Irak Anayasası İnsan Haklarına Dayanmalı

Irak'ta 15 Ağustos'ta meclis tarafından onaylanacak olan yeni anayasa için görüşmeler sürerken, Uluslararası Af Örgütü (UAÖ), Irak Geçici Ulusal Meclisi'ni, insan haklarını esas alan bir anayasa oluşturmaya çağırdı. Uluslararası insan hakları hukukunun getirdiği hak garantilerinin, bütün kişiler için, ayrım yapılmaksızın geçerli olmasını istedi.

Anayasanın nihai taslak metni 15 Ağustos'ta meclis tarafından onaylandıktan sonra, 15 Ekim'de referanduma gidilecek.

Anayasayla ilgili temel tartışma konuları arasında, federalizm, Kerkük'ün durumu, yasamada İslam'ın payı ve kadın hakları gibi konular bulunuyor.

UAÖ, taslak metinde işkencenin yasak olması, adil yargılanma hakkı, ifade ve örgütlenme özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlüklerin yer almasının sevindirici olduğunu açıkladı. Ancak örgüt, Iraklı yetkililere insan haklarını esas alan bir anayasa için şu konularda çağrıda bulundu:

* İslam'ın kadınlara karşı ayrımcılığı sürekli kılmak üzere kullanılabileceğine dair kaygılara kulak verilmesi. Anayasanın toplumsal cinsiyet ayrımcılığına olanak vermemesinin ve kadın haklarının geliştirilmesini garanti altına alması.

* Uluslararası insan hakları sözleşmelerinde yer alan bütün konulardaki her türlü ayrımcılığın yasaklanması.

* Ulusal yasamanın kaynaklarından biri olarak uluslararası insan hakları hukukunun özel bir kaynak olarak alınması. Ulusal ve uluslararası hukuk arasında uyuşmazlık oluştuğunda, anayasanın uluslararası hukukun geçerli olacağı koşulunu içermesi.

* Bütün insan haklarının, medeni, kültürel, ekonomik, siyasi ve toplumsal haklar dahil olmak üzere korunacağının ve bu hakların bölünemeyeceğinin vurgulanması.

* Çocukların haklarının, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde garanti altına alındığı şekilde korunması. Buna, çocuğun "18 yaşın altındaki bütün insanlar" olarak tanımlanması, çocukların silahlı kuvvetlerde yer almasının yasaklanması ve savaşlarda kullanılmasının yasaklanması da dahil olmalı.

* UAÖ'nün olabilecek en zalim, insanlık dışı ve alçaltıcı cezalandırma olarak gördüğü, yaşam hakkını ihlal eden idam cezasının kaldırılması.

* Soykırım, insanlığa karşı işlenen suçlar, savaş suçları, işkence, yargısız infazlar ve "kayıplar" için evrensel bir yargılama yetkisinin oluşturulması.

* Irak'ın yargı alanında yer alan herkesin, -yalnızca Irak vatandaşlarının değil, herkesin- haklarının korunması ve ayrımcılığın yasaklanması. Uluslararası insan hakları hukukuna göre, yalnızca belli haklar vatandaşlarla sınırlı olabilir. (TK)