Görme engelli seçmenler 14 Mayıs deneyimlerini anlattı
*Fotoğraf: Anadolu Ajansı
Görme engelli seçmenler, 14 Mayıs'ta yapılan Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi'nde ilk kez kendileri için hazırlanan şablonla oy kullandı.
Önceki seçimlerde, akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanan görme engelliler, bu seçimlerde ilk defa "oyun gizliliği" esasına uygun şekilde oy kullanabilme imkânına sahip oldu.
Seçimlerden önce yaptığı açıklamalarda hazırlanan şablonların eksiklikleri olduğunu ve oy kullanma esnasında sorunlar yaşanabileceğini belirten Engelsiz Erişim Derneği, bu uyarılarından haklı çıktı.
Engelsiz Erişim Derneği Başkanı Nurşen Korkmaz, birçok görme engelli seçmenin mahrem oy hakkını kullanamadığını belirterek, "Bundan sonraki süreçlere, özellikle şablon bastırma sürecine dâhil olmak istiyoruz. Daha erişebilir şablonlarla mahrem oy hakkımızı kullanmak istiyoruz. Buna sahip olana kadar mücadeleye devam edeceğiz" dedi.
Seçimlerin ardından bianet'e konuşan görme engelli altı seçmen de oy kullanırken çeşitli sorunlar yaşandıklarını anlattı.
"Okuryazarlığım yok sayıldı"
Şablonun eksiklerinin, oyunun geçersiz olmasına yol açmasından endişe eden Eğitimde Görme Engelliler Derneği ve Engelli Kadın Derneği aktivisti görme engelli Canan Çam Yücel, akrabasının yardımıyla oyunu kullanabildiğini söyledi.
Yücel, "Ben az gören bireyim, dolayısıyla mürekkep yazıyı da Braille alfabesini de okuyabiliyorum. Ama şablonda ikisi de yoktu. Ayrıca şablonun rengi şeffaf olmadığı için de alttaki parti amblemlerini göremedim. Açıkçası benim okuryazarlığımı elimden alan bir şablondu" dedi.
Bu nedenle mahrem oy hakkını kullanamadığını belirten Yücel, şunları kaydetti:
"Hiçbir şekilde okuyamadığım için bana göre kritik olan bu seçimde şablon kullanmayı tercih etmedim.
Babamla oy kullanmayı tercih ettim. Bu, oy mahremiyeti açısından kesinlikle doğru bir yöntem değil. Ama öbür tarafta oyumun nereye gideceği benim için bir soru işaretiydi.
Özellikle milletvekili oy pusulası çok uzun olduğu için kaydırma riskiniz çok büyük, mührün doğru yere gelip gelmediğini ya da bulaşıp bulaşmadığını fark edememe gibi risklerimiz vardı."
"Erişilebilir bir şablon değildi"
Canan Çam Yücel, şablonda partilerin sırasını belirten bir sayının olmamasının da kendisi için sorun yarattığını belirterek, "Benim açımdan gören bir bireyin sadece boş delikleri sayıp oy kullanmasından farksız bir seçimdi. Dolayısıyla yetişkin bir birey olarak başka bir yetişkinin yardımına ihtiyaç duymak zorunda bırakıldım. Benim için erişilebilir bir şablon değildi" dedi.
Fotoğraf: Canan Çam Yücel
"YSK önerilerimizi dikkate almadı"
Mürekkep yazı ya da Braille alfabesinin şablonda olmamasını eleştiren ancak yine de şablonla oyunu kullanmayı tercih ettiğini belirten Engelsiz Erişim Derneği üyesi Ramazan Yücel ise şöyle konuştu:
"Sandık görevlileri oy kullanma şablonu ile ilgili bilinçlilerdi. Fakat sandık başkanı, milletvekili pusulasını yerleştirmekte oldukça zorlandı. Şablon çok başarılı değildi. Şablonlarda bizim mühür basacağımız delikler çok küçüktü. Daha önce Engelsiz Erişim Derneği'nin ürettiği şablonların delikleri daha belirgindi. Mührü bastığımızda şablona taşıyordu."
Ramazan Yücel, YSK'ye sundukları önerilerin dikkate alınmadığını belirterek "Daha önce raporlarımızı sunmamıza rağmen bu deneyimimizden sonra açıkçası YSK'yle ilgili kafamızda tereddütler oluştu. Yaptığınız, hedeflediğiniz, eylemde kazandığınız bir hakkın uygulamada eksik kaldığını görmek insanın moralini bozuyor" diye konuştu.
Sandık görevlilerinden farklı uygulamalar
Görme engelliler, oy kullanırken sandık görevlileri tarafından farklı uygulamalarla karşılaştıklarını da anlattı. Kimi sandık görevlileri şablonlar hakkında bilgi sahibiyken kimileri yeterli bilgiye sahip değildi.
Sandık görevlilerine yeterli eğitimin verilmediğini belirten Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Merkezi (GETEM) Direktörü Engin Yılmaz, "Görevliden pusulayı şablona oy kabininde yerleştirmesini istediğimde, kabine asla giremeyeceğini söyledi Hâlbuki kabine gidene kadar pusulanın kayma ihtimali var. Pusulayı yerleştirme işlemi bu nedenle oy kabininde yapılmalı" dedi.
Yılmaz gibi şablonun oy kabininde yerleştirilmesini isteyen GETEM E-kütüphanecilik ve Kataloglama Sorumlusu görme engelli Levent Açlan ise sandık görevlisinden olumlu yanıt aldığını, görevlilerin kendisi ve eşine yardımcı olduğunu söyledi:
"Oy pusulalarını şablona yerleştirdiklerinde tam oturdu ama perdenin arkasına gidene kadar kaydı. Bu nedenle ben de şablonun oy kullanacağım alanda yerleştirilmesini talep ettim. Kabul ettiler. Oyumu o şekilde kullandım."
Fotoğraf: Engin Yılmaz
Yeni şablon temini
Engelsiz Erişim Derneği seçimlerden önce YSK'yle yaptığı toplantıda aynı sandıkta iki görme engelli seçmen bulunması durumunda diğer sandıklardan şablon alınacağını açıkladı. Seçim günü bunun uygulandığı kadar uygulanmadığı yerler de oldu.
Eşi Levent Açlan'ın ardından oy kullanan görme engelli Dilek Açlan ise bir önceki şablona mühür bulaştığı için kendisine yeni şablon verildiğini söyledi.
Açlan ayrıca, "Eşim benden önce oyunu kullandığı için oradaki görevlilerin duruma daha alışkın olduğunu hissettim" dedi.
GETEM Direktörü Engin Yılmaz da eşiyle aynı şablonla oy kullandıklarını belirterek, "Hâlbuki ikimize de ayrı şablon verilmesi gerekiyor. Çünkü mühür, şablona bulaşabiliyor. Delikler çok küçük" ifadelerini kullandı.
"Okulda şablon yoktu"
Samsun'da oy kullandığı okulda şablon olmaması nedeniyle akrabasıyla oy kullanmak zorunda bırakılan görme engelli Mert Kara Güzel, "Aslında hedefimde şablonla oy kullanmak vardı fakat kendi oyumu aile bireylerimle kullanmak durumunda kaldım. Oy kullanmaya gittiğimde aile bireylerimi de yanımda gördüler ve 'şablon yok' denildi" dedi.
Güzel, neden oy kullanma şablonu olmadığına ilişkin sandık görevlilerinden bilgi alamadığını söyledi.
(AD/VC)