HRW: Köye Dönüş Projesi Başarısız

Türkiye'de resmi rakamlara göre Güneydoğu'da 15 yıl boyunca süren çatışmalar nedeniyle 380 bin kişi göç etmek zorunda kaldı. Sivil toplum örgütlerinin verdiği rakamlar ise göç edenlerin sayılarının 1.5 milyon civarında olduğunu gösteriyor.

İnsan Hakları İzleme Komitesi (HRW) Türkiye'nin bu insanların köye dönüşleri için uyguladığı programın başarısız olduğunu bildirdi.

HRW'nin Türkiye Araştırmacısı Jonathan Sugden, hazırladığı "Göç ettirilmiş ve yüzüstü bırakılmış Türkiye'nin başarısız köye dönüş programı" adlı 78 sayfalık raporu bugün saat 11:00'de bir basın toplantısıyla açıkladı.

Sugden, hazırladığı raporda Köye Dönüş Programı'nın başarısızlığa uğradığını, programın göç mağdurlarının sorunlarını çözmekten uzak olduğunu söyledi.

Proje, standartlara aykırı

Sugden, Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi Birleşmiş Milletler'in (BM) Ülke İçinde zorunlu Göç Ettirme Konusunda Yol Gösterici İlkelerinin içerdiği standartların çok altında kaldığını belirtti.

Köylerinden göç ettirilmiş kişilerle yapılan görüşmelerin de yer aldığı raporda, hükümetin hazırladığı Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi'nin jandarmanın koruduğu bir köy koruculuğu ağı oluşturulmasına dayandığı, köylülerin oluşturulacak "merkezi köylerin" çevresindeki kırsal alanın boş bırakılmasından kuşku duyduğu anlatılıyor.

Engeller: Valiler, jandarma, korucular ve mayınlar

Valiler, jandarma, köy korucuları ve bölgede çatışmalardan kalmış mayınlar da köylülerin geri dönüşlerindeki engeller olarak sıralanıyor.

Raporda Türkiye'nin geri dönüş projelerini BM'nin "Ülke İçinde Zorunlu Göç Ettirme Konusunda Yol Gösterici İlkelerine" uyumlu hale getirmesi isteniyor.

Hükümetin mevcut geri dönüş programlarına hükümetler arası uzman örgütlerinin katılımını engellediğini savunan rapora göre, "Türkiye'nin uygulamaya çalıştığı proje o kadar kötü hazırlanmış ki, birkaç uluslararası örgüt özellikle bu programa katılmaktan çekindi."

Rapora göre, "Hükümetin sorunun çözümünde 'ayak diremesi' zorunlu göç mağdurlarının Avrupa Komisyonu, Dünya Bankası, Avrupa Kalkınma ve Yeniden İnşa Bankası, Avrupa Yatırım Bankası gibi uluslararası kuruluşlardan maddi destek almasının önündeki en büyük engel."

Türkiye'ye öneriler

Raporda sorunun çözümü için Türkiye'ye bir dizi öneri sunuluyor:

* Geri dönüşle ilgili gelişmeler hakkında kapsamlı bilgi yayınlanmalıdır.

* Dönüşe açık veya geçici olarak kapalı köylerin adları, proje amaç ve hedefleri, geri dönüşten sorumlu hükümet organları, bütçeler ve gelişmelerle ilgili bilgiler dahil olmak üzere geri dönüş programları hakkında ayrıntılı bilgi yayınlanmalıdır.

* Ülke içinde göç ettirilmiş kişilerin geri dönüşünü uygulayacak uzman bir hükümet kuruluşu oluşturulmalıdır.

* Köy koruculuğu sistemine son verilmelidir.

* Göç ettirilmiş kişilerin, yeni dönenlerin ve bunlara yardım edenlerin tacizine son verilmelidir.

* Bir forum oluşturularak ülke içinde zorla göç ettirilmiş kişilerin evlerine güven içinde dönmelerine ve geçim uğraşlarını başlatmalarına olanak verecek bir plan hazırlanmalıdır.

* Köyler mayınlardan arındırılmalı ve dönüşten önce köylerin mayın ve cepheden arındırıldığına dair köylülere belgesel kanıt verilmelidir.

* Göç ettirilen kişilere tazminat ödenmeli ve bu kişilerin sağlık hizmeti, eğitim ve iş olanaklarına sahip olmaları sağlanmalıdır.

* Tüm güneydoğu bölgesinde hükümet dışı örgütlere, özellikle uluslararası ve ulusal insan hakları örgütlerine giriş olanağı sağlanmalı.

* 2000 yılı Mayıs ayında Milli Güvenlik Konseyi'nden geçen ve gizli tutulan "Doğu ve Güneydoğu Eylem Planı" yayınlanmalıdır.

* Mahkemede açılacak davalara zarar vermeden, geri dönüş öncesi, süreci ve sonrasında köylülere yapılacak pratik ve mali yardımlarla ilgili geçici bir program hazırlanmalıdır. (HA/BB)