İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği'nden 'deafpedi' sözlük

İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği, Avrupa Birliği Sivil Düşün programı kapsamında işiten dünyanın sağır ve işitme engelli toplumunun kültürü, dili ve halkbilimi hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olmasını sağlayacak bir sözlük hazırladı.

Adı, 'Deafpedi İşitme Engellilik ve İlişkili Kavramlar Sözlüğü.' Sözlükte Aydın Türk, Onur Cantimur, Onur Sömen ve Selen Doğan'ın imzası var. Sözlüğün editörleri ise Sinan Tarkan Aslan ile Onur Sömen. 320 sözcüğün tanımın yer aldığı sözlük Türkiye’de ilk. 

Sözlük sivil toplum alanında çalışanlara olduğu kadar sağır ve işitme engelli bireylerin her alanında yapılacak literatür çalışmalarına, alana ilgi duyan akademisyenlere de kaynak olması hedefleniyor.

"Alana örnek olmasını amaçlıyoruz"

Sözlüğün yazarlarından aktivist Onur Cantimur, Türkiye’de işime engelliler ilgili tanımlamalarda çok farklı bakış açıları olduğunu söyledi. Cantimur sözlüğün amacını ise şu sözlerle anlattı:

Türkiye’de işitme engelliler için çalışan akademi, sivil toplum ve özel sektörde birçok tanım-terminoloji olmasına rağmen bir araya getirilmiş değildi. Üstelik bazı tanımlara akademinin ve sivil toplumun bakış açıları bile farklıydı.

Örneğin 'sağır' kelimesi tıbbi açıdan bakıldığında işitme bozukluğuna işaret etmekteyken sivil toplumda bir kimlik olarak kabul ediliyordu. Çünkü sağır bireyler 'sağır' olmayı bir seçim, kendi kültürlerini yansıtan, ana dilleri olarak Türkçe işaret dili kullandıklarını anlatan bir kimlik olarak görüyorlardı.

Bu yüzden bir sözlük çıkarmak istedik. Bu sözlüğün özellikle sivil toplum kuruluşlarında çalışan veya çalışmak isteyen insan hakları savunucuları, aktivistler, gönüllüler vs. için bir başvuru kaynağı olmasını amaçladık.

"Tanımları genişleteceğiz"

Cantimur, sözlükte hem sıklıkla kullanılan hem de pek bilinmeyen tanımlara yer vermeye çalıştıklarını belirtirken bazı okuyucuların sözlükte yer alan tanımlara dahil olduğunu ama bunu sözlükten sonra öğrendiğini söyledi: 

Koklear implant (biyonik kulak)* kullanan bir kadın arkadaşımız sözlüğü okuduktan sonra bize bimodal kullanıcı olduğunu şaşkınlıkla öğrendiğini söyledi. Çünkü “bimodal işitme” bir kulağında koklear implant diğer kulağında işitme cihazı kullananlara deniliyor. Arkadaşımızın da bir kulağında koklear implant diğer kulağında işitme cihazı varmış. Böylece farkında olmadığı bir tanıma girdiğini sözlük sayesinde farketti. 

Ayrıca okuyucuların tepkileri sayesinde unuttukları tanımlar da olduğunu ve sözlüğü geliştireceklerini söyleyen Cantimur, “Örneğin Kişisel Verileri Koruma Kanunu (KVKK)' tanımların, sağırlar hakkında 'Sesleri Görmek' adlı kitap yazmış olan 'Oliver Sacks' gibi yazarların da eklenmesini öneren okurlarımız oldu. İşitme merkezi sahibi olan bir okurumuz Anadolu’da işitme cihazına halkın taktığı ad olan 'Kulak Çalık' tanımının da eklenmesini önerdi. Bu tanımları sonraki geliştirilmiş versiyonda eklemeyi planlıyoruz” dedi.

"Aileler de sivil toplumun önemli bir parçası"

Sözlükle sivil toplum kadar aileleri de bilinçlendirmeyi hedefledikleri belirtirken tüm ailelerin bilinçlenmesi ve engellilerin hak mücadelesine katılması gerektiğini şu sözlerle ifade etti:

Türkiye’deki ailelerin çoğu maalesef derneklere aktif olarak katılmıyorlar, katılım arzu edilen düzeyde değil.

Bugünkü engelli hakları kolay elde edilmedi. Koklear implant ameliyatlarının karşılanması, rehabilitasyonların karşılanması gibi haklar eskiden yoktu, hepsi bir hak mücadelesinin sonucu. 

İşitme kayıplı çocuğu olan anne ve babaların bu sözlük sayesinde sivil toplum alanına ilgi duyması sözlüğün en büyük zaferlerinden biri olacaktır.

Sözlüğe burayı tıklayarak ulaşabilirsiniz

(AD/HA)