Erkeklik İstisnai Bir Durumdur: Çok Fotoğraf Az Erkeklik
Bundan yıllar önce Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) Samsun Gençlik Merkezi’nde başlayan toplumsal cinsiyet odaklı sosyal sorumluluk projesinin, bugün, yüzlerce fotoğrafçının eserlerine yer veren uluslararası bir projeye dönüşeceğini hiç düşünür müydünüz?
O dönem TOG gönüllüsü olan Ali Karakaş bunu düşünmekle kalmayıp hayata geçirdi ve şimdi 8 Mart 2019'da sergilenmesi için erkeklerin erkeklik hallerinden vazgeçtiği fotoğraflarınızı bekliyor.
Serginin adı içeriğine dair de ipucu veriyor: Erkeklik İstisnai Bir Durumdur.
Yaklaşık 11 yıl önce hayata geçen serginin o günkü gönüllüsü şimdiki Küratörü Ali Karakaş, erkekliğin erkekliklerinden vazgeçebilme halinin nasıl aklına geldiğini şöyle anlatıyor:
“Samsun’da TOG bünyesinde toplumsal cinsiyet odaklı projemiz vardı. Cinsiyetçi kelimeler ve kavramlar üzerine çalışıyorduk. Yerelde bu konuda çalışmaya yapıyorduk. Birgün eve giderken evsahibimizin balkonda çamaşır astığını gördüm. Sonrasında karısı hasta olduğu için eşinin çamaşır astığını öğrendim. Demek ki bazı durumlarda erkeklikten vazgeçilebiliyordu. Buradan da aklıma erkekliğin istisnai bir durum olduğu geldi. Keşke fotoğrafını çekseydim diye düşündüm. Sonra diğer gönüllü ‘Arkadaşlarımız neden böyle bir sergi yapmıyoruz’ dedi. İlk önce web sayfası yaptık.”
Destek arttı
Web sayfasına toplumsal cinsiyet çalışması yapan bir çok TOG gönüllüsünden de destek gelince, proje büyüdü. Karakaş bu durumu şöyle anlatıyor:
“Türkiye’deki erkeklik çalışmaları üzerine araştırma yapan bir akademisyen bizim de içinde olduğumuz erkeklik çalışmalarını incelemiş ve bana bizim projenin toplumu dönüştürme özelliği olduğunu belirtti. Bu da bana devam etme konusunda güç verdi. Çünkü her 8 Mart’ta sergiyi açmak bir hayli yorucu bir iş geliyordu. Akademisyen arkadaşımızın desteğiyle devam ettim.”
Serginin eş zamanlı olması planlanıyor
8 Mart 2019’da 11. ylında yine tüm Türkiye’de eşzamanlı olarak açılacak sergiler amatör ve profesyonel sanatçıların eserlerini bekliyor. Aynı gün Araştırma şirketi KONDA’nın hazırladığı kadın raporu da kamuoyu ile paylaşılacak.
Sergi 2009 yılında York Üniversitesi Gendering East and West Konferansı’na ve Garajİstanbul Namus Oyunları Haftası’na konuk oldu.
Birçok akademik çalışmaya konu olmanın yanı sıra yakın zamanda Siyasal Yayınları’ndan çıkan Türkiye’de Erkekliğin Dönüşümü: Eğitim, Kültür, Etkileşim kitabında analiz edilen çalışmalardan biri
Bu yılki seçici kurulda bulunan isimler şöyle:
Toplum Gönüllüleri Vakfı Eş Başkanı Suzan Bayazıt, Dr. Öğr. Üyesi Muhittin Şahin, Givin App Kurucusu Başak Süer, Ali Karakaş
Sergiye fotoğraflarınızı göndermek için – TIKLAYIN
Kendi şehrinizde sergiyi açmak için – TIKLAYIN
Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kaynaklarıToplum tarafından kadınlara ve erkeklere atfedilmiş farklı rol ve beklentiler vardır. Bu rol ve beklentiler çoğu zaman cinsiyetleri sınırlandırır, onları belli kalıplara sokar. Kadınlara ve erkeklere atfedilen özelliklerin çoğu onlardan beklenen rol ve cinsiyete göre ayrıştırılmış iş bölümünün hem bir sonucu hem de nedenidir. Daha zayıf, narin, kırılgan olduğu varsayılan kadın duyguların ve onun uzantısı olan 'özel' alanın dünyasına, daha güçlü, analitik ve yönetici olduğu varsayılan erkek aklın ve onun uzantısı olan 'kamusal' alanın dünyasına yönlendirilir. Bu durum kadınlar ve erkekler arasındaki cinsiyetçi işbölümünü pekiştirerek bir güç hiyerarşisi yaratır. Toplumsal ayrıcalıkların, gücün, karar alma erkinin, yani yönetimin, sermayenin ve toplumsal kaynakların dağılımı toplumda eşit olmaz. Aile, okul, sosyal çevre, medya gibi belirli araçlar bu rol ve işbölümünü öğretir, dayatır ya da pekiştirirler. Bunun sonucu olarak da kadınlar ve erkekler var olan toplumsal cinsiyet rollerini çoğu zaman sorgulamadan içselleştirirler. Doğumla başlayan öğrenme kadına ve erkeğe ne giyeceğini, ne yapacağını ya da neyi yapamayacağını, nasıl davranacağını ve sınırlılıklarının ne olacağını gösterir. 'Kız gibi', 'erkek gibi' olmak çocuklara öğretilir. Bu normların dışına çıkanlar hoş karşılanmaz, kimi zaman farklı araçlarla cezalandırılırlar. Bu da cinsiyetler arası eşitsizliğin ve zorunlu cinsiyet kimliklerinin devam etmesine neden olur. (Küratör: Ali Karakaş) |
|
Var olan bu toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ve döngüsünü eleştiriyor. 2008 yılı sonunda üretilen ve ilk defa 8 Mart 2009'da açılan sergi hala yoluna devam ediyor. 8 Mart 2019'da da tüm Türkiye'de eşzamanlı olarak açılacak olan sergi bugüne kadar 42 farklı şehirde 256 farklı sergi noktasını ziyaret etti. Sergide toplumun kadınlara ve erkeklere dayattığı cinsiyetçi durumları ve kalıp yargıları eleştiren fotoğraflar yer almaktadır. Sergi setleri her sene güncelledi. EIBD, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu'nun iyi örnekler listesinde yer alıyor. |
(EMK)
* Manşeteki fotoğraflar daha önceki yıllarda sergilerde yer aldı. Fotoğrafçıların isimleri şöyle: Güney Çiçek, İlker Bülbül, Sedat Yılmazer.