasama Meclisinin dörtte biri. Yürütme Organi'nın hepsi veya bir üyesi hakkında güvensizlik isteğinde bulunabilirler. Bu durumda meclis 7 gün geçtikten sonra görüşmelere başlar ve görüşmeden iki gün sonra oylamaya sunulur.
Md. 10. İlk yasama Meclisi seçime baş vurmadan, atama şekliyle üyeler seçilebilir.
Md. 11: Bu yasa 26 Mart 1974 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.
A. Hasan EL BEKR"
"1974 Yılına ait 37 No'lu KANUN:
SÎVÎL VE ASKER KÜRTLERE AÎT GENEL AF.
Md. l : Güvenlik kuvvetlerinde, Silahlı kuvvetlerde, polis görevinde, sınır bekçileri vb. Kürt olanlar 30 gün içerisinde (af kanunu yayınlandıktan sonra) en yakın güvenlik merkezine teslim olurlarsa affedilirler."
309 No'lu Karar:
Devrim Komuta Konseyi Geçici Anayasanın 42. maddesinin a fıkrasına dayanarak 26 Mart 1974'de aşağıdaki kararları almıştır:
1 Merkezi Organın taraf olduğu yazışmalar Arapça olarak yazılacaktır.
2 Bölgesel yazışmalarda her ulus kendi dilini kullanacaktır.
3 Özerk Bölgenin kararları Kürtçe ve Arapça olarak yayınlanacaktır.
4 Bölgede herkes Kürtçe veya Arapçayı resmi işlemlerde kullanabilirler.
5
a) Bölgesel Mahkemelerde, Mahkeme Başkanının uygun göreceği Kürtçe ya da Arapça mahkeme yapılabilir. Veya başka bir yerel dil öne sürebilir ve bunu yerine getirmek için işlemlerde bulunabilir.
b) Mahkeme kararları Kürtçe veya Arapça olarak yayınlanır."
310 No'lu Karar;
"Devrim Komuta Konseyi, Geçici Anayasanın 42. maddesinin a fıkrasına dayanarak 26 Mart 1974'te aşağıdaki kararları almıştır:
1 Özerk bölgede. Merkezi Erbil şehrinde KÜRDÎSTAN ÜST MAHKEMESİ adıyla bir istinaf mahkemesi kurulacaktır.
2 Bu karar Resmi Gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girer."
311 No'lu Karar:
"Devrim Komuta Konseyi Geçici Anayasanın 42. Maddesinin a fıkrasına dayanarak 26 Mart 1974 tarihinde şu kararları almıştır:
1 Kürt bölgesi dışında kalan Kürtler için, Milli Eğitimin ön gördüğü esaslara göre okullar açılacaktır.
2 Bu karar Resmi Gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girer."
Ahmed Hasan EL BEKR