Devlet okulları üzerinden ihale kıyağı

İstanbul'da devlet hastanelerinin yemek ihaleleri bir süredir meslek liseleri tarafından alınıyor. İhaleler, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "İstisnalar" başlıklı 3/e maddesi kapsamında yapılıyor. 2020 ve 2021 yılında bu uygulama İstanbul'daki birkaç hastane ile sınırlıyken, 2022 ve 2023'te bu sayı arttı.

Özel firmalar yerine aşçılık alanında eğitim veren meslek liselerinin bu ihaleleri alması başta normal, hatta iyi bile gözükebilir. Ancak ihale sonrası sürece odaklanıldığında, milyonlarca liralık "Malzeme dâhil yemek hazırlama, dağıtım ve sonrası hizmet alımı" ihalelerini alan meslek liselerinin, bu hizmetlerin bir kısmını kendi açtıkları ihalelerle bazı yemek şirketlerinden aldığı ortaya çıktı. Konunun yargıya taşınmasının ardından mahkeme, "hukuka ve mevzuata uygun olmadığı" gerekçesiyle iptal kararı verse de sistem işlemeye devam ediyor.

Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi için 10 Haziran 2022 tarihinde yapılan "24 aylık malzeme dâhil yemek hazırlama, pişirme, dağıtım ve sonrası hizmeti alımı" ihalesi, 99 milyon 730 bin TL bedelle Gaziosmanpaşa Küçükköy Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi (MTAL) tarafından alındı.

Küçükköy MTAL ise 6 Temmuz 2022'de "Malzeme dâhil taşıma dağıtım ve temizlik işi", "Demirbaş kiralaması, bakımı ve onarımı işi" başlıklı iki ayrı ihale açtı.

İlk ihale 13 milyon 147 bin 200 TL bedelle Furkan Et Ürünleri Ticaret LTD. ŞTİ. ile Uğraş Gıda Sanayi ve Ticaret LTD. ŞTİ. ortaklığı tarafından, ikinci ihale yine Uğraş Gıda tarafından 7 milyon 560 bin TL bedelle alındı.

Bunun üzerine uzun yıllar hastanenin yemek ihalesini alan Beyaz Saray Grup konuyu yargıya taşıdı.

İstanbul 10. İdare Mahkemesi, söz konusu hizmet için Küçükköy MTAL'de yeterince personel çalıştırılmadığını ve bu hizmetin tamamının okul bünyesinde üretiliyor olması gerektiğini belirterek, işin bir kısmının okul tarafından farklı bir ihaleyle üçüncü tarafa verilmesinin kanuna aykırı olduğuna ve dava konusu işlemin iptaline hükmetti.

Ancak mahkeme kararına rağmen Küçükköy MTAL, Aralık 2022'de Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastenesi, Beşiktaş Sait Çiftçi, Eyüpsultan ve Kağıthane devlet hastaneleri ile Sarıyer ve Eyüpsultan ağız ve diş sağlığı merkezlerinin 13 aylık yemek ihalelerini yaklaşık 35 milyon TL bedelle, Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi ile Okmeydanı Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi'nin 18 aylık yemek ihalesini de geçtiğimiz ay yaklaşık 89 milyon TL bedelle aldı.

Öte yandan Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi ile Okmeydanı Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi'nin 18 aylık yemek ihalesi, Elektronik Kamu Alımları Platformu'nda (EKAP) kayıt numarasıyla aratıldığında "Sonuç bulunamadı" uyarısıyla karşılaşılıyor.

Av. Atılğan: İhaleyi iptal etmiş gibi gösterdiler

Konuyu yargıya taşıyan şirketin avukatlığını yapan Coşkun Atılğan, iptal kararına rağmen aynı ihalenin 2023'te daha yüksek bir birim fiyatıyla yeniden ihale edildiğini söyledi.

bianet'e konuşan Av. Atılğan, "İhaleyi sanki iptal etmiş gibi gösterdiler. Buna ilişkin bize yazılı evrak da gönderdi İdare. Ancak hemen ardından aynı okula, aynı ihale kapsamındaki yeri daha da yüksek bir birim fiyat üzerinden tekrar ihale ettiler. Böylece, tabiri caizse, çarka çomak sokan hukuk kararını bertaraf etmiş oldular. Burada kaybeden kamu oldu. Kamu hem mali anlamda daha ağır bir yükün altına girdi" dedi.

