Kamuyu Kimler Denetleyecek?
TBMM Dilekçe ve İnsan Haklarını İnceleme Karma Komisyonu, kamu denetçiliğine (ombudsman) Abdullah Cengiz Makas, Mehmet Elkatmış, Zekeriya Aslan, Muhittin Mıhçak ve Serpil Çakın'ı seçti.
Denetçilerin ikisi eski Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) milletvekili, biri kurucu üyesi, biri tüzüğünü yazanlardan, bir diğeri ise Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın cezasına karşı çıkan tek muhalif.
Komisyon, dün de Hrant Dink'in 301. madde dolayısıyla aldığı cezayı onaylayan 18 Yargıtay hakiminden biri olan Mehmet Nihat Ömeroğlu'nu Kamu Başdenetçisi olarak seçmişti.
Kurumun görevi ne?
12 Eylül 2010'da yapılan referandumda onaylanan "kamu denetçiliği" kurumu, kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız ve etkin bir şikâyet mekanizması oluşturmak, idarenin her türlü eylem ve işlemlerini insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek ve önerilerde bulunmak amacıyla kuruldu.
Kurum, Cumhurbaşkanlığı'na bağlı görev yapan Devlet Denetleme Kurulu'ndan farklı olarak, meclise bağlı görev yapacak. Kuruma illerde valilikler, ilçelerde ise kaymakamlıklar aracılığıyla ücretsiz başvuru yapılabilecek.
"Kamu denetçisine güvenmeyen başvurmaz"
İstanbul Üniversitesi Genel Kamu Hukuku'ndan Prof. Dr. Oktay Uygun, yargılama değil, inceleme araştırma görevi olan kamu denetçilerinin tüm dünyadaki örneklerinden de anlaşılabileceği gibi güçlerini saygınlıklarından ve güvenirliliklerinden aldıklarını söyledi.
"Öyle kişiler seçilmeli ki tüm ideolojik, etnik, dinsel gruplardan bağımsız ve tarafsız olmalı. İnsanlar o kişinin kimseyi tutmayacağına ve adil olduğuna güvenmeli ki gidip ona başvursun. Güvenmezse zaten başvurmaz."
Türkiye'de seçilen kamu denetçilerinin ne yazık ki bu vasıflara sahip olmadığını belirten Uygun, "Bu kurum baştan ölü doğdu" dedi.
Siyasilerden tepkiler
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran, Ömeroğlu hakkında Meclis'e iki soru önergesi verdi. Oran, amacı halk adına devletten hesap sormak olan kamu denetçiliğine hükümet ile yakın ilişki içinde olduğunu iddia ettiği Ömeroğlu'nun getirilmesinin kabul edilemez olduğunu söyledi.
Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) milletvekili Ertuğrul Kürkçü, iktidara yakın kişiler tarafından oluşan kamu denetçilerinin vatandaşların şikayetlerini geçersiz kılarak "tatlıya bağlama" işlevi görebileceğini bunun da vatandaşların şikayetlerinin giderilmesi konusunda bir işe yaramayacağını söyledi.
Peki Türkiye'nin ilk kamu denetçileri kim?
Ömeroğlu: Dink'in cezasını onadı
Mehmet Nihat Ömeroğlu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu. Antakya, Lice, Azdavay, Ulukışla, Enez, Pınarhisar, Gaziantep, Bursa hakimliği ile Adalet Bakanlığı Hukuk ve Ceza İşleri Genel Müdürlüğü görevlerinde bulundu. 2005'te Yargıtay üyeliğine seçildi. Hrant Dink'in 301. madde dolayısıyla aldığı cezayı onaylayan 18 Yargıtay hakiminden biri
Mıçak: Erdoğan'ın cezasına karşı çıkan tek kişi
Muhittin Mıhçak, Recep Tayyip Erdoğan'ın temyiz başvurusunda mahkûmiyet kararının bozulmasını isteyen tek muhalif üyeydi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Kozan Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı, Adalet Bakanlığı Müfettişliği, Kayseri ve Ankara DGM üyeliği ve Yargıtay tetkik hakimliği görevlerinde bulundu. 1991'de Yargıtay üyeliğine seçildi.
Makas: AKP parti tüzüğünü hazırladı
Abdullah Cengiz Makas, AKP parti tüzük ve programının hazırlanmasında ve Meclis Grubunun kurulmasında aktif görev alarak TBMM Grup Müdürlüğü görevini yürüttü.
ODTÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'ni bitirdi. TBMM'de müşavirlik Maliye Bakanlığı'nda Bakan müşavirliği, TBMM'de siyasi müşavirlik yaptı. İMKB Takasbank A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanvekilliği görevinde bulundu.
Aslan: AKP Afyonkarahisar milletvekiliydi
Zekeriya Aslan, avukat; Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Serbest avukat olarak çalıştı. 23. dönem AKP'den Afyonkarahisar 23. dönem milletvekiliydi.
Çakın: AKP kadın kollarındaydı
Serpil Çakın, AKP Kadın Kolları Teşkilatı'nda ve merkez yönetim kurulunda görev yaptı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Serbest avukatlık yaptı. Aynı yıllarda Altındağ İlçesi Tüketici Hakem Heyeti üyeliği görevinde bulundu.
Elkatmış: AKP kurucu üyesi
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Serbest Avukatlık, Adalet ve Kalkınma Partisi Kurucu Üyeliği, AKP'den 19, 20, 21, 22, Dönem Nevşehir Milletvekilliği, TBMM Başkanlık Divanı Katip Üyeliği ve İdare Amirliği, TBMM Susurluk Komisyonu Başkanlığı ile TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanlığı yaptı.
Dünyada nasıl?
Kamu denetçiliğinin en kurumsal olduğu ülke olan İsveç'te parlamenter, uzman ve basın kamu denetçileri var. Bunun içinde tüketici, kadın erkek eşitliği, yabancıların haklarını ve çocuk haklarını koruyan ayrı ayrı denetçiler var.
Dünyada kamu denetçileri bağımsız kişilerden seçiliyor. Mesele parlamento ombudsmanı Elisabeth Fura-Sandström, İsveç Barosu başkanlığı yapmış bir avukat. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargıçlığı da yaptı ve pek çok kamu davasına baktı. Güney Afrika'dan Thulisile Nomkhosi Madonselaaparteid, insan hakları ve anayasa avukatı. İnsan Haklarının Korunması İçin Ulusal Eylem Planı ve Ayrımcılığın Önlenmesi ve Eşitliğin Desteklenmesi Kanunu üzerine çalıştı. (NV)