13 Kasım 1995'te yayına geçen Açık Radyo, İstanbul ve çevresine yayın yapan ‘bölgesel’ bir radyo istasyonu.
62 ortaklı bir anonim şirket yapısında. Ancak, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar gibi çalışıyor. Yani aslında eşit pay sahibi 62 ortağı olan bir kolektif.
Hissedarların her birinde ‘ortaklık belgesi’ olarak Abidin Dino'nun 1’den 100’e kadar numaralanmış ‘Tuğralar’ serisi litografilerinden biri var. Tuğraların arkasında şu ibare yer alıyor: “Özgür, bağımsız, demokratik, haysiyetli, duyarlı ve sıradışı bir radyo kurma projesine, 1995’te verdiğiniz desteğin Türkiye’de yeni projelere örnek olması dileğiyle...”
Açık Radyo herhangi bir çıkar ve sermaye grubuna bağlı değil. Tabii devlete de. Çoğulcu demokrasi, hukukun üstünlüğü, temel insan hak ve özgürlükleri dışında, hiçbir ideolojiye de bağlı değil. Dolayısıyla bağımsız.
Hatta, büyük para ve güç odaklarının sahipliği altında boğulan bir medya ortamında, Türkiye'nin -ve belki de dünyanın- ender bağımsız yayın organlarından biri olduğu da söylenebilir.
Şiârı: "Kâinatın tüm seslerine, renklerine ve titreşimlerine Açık Radyo."
Twitter’da 188 bin 500, Facebook’ta 33 bin 600 ve Instagram’da 85 bin 600 takipçileri var.
30 yılda 1300’den fazla programcıdan 1200'ün üzerinde program
Şu an 26 kişilik bir ekip Açık Radyo. 30 yıllık yayın hayatı içinde radyo ekibine 174 kişi girdi-çıktı.
Toplumun çeşitli kesimlerinden ve meslek dallarından gelen, kimisi de işsizler kategorisine giren ve yaşları 8 ile 88 arasında değişen 1406 programcısı oldu. Bu programcılar 1261 programa imza attı.
Açık Radyo’da bu yıl her hafta 229 programcı, 143 ayrı program yaptı. Konuklarla beraber, Açık Radyo stüdyo ve koridorlarına her hafta yaklaşık 300 kişiyi sığdırdı.
Şu ana dek yayın yapmış programcıların bazıları Türkiye’nin dışında, dünyanın dört bir yanından geldi. Pasaportları itibariyle; Alman, Amerikalı, Belçikalı, Bosnalı, Brezilyalı, Britanyalı, Bulgar, Dominikli, Fransız, Hollandalı, İranlı, İspanyol, İsrailli, İtalyan, Kanadalı, Kostarikalı, Lübnanlı, Rus, Sudanlı, Suriyeli, Ukraynalı, Yunan... 23 milletten insan.
Programların yaklaşık üçte birini oluşturan sözel programlar iklim değişikliği, ekoloji, ekonomi, sosyoloji, genel kültür, felsefe, sanat, tiyatro, edebiyat, şiir, dil, tarih, coğrafya, bilim, teknoloji, insan dışı türler, tarım, kentsel dönüşüm, mimari, tasarım, kadın ve çocuk, halk sağlığı, deprem, evrensel ve temel haklar ve özgürlükler gibi konulara odaklandı.
Açık Radyo programcılarının ortak özelliği, tümünün gönüllü olması. Yani Açık Radyo’nun bütün programcıları hiçbir ücret almadan program yaptı.
Kendi bilgi, kaynak ve birikimlerini katıp bunları dinleyiciyle paylaşarak gönüllü programlar yapan kişilerin sayısı, topluluk radyoculuğu diye adlandırılan zorlu bir türü başardıkları anlamına geliyor.
2000'den beri internetten canlı yayın yapıyorlar
Açık Radyo, yeryüzünde internetin yeni yeni yaygınlaşmaya başladığı bir tarihte, bütün dünyada internet kullanıcısı sayısının yalnızca birkaç 10 milyon civarında olduğu 1997’de internet üzerinden yayınlanmaya başladı.
