Geçmişi Onarıp Geleceği Kuruyoruz
Allende yönetimini destekleyen Hava Kuvvetleri Komutanlığı'nda görevli General Bachelet "vatana ihanet" suçundan tutuklandığında, kızı Michelle Bachelet 22 yaşında bir tıp öğrencisiydi. General, 1974'te hapishanede hayatını kaybetti. Tıp fakültesi eğitimini tamamlayan Michelle, babasının izinde gitti ve eğitimini silahlı kuvvetler üzerine sürdürdü. Michelle Bachelet şimdi 53 yaşında ve Şili savunma bakanı.
Bachele tıp eğitimi almasına karşın savunma alanını seçmesini şöyle açıklıyor. "Çok acı çektim. 30 sene önce çocuk doktoru olmak istiyordum. Ancak demokrasiye faydalı olmak için askeri göreve geçtim."
Michelle Bachelet, Şili'nin 14 yıldır şeffaf bir demokrasi sistemi ile yönetildiğini belirtirken, Şili Silahlı Kuvvetleri'nin, "Cumhurbaşkanı, hükümet ve kuvvet komutanları hiyerarşisini sindirdiklerini" belirtiyor. Bachelet, "Bu hiyerarşiye herkes saygı duymaktadır ve bu düzenin kalıcı olmasını istiyoruz" diyor.
* 1973 yılında babanız general Alberto Bachelet tutuklandığında, tıp eğitimi alıyordunuz. Darbe günlerine dönersek.
BACHELET: O günlerde, demokrasiyi seven birinin, hissettiklerini hissettim. O dönemde uluslararası sebepler vardı. Fakat, işin kökeninde bu durumla ilgili olarak bütün tarafların yetersizliği söz konusuydu. Ulusal ve uluslararası çıkarlar arasında bir antagonizm vardı. Bize düşen de bu tür tartışmaları çözmekti. Benim asıl misyonum, tüm motivasyonum, yaşananları bir daha yaşamamak ve yaşanmamasını sağlamak yönünde. Bu konuda politik bir mutabakat sağlamak gerekiyor.Anaokulundan başlayarak insanları demokrasi konusunda eğitmemiz lazım. Politik çeşitliliğe de saygı duymamız lazım.
* Tıp eğitimi almanıza karşın, savunma alanına geçmeniz bilinçli bir seçimdi denilebilir.
BACHELET: Babam, darbeye karşı çıktığı için öldü. Çok acı çektim. O nedenle bir süre askeri dünyadan koptum, ihanetlere, darbelere hep karşı oldum. Ancak, 30 sene önce savunma bakanı olacağımı düşünmezdim. O günlerde bu soruyu yöneltmiş olsaydınız "çocuk doktoru olmak istiyorum" yanıtım verirdim. Fakat demokrasiye geçtikten sonra şu sonuca vardım; Askerlerin dünyası ile iyi ilişkiler kurmak için aralarında siyasi irtibatçılar gerekiyor. Bu kişilerin askerlerin dilini iyi anlamaları gerekiyor. Siyasi bir görüşle savunma konularına geçişimin nedeni budur. Demokrasiye faydalı olsun diye.
* Kadın siyasetçi, anne ve Savunma Bakanı Michelle Bachelet. Avrupa'daki söylemiyle "Kadın Savaş Bakanı". Savaşa karşı mısınız?
BACHELET: Savunma Bakanlarının görevi barışı sağlamaktır. Ancak bu mümkün değilse ülkenizi savunacaksınız. Bizim asıl görevimiz barışa yöneliktir. Savunma politikamızın iki temeli vardır. Birincisi caydırma unsurudur. Şili, barışı seven, barışçıl ve dostça ilişkiler kurmak isteyen bir ülkedir. Ancak toprak konusunda statükocu bir ülkeyiz. Şili'nin hiç kimsenin toprağında gözü yoktur. Fakat diğer taraftan hiçbir şekilde, hiçbir saldırıyı kabul etmeyiz.
* Şili'de demokratik geçiş tamamlandı mı? Şili Silahlı Kuvvetleri
sükunet içinde mi?
BACHELET: Bizim demokrasimiz temsiliyetçi ve şeffaf bir demokrasidir. Başkanlık sistemi vardır. Güçler ayrılığı ve iki kabine vardır. Herkes halk tarafından seçilmektedir. Buna rağmen bazı anayasa değişikliklerine ihtiyaç var. Ancak, anayasamızda değişikliğe gidemeyişimizin nedeni, askerlerin itirazından değil. Bunun nedeni muhalefettir. Muhalefet, anayasa değişikliğine karşı çıkıyor. 30 yıldan sonra söyleyebileceğim şudur ki, çok normal bir asker-sivil ilişkimiz var. Askerler, ülkedeki demokrasi sistemini çok iyi biliyor. Yani hiyerarşiye göre, önce cumhurbaşkanı, sonra hükümet, sonra kuvvet komutanları geliyor.
* Latin Amerika ülkelerinde kadınların gözaltında kayıplara, işkenceye karşı anti militarist ve eyleme yönelik bir tutumları var.Bu kadınlara destek veriyor musunuz?
