İran, 1953’te İngilizlerin kontrolündeki petrolü millileştiren Başbakan Muhammed Musaddık'ın devrilmesiyle sonuçlanan darbedeki rolü nedeniyle ABD'ye karşı 71 yıl sonra dava açıldı.
Davanın ilk duruşması da Tahran 55. Uluslararası Hukuk Mahkemesi'nde görüldü. Duruşmaya davaya müdahil olan çok sayıda vatandaş ve gazetecilerin yanı sıra Musaddık'ın torunu Mahmud Musaddık da katıldı.
Duruşmanın başında konuşan mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade, ülke genelinde 20'den fazla eyaletten yaklaşık 402 bin İran vatandaşının ABD hükümeti ve 6 Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya müdahil olduğunu söyledi.
Daha sonra davacıların avukatlarından Şami Akdem kürsüye çıkarak, "İstihbarat belgeleri ve mevcut belgeler, CIA'nın, İngiliz istihbarat servisleriyle işbirliği içinde, 19 Ağustos 1953'te İran'ın meşru hükümetine karşı iç ve dış ajanları kullanarak kapsamlı bir darbe planladığını gösteriyor. ABD'nin bu darbedeki temel amacı İngiltere'nin İran'daki nüfuzunu kendi lehine çevirmekti." dedi.
İranlı avukat, darbe sonucunda İran vatandaşlarının uğradığı zararın tazmin edilmesi için mahkemeden ABD'ye karşı maddi, manevi ve cezai tazminata hükmetmesini talep ettiklerini belirtti.
Daha sonra duruşmada hazır bulunan Mahmud Musaddık, yaşlılığını gerekçe göstererek sözlerini ifade edemeyeceği hazırladığı yazılı metni kendisi adına oğlu Gulamali Musaddık tarafından okunmasını istedi. Oğlu tarafından okunan metinde Musaddık, dedesinin petrolü millileştirme mücadelesine yakından tanık olduğunu dile getirdi.
Musaddık, mahkemeden meşru İran hükümetini ortadan kaldırma ve ülkenin kaynaklarının yağmalanmasının yol açtığı büyük kayıplar nedeniyle ABD aleyhinde maddi, manevi ve cezai tazminata hükmetmesini istedi.
Duruşmaya ilerleyen günlerde devam edileceği belirtildi.
İran petrolünün millileştirilmesi hareketine önderlik eden Başbakan Muhammed Musaddık, 19 Ağustos 1953'te ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından düzenlenen ve "Ajax operasyonu" olarak tarihe geçen darbeyle devrilmişti.
Daha sonra CIA'nın 2013'te gizliliğini kaldırdığı devlet arşivlerinde, bu darbede ABD ve İngiltere'nin rolüne dair kanıtlar ilk kez kamuoyuna açıklandı. Belgelerin birinde "Askeri darbe, ABD dış siyasetinin bir parçası olarak CIA'nın yönetiminde gerçekleştirildi." ifadeleri yer almıştı.