Hastanelerin yemek ihalelerinin alan okulların, "malzeme alımı" adı altında işleri taşeron firmalara verdiğini söyleyen Av. Atılğan, sözlerini şöyle sürdürdü:

Bu şekilde kamu zarara uğratılıyor. Meselenin özü bu. Okulların, hastanelerdeki yüksek montanlı işleri yapabilecek ne ekonomik kalibrasyonları ne personelleri ne de tecrübeleri var. Biz de bu konuda yapılan ihalenin usulsüz olduğunu ve aynı zamanda okulun böyle bir ihalenin altından kalkamayacağını, hastane gibi nitelikli ve yoğun mesaisi olan bir yerde yemek hizmetinin aksamasının kamu yararı ve kamu sağlığı açısından sıkıntı yaratabileceğini izah ettik. İdare Mahkemesi bu izahatı müteaddit defa Hazine'ye sordu. Verilen cevapların hiçbirini tatminkâr bulmadığı için yapılan iş ve işlemin hukuka aykırı olduğunu kabul edip iptal etti.

"Yeni 'ballı yöntem' bu"

Ancak Okulların yemek ihalelerini üçüncü taraflara taşere etmesinin "ballı yöntem" olarak nitelendiren Av. Atılğan, şu ifadeleri kullandı:

Tabiri caizse, yeni "ballı yöntem" bu. Hiçbir risk almayan firmalar, sadece idareyle olan ikili ilişkilerle, yani ihale kapsamında hiçbir yükümlülüğü olmayan, şartname almayan, ihalelerin şartnamelerindeki hiçbir kurala uyma zorunluluğu olmayan firmalar bu yolla kayıt dışı yüksek miktarda kâr elde ediyorlar. Bunu da bir sistem haline dönüştürmüş durumdalar.

"Devlet hariç herkes kazanıyor"

Av. Atılğan, okullardan ihaleleri alan firmaları araştırdıklarını ve bunların çoğunun kâğıt üzerinde kurulmuş firmalar olduğunu belirterek şöyle devam etti:

Bu firmaların arkasındaki kişilerin kim olduğunu tabii bizim bilme şansımız yok. Ancak meslek liselerinin ihale ettiği firmalar da daha alt taşeronlara bu işleri veriyorlar. Dolayısıyla sistem bu şekilde devlet hariç herkese kazandıran bir yönteme bürünmüş oluyor. Şeklen ihaleyi alan okul, yine şeklen başka bir firmaya veriyor, o firma da aradaki komisyonunu aldıktan sonra asıl işi yaptıracağı kişiye veriyor. Asıl işi yapan da kazanıyor. Aradaki tacir firma da kazanıyor. Okul da bir şekilde bu haksız kazançtan payını alıyor.

"Piyasadaki herkes bu sistemi biliyor"

Av. Atılğan, diğer hastaneler ve meslek liseleri arasındaki yemek ihalelerinin üçüncü taraflara verilmesine ilişkin kendilerinde resmi bir yazı olmadığını ancak gayri resmi olarak böyle olduğunun "piyasada" bilindiğini belirterek, "Geniş bir tedarik zinciri var bu sistemde. Yani et için ayrı, bakliyat için ayrı, yaş sebze-meyve için ayrı bir tedarikçi. Bütün bu zincir içerisinde olan firmalar durumun böyle olduğunu, ihale sisteminin bu şekilde işlediğini biliyor zaten" ifadelerini kullandı.

"Birim fiyatlar şişiriliyor"

Mahkemeye sundukları bir diğer iddianın ise "birim fiyatların şişirilmesi" olduğunu belirten Av. Atılğan, "Başka ihalelere baktığınızda aynı yemeklerin çok daha düşük birim fiyatlarıyla ihale edilebildiğini görebiliyorsunuz. Mesele sadece bir okula ya da onun taşeron firmaya ihale vermesi değil. Mesele, birim fiyatlarının bariz bir şekilde veriliyor olmasıdır. Oysa biliyorsunuz Kamu İhale Kanunu'nda kâr marjının ne olacağı bellidir. İhaleler o kâr marjının üzerine çıkarılarak veriliyor" ifadelerini kullandı.

Av. Atılğan, "Bu durum, kamu zararını katlayan, üstelik yine bir kamu kurumu olan okullar eliyle yapılması sebebiyle oldukça endişe verici bir hal alıyor" değerlendirmesinde bulundu.

Konuya ilişkin telefonla ulaşmaya çalıştığımız Küçükköy MTAL ise aramalarımızı yanıtlamadı.

Üçüncü taraflardan hizmet alan diğer okullar

İstanbul'daki bazı devlet hastanelerinin yemek ihalelerini alıp kendi açtıkları ihalelerle üçüncü taraflardan hizmet alımı yapan başka okullar da var.

Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Büyükçekmece Mimar Sinan Devlet Hastanesi ve İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü ve bağlı birimlerin 2022'deki yemek ihaleleri 50 milyon TL bedelle Büyükçekmece Kumburgaz MTAL tarafından alındı. Okul ise 25 ayrı ihale açarak dört şirketten mal ve hizmet alımı gerçekleştirdi. Bunlardan üçü, farklı tarihleri kapsayan "Şoförlü araç kiralama yemek taşıma ve dağıtım hizmeti" ihaleleriydi ve toplam 2 milyon 97 bin TL bedelle Mamabüs Endüstriyel Yemek Üretimi Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi tarafından alındı.

2023 yılında da Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin yemek ihalesini alan Kumburgaz MTAL, kendi açtığı ihalelerle bu şirketlerden mal ve hizmet alımı yapmaya devam ediyor.

Konuya ilişkin telefonla ulaşmaya çalıştığımız Kumburgaz MTAL aramalarımızı yanıtlamadı.

Yine 2022'de Arnavutköy Mehmet Akif Ersoy Çok Programlı Anadolu Lisesi'nin (ÇPAL), Arnavutköy, Kâğıthane ve Beşiktaş Sait Çiftçi devlet hastaneleri, Baltalimanı Kemik Hastalıkları ve Fizik Tedavi Rehabilitasyon eğitim araştırma hastaneleri, Sarıyer ve Eyüpsultan ağız ve diş sağlığı merkezleri ve 112 Acil Çağrı Merkezi Müdürlüğü ile yapmış olduğu yemek ihaleleri bulunuyor. Yaklaşık 70 milyon TL bedelle aldığı ihalelerin ardından dört ayrı mal ve hizmet alımı ihalesi açan Mehmet Akif Ersoy ÇPAL, 51 milyon 108 bin 351 TL'sini tek şirketten hizmet alıyor: Uğraş Gıda.

Mehmet Akif ÇPAL'nin 1 milyon 794 bin liralık hizmet alımı yaptığı bir diğer firma ise Efes Yemekçilik Grup. Söz konusu firmanın, Uğraş Gıda ile ortak iş alımları yaptığına ilişkin kayıtlar da mevcut.

Mehmet Akif ÇPAL müdürü: "İddialar asılsız"

bianet'in telefonla ulaştığı Mehmet Akif ÇPAL'nin müdürü Halis Marangoz, "Okulumuz üç hastanenin yemek ihalesini almış durumda. Dört yıldır Arnavutköy Devlet Hastanesi'nin yemeklerini yapıyoruz. Çocuklarımız, öğrencilerimiz çalışıyor. Diğer hastanelerin yemekleri ise kısa süreliğine yapılıp sonra bırakıldı" dedi.

Okul müdürü Marangoz, sözlerini şöyle sürdürdü:

Bununla ilgili bir şikâyet olursa, sonuçta devlet memuruyuz, inceleme yapılabilir. Bunda bir sıkıntı yok. Ama şimdi burada gariban çocukların ve uygulamalı eğitim alan çocukların hakkını yememe adına doğru haber yapılması lazım. Yani bunlar asılsız iddialar. Sonuç itibariyle kamu hukukunun içerisinde yer alan bir okuluz. Yani burada bir hatamız, eksiğimiz, yanlışımız varsa şikâyet edilebilir, cezalandırılabiliriz. Ama doğru yapılan bir şey varsa da "Meslek lisesi, memleket meselesi" diyorsak bunun önüne geçecek farklı bir uygulama yapılırsa burada da vicdani sorumluluğu olan herkesin bir daha düşünmesi gerekir diye düşünüyorum.

"Yemek hizmeti verdiğimiz hastanelere gidilebilir"

Marangoz ayrıca, "Arnavutköy Devlet Hastanesi'nin yemeğini veriyoruz. İstediğiniz herhangi bir zaman gidip oraya bakabilirsiniz. Hizmet verdiğimiz diğer hastanelere de 7/24 gidilip bakılabilir. Bu işin doğru olup olmadığını, orada kimlerin çalıştığını istediğiniz her zaman gidip inceleyebilirsiniz" ifadelerini kullandı.

Marangoz, "2023 yılında aldığınız yemek ihaleleri kapsamında üçüncü taraflardan mal ve hizmet alımı yaptınız mı?" sorumuzu ise şöyle yanıtladı:

Böyle bir uygulama yok bir kere. Yani oradaki tamamen asılsız bir iddia. Dışarıdan nasıl herhangi bir gıda ürünü alıyorsunuz, biz de bunun için ihale yapıyoruz. İhalede en uygun ve işi yapabileceğini düşündüğümüz neresi varsa onunla ilgili işlem yapılıyor. Sonuçta onun haricinde yemek ihalesini başka bir yere verme falan yok. Bu haberi kasıtlı olarak yaptıranlar, hukuk devleti içerisindeyiz, varsa bildikleri bir şeyler suç duyurusunda bulunabilirler.

(VC)