Site; program ve programcılar, yayın akışı ve radyonun genel yapısı hakkında temel bilgileri içeriyordu. 11 Mayıs 2000 tarihinden bu yana da Açık Radyo’nun yayınını internet üzerinden canlı olarak dinlemek mümkün…
Şu anda Açık Radyo'nun web sitesinde 35 bin civarında ses kaydı, makale, röportaj, analiz, fotoğraf, karikatür, çizim vb. yer alıyor.
Sitede halen 60'tan fazla programın düzenli podcast’i yapılıyor. Geçmiş yayın dönemlerinde yayınlanmış ve bitmiş ya da ara verilmiş 100'den fazla programın podcast’i de mevcut.
Açık Radyo'nun podcast servisine ulaşmak için tıklayın.
Açık Radyo'nun konuklarından bazıları
Açık Radyo’da 30 yıl boyunca yaklaşık 26 bin konuk ağırlandı. Bazı isimler şöyle:
Noam Chomsky, Harvey Weiss, Greta Thunberg, Atlas Sarrafoğlu, Amira Hass, Mariam Said, Joseph Stiglitz, Yılmaz Akyüz, George Monbiot, Michael Albert, Hrant Dink, David Barsamian, Çağlar Keyder, Murat Belge, Gürol Irzık, Serol Teber, Gilberto Gill, Tania Maria, Neşet Ertaş, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ara Güler, Harold Feinstein, Philippe Descola, Jacques Rancière, Muntadas, Ian Haydn Smith, Mike Stoller, Hal David, Füruzan, Adalet Ağaoğlu, Fredrick Jameson, Thomas Pogge, Vandana Shiva, Kumi Naidoo, Yaşar Kemal, Çetin Altan, Tuncel Kurtiz, Uğur Yücel, Haldun Dormen, Yıldız Kenter, Ergun Özbudun, Bakır Çağlar, Ajda Pekkan, Nil Karaibrahimgil, Cem Boyner, Bülent Eczacıbaşı, Tarık Ali, José Bové, George Soros, Ahmet Yüksel Özemre, Uri Avnery, Mehmet Güleryüz, Orhan Pamuk, Münip Utandı, Güzin Değişmez, Gülay Diri, Kâzım Koyuncu, Bülent Ortaçgil, İdil Biret, Ayla Erduran, Mark Kurlansky, Fatih Akın, Slavoj Žižek, Ian McKellen, Thierry ‘Titi’ Robin, İnti İllimani, Charlie Haden, Toots Thielemans, Stefanos Yerasimos, John Berger, Eleni Karaindrou, Aylin Aslım, Sezen Aksu, Cem Yılmaz, Özdemir Erdoğan, Erol Büyükburç, Esbjörn Svensson, Lars Danielsson, Mehmet Güreli, “Muffy” Falay, İbrahim Maalouf,..
Açık Radyo'nun yansımaları
Türkiye ve dünya medyasında Açık Radyo’nun yayınları, yapısı, programcıları, programları ve etkinlikleri hakkında şu ana kadar yaklaşık 8 bin haber, yazı, röportaj vb. yayımlandı.
Türkiye’deki belli başlı bütün televizyon kanallarında radyo hakkında yaklaşık 170 haber-röportaj yapıldı. Açık Radyo üzerine üç belgesel film çekildi.
Açık Radyo en az 5 roman, 2 araştırma kitabı, 1 uzun metrajlı sinema filmi ve 1 polisiye romanda konu edildi.
Ayrıca, Açık Radyo’da yapılan programlardan "kaynak kitap"lar doğdu; bu gelişmelerin en önemli örneklerinden biri de radyoda Ali Rıza Tiryaki ve Cem Melikoğlu tarafından gerçekleştirilen programların kitaba dönüştürülmüş hali olan Testi Kırılmadan: İş Sağlığı ve Güvenliğinde Önleyici Yaklaşım (editör: Çiğdem Vatansever, 2011) oldu.
