İşkenceyle Mücadele 21. Yüzyılda da Sürmeli
Bangladeş'te 9 yaşında bir çocuk, bir polis memurunun kendisine davranışını anlatıyor.
İşkencenin devam ettiğini ve yeni biçimlere büründüğünü açıklayan Uluslararası Af Örgütü (UAÖ), 26 Haziran Dünya İşkence Mağdurlarıyla Dayanışma Günü'nde; yeni bir kampanya kılavuzu olan "İşkenceyle Mücadele: Bir Eylem Klavuzu"nu başlattı.
"İşkencenin tüm formlarını ortadan kaldırmak için süren mücadele ve kampanya her zamanki gibi zaruri. UAÖ, 1997'den 2000 yılının ortalarına kadar 150'den fazla ülkeden işkence ve kötü muamele raporları aldı. 80'in üzerinde ülkede insanlar işkence sonucu öldü."
21. yüzyılda da tüm ülkelerin devlet eliyle yapılan işkenceyi ortadan kaldırmak için gerekli önlemleri almadıklarını, hatta bazılarının, yapılan işkence ve kötü muameleyi artırdığını vurgulayan UAÖ açıklamasında, "İşkence hiçbir zaman haklı olamaz; işkencenin evrensel olarak kabul edilemez olduğu bir dünya için mücadele etmeye devam etmeliyiz" denildi.
"İşkenceyle mücadele: Bir Eylem Kılavuzu"
UAÖ açıklamasında, şu ifadeler yer aldı:
* Dünyada işkenceyi yasallaştıran tek ülke olan İsrail, 1999'da kanunlarını değiştirdi, ancak sorgu yapan kişilerin işkenceyi hala kullanabileceği bir kaçamak noktası bıraktı. Bu memurlar bir görev faktörü savunması olan "gereklilik savunması" argümanına başvurarak yargılanmaktan kaçınabilmektedir. Bu tarihe kadar hiçbir güvenlik kurumu elemanı işkenceden dolayı yargılanmadı.
* "İşkenceyle mücadele: Bir Eylem Kılavuzu", 21. yüzyılda işkenceyle mücadele etmek ve onu anlamak isteyenler için son derece değerli bir araç.
* Standartlar ve UAÖ'nün işkence ve kötü muamelenin önlenmesine dair tavsiyeleri ile birlikte, çeşitli BM kurumları, İşkenceyi Önleme Avrupa Komisyonu ve dünya çapındaki diğer kaynakların tavsiyelerini bir araya getiriyor.
* Uluslararası hukuk karşısında işkencenin yasaklanması, cezaevlerindeki koruma tedbirleri, gözaltı koşulları, işkence ve diğer formları, cezasızlığın üstesinden gelme bölümleri mevcut.
* Vaka çalışmaları çeşitli ülkelerde işkenceyle mücadele amacıyla yapılan başarılı eylemleri belirtiyor ayrıca uluslararası standartlar ve önerilen farklı kaynaklar için bir kontrol listesi var.
* El kitabı, Uluslararası Af Örgütü'nün dünya çapındaki işkence karşıtı kampanyasının bir parçası olarak oluşturuldu.
İşkence ve cezaevi koşulları
* İnsan hakları kuruluşlarının bildirdiği işkence ve kötü muamelenin büyük kısmı; cezaevlerinde bulunan insanlara devletin temsilcileri tarafından uygulanmaktadır. Kanun uygulama memurlarına devlet tarafından tutuklama ve gözaltına alma yetkisi verilmiştir. Cezaevinde bulunan bir insan; bu kuvvetlerin şiddet içeren ve kanun dışı davranışlarına maruz kalma riskine karşı korunmasızdır.
* Bununla birlikte, işkence cezaevlerindeki tek ihlal değildir; dünya çapında çok sayıda mahkum fiziksel ve psikolojik sağlıklarına zarar veren ve sağlık ve yaşamlarını tehdit eden koşullar altında tutulmaktadır.
* Aşırı kalabalık, zayıf sağlık hizmetleri, yiyecek ve ilaç eksikliği ve aileleri ya da arkadaşları ile temas kurmalarına izin verilmemesi gibi koşullar Birleşmiş Milletler'in tutuklu ve mahkumlara muamele standartlarının dışındadır. Tek başına ya da birlikte; en kötü koşullar kötü muameleyi ve hatta işkenceyi oluşturabilir.
* UAÖ, 1997-2000 yılları arasında 90 ülkeden zalim, insanlık dışı ve aşağılayıcı cezaevi koşullarına dair raporlar aldı; bu koşullar 50'den fazla ülkede yaygındı. İnsanların zihinsel engellerinden ya da çeşitli hastalıklar ve diğer engellerden dolayı tutulduğu kuruluşlarda da işkence ya da kötü muamele riski bulunmaktadır.
* Bundan başka, özel şahısların yaptıkları; şiddeti uluslararası standartların işkence ya da zalim, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele veya cezalandırma kavramlarına uyan şiddet eylemleri ve devletin bunları engellemek ve etkin bir koruma sağlamak yükümlülüğünü yerine getirmediği durumlarda bu davranışlar işkence ya da kötü muameleyi oluşturabilir.
İşkencenin olmadığı bir dünya oluşturmak
* Hükümetlerin diğer ülkelerdeki işkence ve kötü muamelenin ortadan kaldırılmasını sağlamak amacıyla elçilikleri aracılığı ile yapacakları pek çok şey var: belirli bir ülkedeki işkencenin durumunu izleyebilirler ve o ülkenin hükümetine kaygılarını iletebilirler.
* Aynı zamanda işkence amacıyla kullanılan araçların ticaretini kontrol etmek içinde önlemler alınması gerekmektedir. İşkence amacıyla tasarlanmış ekipmanların ihracatı yasaklanmalı ve diğer yasa uygulama ekipmanının ihracatına, bunların işkence veya kötü muamele amacıyla kullanılmamasını sağlamak için sıkı kontrol uygulanmalıdır.
İşkenceye Karşı Sözleşme Seçmeli Protokolü
* İşkencenin önlenmesi alanındaki son anlaşma olan İşkenceye Karşı Sözleşme Seçmeli Protokolü 2002'de önemli bir kazanımdı. Bu anlaşmaya taraf olan devletler; gözaltı yerlerini bir grup uluslararası uzmanın ulusal uzmanlarla birlikte çalışarak denetlemesini kabul etmeyi ve bunların tavsiyeleri doğrultusunda koşulların iyileştirilmesini taahhüt etmektedirler.
Türkiye uluslar arası sözleşmeleri imzalamalı
UAÖ Türkiye Şubesi, 26 Haziran Dünya İşkence Mağdurlarıyla Dayanışma Günü Çerçevesinde; 29 Haziran Pazar günü İstanbul Ortaköy Meydanı ve Ankara Yüksel Caddesi İnsan Hakları Anıtı önünde birer stand açacak. Standlarda Türkiye'nin İşkenceye Karşı Sözleşme Seçmeli Protokolü ve Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne taraf olması taleplerini içeren dilekçeler imzaya açılacak. (BB/NK)