Bursa'ya bağlı Orhangazi ve İznik ilçeleri arasında yer alan İznik Gölü, bölgenin binlerce yıllık doğal ve kültürel mirasının merkezlerinden biri.
Türkiye’nin beşinci büyük gölü olan İznik Gölü, 300 kilometrekarelik alanıyla önemli bir su kaynağı.
Göl, antik dönemlerden itibaren çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yaptı. Özellikle Roma İmparatorluğu, gölü “savunma hattı” olarak kullanarak çevresine surlar inşa etti. Göl çevresinde Bitinya, Roma, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetlerine ait birçok kilise ve manastır kalıntısı bulunuyor.
Ancak son yıllarda İznik Gölü, iklim krizine bağlı olarak su seviyesinin düşmesi ve artan kirlilik sorunlarıyla gündemde.
Endüstriyel faaliyetler, tarım ilaçları ve evsel atıkların arıtılmadan göle boşaltılması, su kalitesini olumsuz etkileyerek göl ekosisteminde yıkıcı etkilere neden oluyor.
Göl çevresindeki fabrikaların neden olduğu tehdit artarken, yeni fabrikaların kurulması planlanıyor.
“Göl ölmek üzere”
Son olarak, İznik Gölü’nün Orhangazi kıyısında Örnekköy Mahallesi’nde 25,24 hektarlık alan, Albayrak Grubu'na bağlı Varaka Kâğıt Sanayi A.Ş. için özel endüstri bölgesi ilân edildi.
8839 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, 15 Ağustos tarihli Resmî Gazete’de yayımlandı:
“Bursa ili, Orhangazi İlçesince bulunan ve ekli haritada sınırları gösterilen alanın Varaka Kağıt Sanayi Anonim Şirketi Bursa Özel Endüstri Bölgesi olarak ilan edilmesine, 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun 4/Ç maddesi gereğince karar verilmiştir.”
Bursa Su Kolektifi aktivisti Caner Gökbayrak, kararı bianet’e değerlendirdi.
Henüz inşaatı başlamamış bir projenin alanına özel endüstri bölgesi kararı verilmesini “adrese teslim bir karar” olarak değerlendiren Gökbayrak, İznik Gölü üzerindeki baskılara değinerek şöyle dedi:
“Kâğıt fabrikasının kurulmasıyla ilgili alınan bu tehlikeli kararda, bölgenin çevresel koşulları göz ardı ediliyor. Bölgenin rüzgâr ve su seviyesi gibi kritik çevresel faktörleri özellikle dikkate alınmalıydı. Çünkü göl ölmek üzere. Su seviyesi 83.5 metreye kadar düşmüş durumda ve bu, kritik sınırın altında bir değer. Bu aşamadan sonra, fabrika için baraj gövdesinden su çekilmesi gölün yok olması demek.
Mutlak Tarım Alanı
“Söz konusu alan, sekiz parselden oluşuyor ve bunlardan sadece biri sanayi bölgesi içinde yer alıyor. Ancak diğer tüm parseller Mutlak Tarım Alanı ve üzerinde kaliteli, tarım yapılabilir topraklar bulunuyor. Yani bu proje, tarım alanları üzerinde gerçekleştiriliyor.
“Aslında bu proje yeni değil. 7-8 yıl önce de aynı proje hayata geçirilmek istendi; ancak açılan davalar sonucunda projeye verilen ÇED Olumlu' kararları Bursa 2. ve 3. İdare Mahkemeleri tarafından iptal edildi. Bursa 3. İdare Mahkemesi'nin iptal kararı, Danıştay 14. Daire tarafından da kesinleştirildi. Hukuki süreçlerin doğanın ve çevre savunucularının lehine işleyeceği ortada olduğu için karar bu kez doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından alınmış.
“Konuyla ilgili hem toplumsal hem de hukuki mücadelemiz sürüyor. Bizler bu mücadelenin bir parçası olmaya devam edeceğiz. Yarın Bursa’daki tüm sivil toplum savunucuları olarak söz konusu bölgede bir basın açıklaması düzenleyeceğiz. Alınan bu yanlış karardan acilen dönülmesini bekliyoruz. Hepimiz, bizden sonraki nesillere yaşanabilir bir dünya borçluyuz.”
Ne olmuştu?
Albayrak Grubu’na ait ve İznik Gölü’ne 350 metre uzaklıkta kurulmak istenen kâğıt fabrikası hakkındaki 2015 ve 2018 tarihli Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) olumlu kararları Bursa Barosu’nun açtığı davalar ile iptal edilmişti.
İznik Gölü 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı (NİP) askıdayken Albayrak Holding bünyesindeki Varaka A.Ş. tarafından yapılan itiraz üzerine, 1/25.000 ölçekli NİP'nın Döktaş ve Yenisan arasında kalan bir bölümü tarımsal alandan çıkarılarak, sanayi alanına dönüştürüldü.
Örnekköy 108 ada, 2 parsel dışındaki büyük bölüm ise Bursa İl Toprak Koruma Kurulu'nun 20 Ekim 2023 tarih ve İTKK-2023/10-173 sayılı kararıyla, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamından çıkarıldı.
İl Toprak Koruma Kurulu, bu alanın 5403 sayılı kanun kapsamından çıkarılmasına ilişkin teklifi daha önce, söz konusu parsellerin “Büyük Ova Koruma Alanında, sulu, mutlak ve verimli tarım arazisi olduğundan, sulak alan tampon bölgesinde kalmasından ve alanın bütünlük arz etmesinden dolayı” önce reddetmişti. Bu gerekçeler karşılanmamasına rağmen kurul, daha sonra teklifi kabul ederek alanı tarım dışı kullanıma açtı.
Varaka Kâğıt A.Ş., 13 Kasım 2023'te proje tanıtım dosyasıyla Bursa Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'ne ÇED başvurusunda bulundu ve alanın tamamı (252.572,53 m²) için 15 Aralık 2023 tarihinde "ÇED gerekli değildir" kararı verildi.
Albayrakların vazgeçmemesi üzerine Belediye Meclisi’nden geçen plan değişiklikleriyle bölge tarım alanı olmaktan çıkarılarak sanayi bölgesine dönüştürüldü ve Bursa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, projenin önünü açmış oldu. (TY)