GATS:Taahüt Listesi Ya da...
"GATS Anlaşması ile Türkiye ve dünya emekçilerinin kazanımlarının ve kamu yararının ortadan kaldırılması, tüm kamusal alanların sermayeye kolay yoldan terk edilmesi hedeflenmektedir. Bu anlaşma, kamusal hizmetten yararlanan herkesi derinden etkileyecek ve tüm yaşam kaynaklarını kar alanına çevirecek boyutta bir anlaşmadır."
Tam olarak serbest piyasa
"GATS Anlaşması'nın tüm hizmet alanlarının tam olarak serbest piyasaya açılmasını, serbest piyasa önündeki engellerin kaldırılmasını, yerli ve yabancı sermayeye eşit koşulların sağlanmasını emrettiği" hatırlatılıyor.
Açıklamada, "Türkiye GATS Anlaşması kapsamında tanımlanan 155 hizmet alanından 72'sinde taahhütte bulundu ve bu hizmet alanlarını serbest piyasaya açtı. Ancak, anlaşmanın son üç yıllık genişletilme müzakerelerinde Türkiye'nin hangi yeni hizmet alanlarını serbest piyasaya açtığı ve hangi çekincelerini kaldırdığı bugünkü liste açıklandığında ortaya çıkacaktır" denildi.
GATS'a uyum yasaları
Türkiye'de son yıllarda çıkarılan ve çıkarılması hazırlıkları yapılan yasaların da GATS'a uyum yasaları olduğunu vurgulayan açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
* Diğerleri gibi, 59. hükümet de Irak'a yapılan saldırının arkasına sığınarak tüm emekçilerin ve toplumunun yaşamında büyük olumsuzluklar yaratacak GATS Anlaşması'nın imzalandığı 1994 yılındaki talep ve taahhütlerine yenilerini ekleyerek oluşturduğu listesini 31.03.2003 (bugün) tarihinde Dünya Ticaret Örgütüne teslim edecektir.
* DTÖ'de 2000 yılı başından bu yana yürütülen GATS Anlaşması'nın genişletilmesi müzakerelerinde en önemli konular gizli toplantılarda görüşülmüş ve müzakerelere Türkiye adına T.C.Hazine Müsteşarlığı katılmıştır.
Taahhütlerden geri dönüş mümkün değil
* GATS Anlaşması tüm hizmet sektörlerini ve bu hizmetlerin üretilmesi için gerekli olan tüm metaların üretimini de kapsayan ilk çok taraflı anlaşmadır.
Bu özelliği ile GATS anlaşması, eğitimden, sağlığa; belediye hizmetlerinden, suya; telekomünikasyondan, enerjiye; ulaşımdan, turizme; müteahhitlik hizmetlerinden, mali-finans-sigortacılık hizmetlerine; sosyal güvenlikten, çevre hizmetlerine; kadar tüm hizmet sektörlerini kapsamaktadır.
GATS Anlaşması özelleştirmeyi şart koşmuyor, ancak tüm hizmet alanlarının tam olarak serbest piyasaya açılmasını ve serbest piyasa önündeki engellerin kaldırılmasını, yerli ve yabancı sermayeye eşit koşulların sağlanmasını emrediyor.
* GATS Anlaşmasına göre; verilen taahhütlerden geri dönüş Stand Still-Sabit Duruş prensibinden dolayı mümkün değildir. Anlaşmanın en önemli hükümlerinden biri de, hizmetlerin sürekli olarak yeniden liberalize edilmeye açık olması (Built-in) ile ülkeler tarafından kullanılan muafiyetlerin sürdürülebilir olamayacağıdır.
Tüm muafiyetler en fazla 10 yıllık sürede kaldırılmak zorundadır. Anlaşma ile uyuşmazlıkların çözümü için Uluslar arası Tahkim mekanizması kullanılacaktır.
* GATS Anlaşması kapsamında 155 hizmet alanı tanımlanmıştır. Türkiye, GATS Anlaşması kapsamında tanımlanan bu hizmet alanlarının 72'sinde anlaşmanın ilk imzalandığı 1994 yılında taahhütte bulunmuş ve bu hizmet alanlarını serbest piyasaya açmış bulunmaktadır.
Türkiye'nin taahhütleri tüm hizmet alanlarının yüzde 46,6'sına tekabül etmektedir ve gelişmekte olan ülkeler ortalaması olan yüzde 18'in çok üstündedir.
Taahhütler listesi gizli
* Ancak GATS Anlaşması'nın son 3 yıllık genişletilme müzakerelerinde Türkiye'nin hangi yeni hizmet alanlarını serbest piyasaya açtığı ve hangi çekincelerini kaldırdığı bugün DTÖ'ye vereceği ve gizlediği taahhütler listesi açıklandığında ortaya çıkacaktır.
Aslında GATS Anlaşmasının genişletilme müzakerelerinde kabul edilen Salkımlandırma (Clustering Approach) anlayışı ile tüm hizmet alanları bir biri ile ilişkilendirilerek serbest piyasaya açılmış olacaktır.
Örneğin genişletilme müzakerelerinde Salkımlandırma yaklaşımının kabul edildiği bilgisini aldığımız turizm sektörünün salkımlanması ile uluslar arası, yurtiçi ve şehiriçi ulaşımın tümü, enerji, su, telekomünikasyon, sağlık, mesleki (Turizm) eğitim, banka ve sigortacılık, belediye hizmetleri, gıda gibi bir turistin tüm ihtiyaçları GATS Anlaşması kapsamına girmektedir.
* Anlaşmadaki temel kriterlerin, rekabet ve sahip olunan bireysel yetenekler olarak belirlendiği; "kalite"nin yükseltilmesi için gerekli koşulların "gereğinden daha külfetli olmaması"nın hedeflendiği, kamusal bütün güvencelerin "rekabete engel olduğu" ve "kalite" açısından da gerekli olmadığı iddia edilerek kaldırılmak istendiği ortadadır.
Ancak kime ve neye göre gereklilik konusundaki yaklaşımlar müzakere sürecinde tartışmalara yok açmış ve bunu aşmak içinde 9-14 Eylül 2003'te Meksika'nın Cancun kentinde yapılacak DTÖ 5 Bakanlar Konferansında "devletlerin kamusal düzenlemelerinin hizmet üretiminin kalite açısından gerekli olup olmadığının belirlenmesi" bir "Gereklilik Testine" tabi tutulacaktır.
GATS'a uyum yasaları
* GATS Anlaşması'nın genişletilmesi müzakereleri bugün verilecek taahhütler ve talepler listeleri üzerinden 2004 yılı sonuna kadar sürdürülecek ve yeni şekli ile GATS Anlaşması 1.01.2005 tarihinde yürürlüğe girecektir.
* Türkiye'de son yıllarda çıkarılan yasalardan (Uluslar arası Tahkim, Bireysel Emeklilik Yasaları gibi) ve çıkarılması hazırlıkları yapılan (Kamu Yönetimi, Yerel Yönetimler, Kamu Personel Rejimi, İş Kanunu, Yüksek Öğretim, Maden Yasası gibi) yasalar GATS'a uyum yasalarıdır.
* GATS Anlaşması ile Türkiye ve dünya emekçilerinin kazanımlarının ve kamu yararının ortadan kaldırılması, tüm kamusal alanların sermayeye kolay yoldan terk edilmesi hedeflenmektedir. Bu anlaşma, kamusal hizmetten yararlanan herkesi derinden etkileyecek ve tüm yaşam kaynaklarını kar alanına çevirecek boyutta bir anlaşmadır. (BB/NK)
* İletişim: [email protected]
* Web Site: http://www.antimai.org