30 yılda 68 ödül
Kurulduğu 1995 yılından bugüne kadar Açık Radyo ve Açık Radyo Programcıları 68 ödüle lâyık görüldü. Son 10 yıldaki ödülleri şöyle:
- 2024: İstanbul Tabip Odası Dr. Ali Özyurt Basında Sağlık Ödülleri, Radyo Programı Ödülü - İstanbul Tabip Odası
- 2023: Uluslararası Hrant Dink Ödülü - Hrant Dink Vakfı
- 2022: Hayal Gücü Ödülleri, Türkiye'nin Hayal Gücüne Katkı Ödülü - Hayal Gücü Merkezi
- Bizim Dünyamız Vakfı İklim Liderleri Ödülü, Medya Dalında - Bizim Dünyamız Vakfı
- İstanbulSMD 20. Yıl Özel Ödülü - İstanbulSMD
- 2021: TFSF Ödülü - Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu
- İşitsel Medya Ödülü - Demirkent Eğitim ve Araştırma Vakfı
- 2020: Prince Claus Etki Ödülü - Prince Claus Kültür ve Kalkınma Fonu
- Basında Sağlık Ödülleri - İstanbul Tabip Odası
- İşitsel Medya Ödülü - Demirkent Eğitim ve Araştırma Vakfı
- 2018: Basında Sağlık Ödülleri - Gezegenin Geleceği programı - İstanbul Tabip Odası
- Uluslararası İstanbul Tüyap Kitap Fuarı Sanatsever Kurum Ödülü - Tüyap
- 2017:Çevre ve İklim Sorunları Ödülü - Türk Toraks Derneği
- En Çok Çocukla Doğa Dostu Ödülü - Şişli Belediyesi
- İletişim Ödülü - TMMOB Peyzaj Mimarları Odası
- Emre Madran Basın Ödülü - Mimarlar Odası
- 2016: Radyo Programı Ödülü - İstanbul Tabip Odası
- ( + 1 ) Farklıyız / Farklısınız Ödülü - DOSTEV derneği
- 2015: Kristal Elma Reklam Ödülü - Reklamcılar Derneği
- Kent ve Yaşam Medya Ödülü - YAPDER
- 2014: Basın Yayın Ödülü – TSMD
Dinleyici Destek Projesi
Ömer Madra 'Dinleyici Destek Projesi'ni bir bakıma Açık Radyo’nun 'yaşam biçimi' olarak tanımlıyor. Projeyle Açık Radyo’nun bağımsızlığının sürdürülebilir olmasını hedefleniyor.
Dinleyici Destek Projesi, Mart 2004’te “Açık Radyo Dinleyicisini arıyor!” şiarı ile başladı. Takip eden yıllarda da düzenli olarak sürdürüldü.
Adından Dinleyici Destek Projesi’nin duyurulduğu bir haftalık özel yayın gitgide geleneksel bir radyo şenliği kimliği kazandı.
Dinleyici destek özel yayınlarının 21.’si ve sonuncusu 16 Mart 2024 sabahı başladı ve dokuz gün boyunca sürerek 24 Mart akşamı sona erdi.
Kapatılması
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Açık Radyo’nun 24 Nisan 2024’te yayınlanan “Açık Gazete” adlı programına, 22 Mayıs 2024’te 5 gün program durdurma ve üst sınırdan para cezası verdi.
Gerekçe, Üst Kurul kararındaki ifadeyle yayına katılan konuğun ‘…Ermeni, yani Osmanlı topraklarında gerçekleşen tehcir ve katliamların, soykırım olarak adlandırılan katliamların 109. yıldönümü, sene-i devriyesi. Bu yıl da yasaklandı biliyorsunuz Ermeni soykırım anması’ şeklindeki cümlesiydi.
Buna karşılık Açık Radyo, RTÜK’e ödeme için müracaat etti, ilk taksiti ödedi. Ayrıca karara karşı da yasal süresi içinde yürütmeyi durdurma istemli dava açtı. Ancak RTÜK yayın durdurulmadığını belirterek 3 Temmuz’da Açık Radyo’nun lisansını iptal etti.
Açık Radyo bu cezaya karşı da yürütmeyi durdurma istemli dava açtı. Ankara 21. İdare Mahkemesi de ilk başta bu yönde karar verdi. 8 Ağustos’ta mahkeme dosyayı yeniden değerlendirdi ve bu kez yürütmenin durdurulması talebini reddetti. RTÜK, üst mahkemeye itiraz aşamasını beklemeden, daha evvel aldığı 3 Temmuz tarihli lisans iptal kararını uygulamaya koydu.
11 Ağustos’ta Açık Radyo’ya bildirilen lisans iptali 16 Ekim'de uygulanmaya başladı.
(HA)