Haiti: Kilit isim yakalandı

Haiti polisi, geçen hafta Başkan Jovenel Moïse'ye düzenlenen suikastın düzenlenmesinde kilit şüpheli olduğuna inandıkları bir doktoru gözaltına aldıklarını açıklandı. 

63 yaşındaki Haiti uyruklu Christian Emmanuel Sanon'un Haziran başında "siyasi nedenlerle" özel bir jetle ülkeye uçtuğu belirtiliyor. 

Polis yetkilileri daha önce yaptığı açıklamada, 53 yaşındaki BAşkan Moïse'nin 7 Temmuz'da 28 yabancı paralı asker tarafından evinde öldürüldüğünü söylemişti. 

"Eşim tek bir kelime söyleyemedi"

Saldırıda yaralanan ve ABD'de tedavi gren Başkan'ın eşi Martine Moïse, kocası Jovenel'in öldürülmesinin ardından gözyaşlarının "asla kurumayacağını" söyledi. 

Martine Moïse daha sonra, suikastçıların gecenin bir yarısı evlerine girdikten sonra kocasını kurşunlarla "delip geçtiği" anı anlattı.

Saldırının çok hızlı gerçekleştiğini, kocası Jovenel'in "tek bir kelime söyleyemediğini" söyledi.

Polis şefi: Özel bir uçakla girdi

Haiti polis şefi Leon Charles, "Bu, siyasi amaçlarla özel bir uçakla Haiti'ye giren bir kişidir" dedi.

İlk planın Başkan Moïse'i tutuklamak olduğunu, ancak "daha sonra görevin değiştiğini" söyleyen Charles bunu detaylandırmadı. 

Charles, "Saldırganlardan birinin aradığı ilk kişi Christian Emmanuel Sanon'du" dedi.

"Başkan Jovenel Moïse suikastının beyni olduğunu düşündüğümüz iki kişiyle daha temasa geçti" diyen Polis şefi diğer iki kişinin kim olduğunu söylemedi.

Amerikan desteği

ABD'li üst düzey güvenlik ve adalet yetkililerinden oluşan bir heyet, güvenlik durumunu değerlendirmek üzere Pazar günü Haiti'ye geldi.

Ekip ayrıca üç Haitili politikacıyla da görüşecek. Her biri ülkenin meşru lideri olduğunu iddia ediyor.

Saldırıdan sonra, Haiti yetkilileri ABD ve BM'den önemli altyapıyı korumak için ülkeye asker göndermelerini istedi.

Başkan Joe Biden'ın yönetimi başlangıçta talebi reddetti - ancak şimdi duruma daha yakından bakmaya karar verdi.

Başkan Moise hakkında

53 yaşında evinde suikast sonucu hayatını kaybeden Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moïse'nin beş yıllık yönetimine yolsuzluk ve vahşet iddiaları damgasını vurdu.

Guardian gazetesinin analizine göre ölümü sırasında, iktidarın devri konusunda bir anlaşmazlık vardı ve geçen yıl ülkenin parlamentosunu fesheden Moïse, Napolyon'un 200 yıldan fazla bir süre önce yaptığı gibi, esasen Haiti'yi kararnameyle yönetiyordu.

2016'da Moïse, 2010'daki yıkıcı depremin yanı sıra sadece bir ay önce vuran Matthew Kasırgası'ndan kurtulmaya çalışan bir ülkeyi miras aldı.

Bununla birlikte, başkanlığı sırasında Haitililer, nüfusun yarısından fazlasının yoksulluk sınırının altında yaşadığı bir ülkede, yaygın işsizlik de dahil olmak üzere kötüleşen yaşam standartlarına katlandı. Enflasyon yukarı doğru fırladı, gıda ve yakıt kıtlığı başladı.

Haiti, 2010 yılında Küresel Açlık Endeksi'nde (GHI) 78. sıradan 107 ülke arasında 104 olan  şu anki sıralamasına düştü; yaklaşık 4 milyon Haitili -nüfusun üçte biri- şiddetli açlıkla karşı karşıya.

Bu kadar çok Haitilinin yaşadığı sıkıntı, bir senato komisyonunun, ucuz Venezüella petrolü anlaşması olan Petrocaribe'ye, yetkililer tarafından milyarlarca doların zimmetine geçirildiğine dair kanıt bulan bir raporun ortaya çıkmasıyla sürdü.

Zimmete geçirme iddiaları

2019'da Petrocaribe hakkında bir başka rapor, Moïse'ye ait iki şirketi fondan 2 milyar doların zimmete geçirilmesiyle ilişkilendirdi.

Moise, eleştirmenlerin misilleme olarak gördüğü bir hamleyle, kendisini suçlayan senatonun üçte ikisini ve 2020'de meclisin 119 üyesinin tümünü, parlamento seçimlerini gerçekleştirememesinden sonra görev sürelerinin sona erdiğini söyleyerek askıya aldı. 

Haitililer protesto ettiğinde, misillemesi hızlı oldu. Silahlı çeteler, Trump yönetimini bile Moïse'nin üç uşağına yaptırım uygulamaya teşvik eden La Saline katliamı da dahil olmak üzere bir dizi saldırı ve cinayetle kendisini eleştirenleri terörize etmekle görevlendirildi.

Protesto eden yoksullar, Moïse'yi uzun süredir Haiti ekonomisine ve hükümetine hükmeden küçük seçkinler topluluğunun yozlaşmış, beceriksiz bir kuklası olarak gördü.

Moïse, güneş panelleri ve bir su tesisi ve Nord-Ouest'te 10 hektarlık (25 dönümlük) bir muz ekimi dahil olmak üzere birçok "sürdürülebilir kalkınma" işine sahip bir girişimciydi ve bu ona Haiti'nin tarım ticareti ve siyasi çevrelerinde itibar kazandırdı.

Akıl hocası ve başkanlık selefi Michel Martelly dahil.

Bu bağlantılar, Martelly'nin 2015 yılında Haiti Tèt Kale partisinin halefi ve adayı olarak Moïse'i seçmesine yol açtı.

Ancak o yıl seçim, Haitililerin neredeyse %80'inin oy kullanmasını engelleyen dolandırıcılık ve şiddet nedeniyle rafa kaldırıldı. Ertesi yıl, Moïse ertelenen seçimleri sadece 600 bin oy farkla kazandı.

Muz ekimi ve girişimleri

Moïse, çocukken Don Durélin ulusal okuluna gittikten sonra Lycée Toussaint Louverture'da ve daha sonra Collège Canado-Haïtien'de okudu.

1986'da siyaset bilimi okumak için Quisqueya Üniversitesi'ne girdiğinde, Baby Doc'u deviren bir halk ayaklanması, Haiti'nin demokratik olarak seçilmiş tek başkanı René Préval'in de aralarında bulunduğu sürgünlerin iki dönemi kazanmasına ve tamamlamasına izin vermişti (1996-2001, 2006-2011).

1996 yılında, Moïse sınıf arkadaşı Martine Joseph ile evlendi ve Port-de-Paix'e taşındı. Buradan ilk mekanik işi olan JOMAR Auto Parts'ı kurdu ve sonraki 20 yıl içinde işlerini ve muz ekimi girişimini kurdu.

Préval, 2011'de gücü barışçıl bir şekilde Martelly'ye devretti.

Haiti'nin içindeki ve dışındaki birçok insan Moïse'nin de aynı şekilde ayrılacağını umuyordu.

(PT)