Hafıza Merkezi, Adalet İyileştirir projesi kapsamında 15-16 Kasım’da İstanbul’da “Çatışma ve İnsan Hakları İhlallerine Yönelik Onarıcı Adalet Yaklaşımları: İmkanlar ve Sınırlar” başlıklı uluslararası bir sempozyum düzenliyor.
Sempozyumda, onarıcı adaletin ağır insan hakları ihlalleri ve çatışmalara nasıl yanıt verdiği ve bu ihlallerin arkasındaki siyasi ve sosyal dinamikleri dönüştürme potansiyeli konuşulacak.
Hafıza Merkezi, sempozyumla, “özel olarak Kürt meselesi ve devam eden ağır insan hakları ihlalleri odağında, onarıcı adaletin ilkeleri ve uygulamalarını tartışmak üzere bir alan açmayı hedeflediklerini” açıkladı:
“Türkiye'den ve diğer ülkelerden bu alanda çalışan akademisyenleri, psikologları, hukukçuları, eğitmenleri, aktivistleri ve sanatçıları bir araya getirecek olan sempozyum ile mağdurlara destek, sosyal diyalog, hafızalaştırma ve barış inşası alanlarındaki farklı deneyimlere ve yöntemlere dair yeni bir bakış açısı geliştirmeyi umuyoruz.”
Onarıcı adalet hakkında
Onarıcı adalet kavramı, ilk olarak 1997'de Güney Afrika Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu'nun kurulmasıyla geçiş dönemi bağlamlarıyla ilişkilendirildi. O tarihten bu yana, geçiş dönemi adaleti bir yaklaşım olarak Ruanda, Kuzey İrlanda ve Doğu Timor gibi farklı coğrafyalarda çeşitli kurumlar tarafından benimsenirken, onarıcı adalet daha çok ceza adaleti sistemi kapsamında uygulamaya ve tartışılmaya devam edildi. Geçiş dönemi adaleti ve onarıcı adalet arasındaki temel yaklaşım farkı, odaklandıkları süreçler ve amaçlar üzerinden ortaya çıkar.
Geçiş dönemi adaleti, otoriter rejimlerden demokrasiye geçiş süreçlerinde veya çatışma sonrası dönemlerde yaşanan ağır insan hakları ihlalleriyle yüzleşmek için kullanılan bir dizi mekanizma ve ilkeyi ifade eder. Ağırlıkla hakikati ortaya çıkarıcı mekanizmalar (ceza mahkemeleri, hakikat komisyonları) kullanan bir yaklaşımdır. Amaç, belli bir geçmiş dönemle yüzleşerek adaleti tesis etmek ve gelecekte benzer ihlallerin önlenmesi için yapısal değişiklikler sağlamaktır.
Onarıcı adalet ise belli bir dönemle sınırlı olmadan suç veya insan hakları ihlallerinin toplumsal ve siyasal köklerini anlamaya çalışarak yarattığı zararların onarılmasına ve mağdurlar, failler ve topluluklar arasında diyalog ve uzlaşmanın sağlanmasına odaklanan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, sadece suçun cezalandırılması yerine, suçun etkilediği tüm taraflar arasında anlamlı ve kalıcı bir çözüm ve barış süreci yaratmayı amaçlar. Cezalandırmadan ziyade mağdurların ihtiyaçlarına odaklanarak iyileşmeyi ve toplumsal ilişkilerin yeniden inşasını hedefler.
Günümüzde onarıcı adalet, mevcut ceza adaleti sistemlerine alternatif veya tamamlayıcı bir model olarak çatışmalara ve ağır insan hakları ihlallerine tanıklık eden toplumlarda onarım ve uzlaşmanın sağlanması için giderek daha fazla gündeme geliyor. Ancak, cezalandırıcı adalet ile onarıcı adaletin birbirleriyle nasıl ilişkilendiği, onarıcı adaletin ağır insan hakları ihlallerine ne ölçüde uygulanabileceği ve barış ile uzlaşmaya nasıl katkıda bulunabileceği gibi konularda ciddi görüş ayrılıkları mevcut.
Sempozyum programı
1. Gün: 15 Kasım 2024, Cuma
09.15 - 09.30
Kayıt ve Açılış
09.30 - 11.00
Kavramlar ve Yaklaşımlar: Onarıcı Adaletten Ne Anlıyoruz?
Noémi Lévy-Aksu - Hafıza Merkezi (Kolaylaştırıcı)
Kerry Clamp - Notthingham Üniversitesi
Turgut Tarhanlı - İstanbul Bilgi Üniversitesi
Ara: 11.00 - 11.15
11.15 - 12.45
Onarıcı Adalet ve Cezalandırıcı Adalet İlişkisi
Emel Ataktürk - Hafıza Merkezi (Kolaylaştırıcı)
İdil Elveriş - Hukukçu, Anlaşabiliriz adlı podcastin yapımcısı
Manal Hamdoun Ghandour - Act for the Disappeared (Lübnan)
Berivan Emine Korkut - Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST)
Öğle Arası: 12.45 - 14.00
14.00 - 15.30
Barış/Barışma ve Onarıcı Adalet
Hazal Özvarış - Gazeteci (Kolaylaştırıcı)
Nesrin Uçarlar – Araştırmacı
Lina Malagon Diaz - UWE Bristol Üniversitesi
Yasin Duman - Queen Margaret Üniversitesi
Ara: 15.30 - 15.45
15.45 - 17.00
Hafıza Sahasına Yeni Yaklaşımlar: “Hafıza ve Gençlik” Projelerinden Örnekler
Zilan Turgut - Geç Kalan Buluşmalardan: Taş Atan Çocuklar (e-kitap)
Özgür Ünal, Şükran Demir - Şiddet ve Asimilasyon Aracı Olarak YİBO (e-kitap)
Yasemin Soydan, Xemgîn Yusuf Görücü, Medzan Nakçi Öldürülmeselerdi Arkadaşlarımız Olacaklardı (e-kitap)
Bêrîvan Saruhan - Stêrka Li Ser Xetê” (Sınırdaki Yıldız) (belgesel)
Berfin Kübra Ceyhan, Ozan Polat - Gömülen Kasetlerin Hikâyesi Üzerinden Kürt İllerinde Direniş ve Hafiza (çevrimiçi harita)
2. Gün: 16 Kasım 2024, Cumartesi
10.30 - 12.00
Onarıcı Adalet Perspektifinde Çocuklar ve Gençler
Derya Bozarslan, Hafıza Merkezi (Kolaylaştırıcı)
Azad Günderci, Psychology Kurdî
Ajnura Akbas, Savaş Çocukluğu Müzesi (Saraybosna)
Aycan Diril Mercan, Avukat
Öğle Arası: 12.00 - 13.00
13.00 - 14.30
Onarmak ve Dönüştürmek: Onarıcı Adaletin Farklı Temsilleri
Asena Günal, Anadolu Kültür (Kolaylaştırıcı)
Fatoş İrwen, Sanatçı
Özcan Alper, Yönetmen
Kardelen Işık, 10 Ekim Dayanışması
Ara: 14.30 - 14.45
14.45 - 16.15
Yuvarlak Masa: Adalet ve Barış Mücadelesine Onarıcı Adalet Yaklaşımları ne Katar?
Özlem Zıngıl, Hafıza Merkezi (Kolaylaştırıcı)
Tarih: 15-16 Kasım 2024
Yer: Anarad Hığutyun Binası - Havak Salonu Papa Roncalli Sk. No: 128 Harbiye, Şişli İstanbul
Sempozyuma katılmak için buradan kayıt olabilirsiniz.
(AS)