Galip Devletin Adaleti!

Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Ülkü Azrak, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) bombaladığı Irak'a insani yardım yapılması konusunda karamsar, insani yardımın da ABD'ye bağlı olduğunu söylüyor.

Azrak, Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesinden biri olan ABD'nin Birleşmiş Milletler (BM) içerisinde çıkarlarına karşı olan her türlü öneriyi veto etmesi ihtimaline de dikkat çekiyor.

Azrak, Bianet'in sorularını yanıtladı:

İnsan Hakları İzleme Örgütü Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne Irak'a insani müdahalede bulunma çağrısı yaptı. Bu savaş ortamında hukuki yönden BM'nin yapabileceği bir şey var mı, varsa neler?

BM'nin, bir kere ABD'ye "bu savaşı durdurun" demesi lazım. Her şeyden önce bu savaş BM'nin kabul ettiği bir savaş değil. Peki ama bu kararı almaya cesaretleri var mı?

BM, bunun hukuk dışı bir savaş olduğu kararını alabilirse bu büyük bir başarıdır. Bu, uluslararası hukukun çiğnendiğini tespit edip bunu beyan ederse bu mümkün olur. Ancak bu siyasi bir mesele. Hukuken buna imkan var. Bir ülke Güvenlik Konseyi’ne öneri getirir ve bu öneri tartışılır. Ama orada da ABD'nin vetosuyla karşılaşacak. Böyle bir kararı Güvenlik Konseyi'nden çıkarmanın politik olarak mümkün olmadığı ortada. Savaşın başlamaması için Fransa veto edeceğini açıklıyordu.

Şimdi de savaşın durdurulması için bir teklif getirilse bu defa da vetoyu ABD kullanacak.

Peki, "savaşın" bir tarafı olması münasebetiyle ABD'nin içinde olmadığı bağımsız bir yargı organının oluşturulması seçeneği gözüküyor mu?

Güvenlik Konseyi'nin 5 tane daimi üyesi var. ABD de buu daimi üyelerin arasında. Bu nedenle böyle bir teklif geldiği zaman ABD'nin de davet edilmesi söz konusu olacak.

İnsani yardım meselesinde yapılabilecekler ne?

İnsani yardımdan kastedilen ne, yani tahrip edilen yerlerin -mesela elektrik santrallerinin, su yollarının onarılması- peki kim yapacak bunu, yine tahrip edenler yapacak. Buna kargalar bile güler.

BM'nin yapması gerekenler Irak'taki tahribatı onarım olmalı. Ama savaş devam ederken BM mensupları gidip de orada ateş altında onarım faaliyetinde bulunamaz. Bu durumda koalisyon güçlerinin savaşa ara vermesi lazım. Bu da yine onlara (ABD) bağlı.

Bahsettiğiniz bu durumda savaş suçlularının yargılanacağı bir uluslararası mahkeme fikri çok mu uzak görünüyor?

Alabildiğine uzak. ABD uluslararası ceza mahkemesi ile ilgili sözleşmeye imza koymadı. Ve açıkça beyan etti ki "ABD askerleri savaş suçluları mahkemesi önünde yargılanamaz" diye. Belçika bir zamanlar bu yola başvurmak istedi. Yani savaş suçlularını kendi milli mahkemeleri önünde yargılamaya teşebbüs etti ama başarılı olamadı.

Böyle bir şeyi olsa olsa Fransa isteyebilir ama yine engeller var. O engeller de şu: Savaş suçlusu olarak her şeyden önce ABD Savunma Bakanı yargılanacak. Ama bu adamın siyasi dokunulmazlığı var. Bu da yargılanmasının önündeki engel. İkinci olarak da ABD'yi yargılamaya kalkacak bir devlet görüyor musunuz? Bu nedenlerle ABD'liler hiçbir zaman yargılanmayacaklardır. Ancak mağlup eden devletlerin yöneticileri yargılanıyor. Geçmişte örnekleri var: Nürnberg Mahkemesi, Tokyo Mahkemesi... ABD, kendisinin kurduğu mahkemeyle Nürnberg'de yargılama yaptı. Tokyo da da keza... Ama o yine de galip devletin adaleti.(HA/BB)