Anayasa Mahkemesi (AYM), Kanun Hükmünde Kararname’yle (KHK) ihraç edilip mahkeme kararıyla görevlerine iade edilen kamu görevlilerine ilişkin önemli bir karar verdi. Yüksek mahkeme, görevine geri dönenlere tazminat ödenmeyeceğine ilişkin KHK maddesini iptal etti.
KHK’lilere tazminat ödenmemesinin ‘devletin kişinin maddi ve manevi varlığına yönelik müdahalelere karşı etkili giderim mekanizması sağlama yükümlülüğü ile bağdaşmadığına’ hükmetti.
Böylelikle göreve iade edilen KHK’lilere tazminat yolu açıldı. Yüksek Mahkeme, kararı Danıştay 5’inci Dairesi’nin iptal başvurusu üzerine aldı. Kararda iptal gerekçesi şöyle açıklandı:
“Kural, olağanüstü hal süresini aşacak biçimde uygulanmaya imkan vermektedir. Başka bir ifadeyle kural olağanüstü hal süresiyle sınırlı bir düzenleme öngörmemektedir. Bu nedenle kurala ilişkin incelemenin Anayasa’nın olağan dönem kuralları yönünden öngördüğü denetim rejimine göre yapılması gerekir.
Anayasa Mahkemesi 30.6.2022 tarihli ve E.2018/137, K.2022/86 sayılı kararında OHAL KHK’sıyla doğrudan kamu görevinden çıkarılıp Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu (Komisyon) tarafından görevine iade edilenlerin, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamayacaklarını öngören kuralı iptal etmiştir. İtiraz konusu kural açısından söz konusu karardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır. Kural kapsamında, göreve iade edilenlerin kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamayacaklarının öngörülmesi, devletin kişinin maddi ve manevi varlığına yönelik müdahalelere karşı etkili giderim mekanizması sağlama yükümlülüğüyle bağdaşmamaktadır.”
15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin hemen sonrasında ilan edilen OHAL toplamda 7 kez uzatılarak 2 yıl sürdü. 18 Temmuz 2018 itibarı ile sona erdi. Bu süreçte Cumhurbaşkanı tarafından onlarca Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarıldı. Binlerce kişi görevinden ihraç edildi, gözaltına alındı yahut tutuklandı, yurttaşların pasaportları iptal edildi.
OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu Faaliyet Raporu’na göre kamudan ihraç edilen kişi sayısı 125 bin 678. Göreve iade sayısı ise yaklaşık 17 bin.
AYM'nin iptal ettiği, 14 Temmuz 2017’de Resmi Gazete’de yayımlanan 'Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'de iade hükmü şöyle belirlenmişti:
MADDE 2 – (1) Ekli (2) sayılı listede yer alan kamu görevlileri, ilgili kanun hükmünde kararnamenin eki listelerin ilgili sıralarından çıkarılmıştır.
(2) İlgili kanun hükmünde kararname hükümleri, birinci fıkrada belirtilen kişiler bakımından tüm hüküm ve sonuçlarıyla birlikte ilgili kanun hükmünde kararnamenin yayımı tarihinden geçerli olmak üzere ortadan kalkmış sayılır. Söz konusu personelden bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren on gün içerisinde göreve başlamayanlar çekilmiş sayılır. Bu kapsamda göreve başlayanlara, kamu görevinden çıkarıldıkları tarihten göreve başladıkları tarihe kadar geçen süreye tekabül eden mali ve sosyal hakları ödenir. Bu kişiler, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamaz. Bu personelin görevlerine iadesi, kamu görevinden çıkarıldıkları tarihte bulundukları yöneticilik görevi dışında öğrenim durumları ve kazanılmış hak aylık derecelerine uygun kadro ve pozisyonlara atanmak suretiyle de yerine getirilebilir. Bu maddeye ilişkin işlemler ilgili bakanlık ve kurumlar tarafından yürütülür.
(HA)