BACJHELET: Bu eylemlerin iki boyutu var. Birincisi insan hakları, diğeri, anti-militarist hareketler. Şili'de insan hakları hareketlerini savunan ciddi kurumlar vardır. Ben de askeri yönetim sırasında bu derneklerde pediatrist olarak görev yaptım. Bu konuda ciddi duyarlılıklarımız var. Hükümet olarak insan hakları konusunda bir proje hazırladık. Bu proje şimdi Şili Parlamentosu'nda. Kayıpları, işkenceleri yani insan hakları ihlallerini derinliğine incelenmesi yönünde bir tasarı, insan hakları ihlallerinden zarar gören, ya da yakınlarını, akrabalarını bu şekilde kaybeden insanlara tazminat ödenmesini de öngörüyor. Komisyonun izlediği 500 civarında vaka var. Bu komisyonun görevi işkence görenleri araştırmak. Kayıp olan kişilerin ne olduğunu bilmemiz gerekiyor. Ve biz diyoruz ki, "Dünsüz yarın olmaz." Bizim hem bugünü hem de geleceği inşa etmemiz lazım. Bunu yaparken de geçmişimizi çok iyi bilmemiz lazım.
* Şili'de 120 yıldan sonra, 3 Mart 2004 günü çiftlerin boşanmalarına olanak tanıyan yasa kabul edildi. Ancak bildiğim kadarıyla ülkenizde halen kürtaj yasak. Bir kadın siyasetçi olarak bunun nedenini açıklayabilir misiniz?
BACHELET: Evet ülkemizde kürtaj yasaktır. Bu tamamı ile kadınların cinsel haklarını korumak içindi, istenmeyen gebeliklerin engellenmesi için. Üstelik, kürtaj konusuna Katolik Kilisesi'nin de ciddi bir muhalefeti vardır, istenmeyen gebelikler için "ertesi gün hapı"nın kullanımını ben sağladım.
* Peki boşanma. Yine Kilise'nin muhalefeti mi engelliyordu?
BACHELET: Evet. Kilise'nin de muhalefeti vardı. Sürekli bir mücadele sonucunda artık çiftlerin boşanabilmesi sağlandı. Yeni yasaya göre eşlerin ikisi de boşanmak istiyorsa ayrılık bir yıl içinde gerçekleşecek. Eşlerden sadece birinin boşanmak istemesi halinde boşanma süreci üç yıl olacak. Ancak, hali hazırda birçok çift zaten ayrı yaşıyordu. Buna tabi ki herhangi bir engelleme olamazdı.
* Şunu merak ediyorum. Ankara'daki temaslarınız sırasında Genelkurmay Başkanlığı ile "Askeri eğitim ve işbirliği anlaşmasına" imza koyacaksınız. Ancak muhatabınız Milli Savunma Bakanlığı. Anlaşmayı Genelkurmay Başkanlığı ile imzalamak size şaşırtıcı gelmedi mi?
BACHELET: Her ülkenin kendi kurumlan vardır. Biz o kurumlara saygı duyuyoruz.
Michelle Bachelet Kimdir
Sivil toplumcu bakan
Hava Kuvvetleri Generali Alberto Bachelet ve antropolog Angela Jeria'nın kızları olan Michelle Bachelet 29 Ekim 1951'de dünyaya geldi. Şili Üniversitesi'ndeki tıp eğitimine 1970'te başlayan Michelle, üniversite eğitimi sırasında Sosyalist Parti'ye katıldı.
General Bachelet, Başkan Salvador Allende'nin iktidarında "Gıda Dağıtım Bürosu"nun başına atandı. 1973'teki askeri darbeden sonra vatana ihanet suçuyla tutuklanan General Bachelet, 5 Mayıs 1974'te cezaevinde öldü. Michelle Bachelet ve annesi de tutuklanarak, Santiago'daki Villa Grimaldi'de işkence gördüler. 1975'te her ikisi de önce Avustralya'ya, daha sonra da Batı Almanya'ya sürgüne gönderildiler.
1979'da ülkesine dönen Michelle Bachelet, pediatri alanındaki uzmanlık eğitimini tamamlayarak, politik hayata atıldı. Bütün bu yıllar boyunca, kayıp ve işkence gören çocuklara yardım eden sivil toplum örgütleriyle dayanışma içinde oldu. 1990'da Sağlık Bakanlığı'na girdi. Askerlerle siviller arasındaki ilişkileri dengelemeye duyduğu ilginin etkisiyle, Stratejik Politika Çalışmaları Ulusal Akademisi'nde eğitim gördü.
Daha sonra, Şili Ordusu Harp Akademisi'nde, Askeri Bilimler konusunda yüksek lisans yaptı. 1997'de Washington'a giderek, Inter Amerikan Savunma Koleji'nde Kıtasal Savunma konusunda çalışmalar yaptı. Michelle Bachelet, 11 Mart 2000'de Başkan Ricardo Lagos tarafından Sağlık Bakanı olarak atandı, îki yıl sonra, 7 Ocak 2002' de, bir Latin Amerika ülkesinde ilk defa Milli Savunma Bakanlığına bir kadın getirildi.