Deprem Karnesi

Daha şoku geçmeden bu kez 12 Kasım'da Düzce'den geldi deprem haberi. Her iki depremden beş yıl sonra hatırlayalım dedik. Toplumsal belleğini kullanma adeti olmayan bir ülkenin insanları olarak bakalım istedik, neler yapıldı, neler yapılmadı? Depremin beşinci yılında deprem kentlerinden bir fotoğraf sunuyoruz size.

Adapazarı: Prefabriklerde yaşam

Depremde kentin altyapısı yüzde 85 harap oldu. Sonraki yıllarda Bayındırlık Bakanlığı dış kaynaklı kredilerle altyapıyı çözdü. Hibeler ve devlet desteğiyle üç grup kalıcı konut yapıldı. Denetimini Bayındırlık Bakanlığı'nın yaptığı Karaman kalıcı konutlarında doğalgaz, elektrik ve su altyapılarında sıkıntı var. Sekiz bin kalıcı konut dolmak üzere ama şehre 14 kilometre uzakta olan bu bölgede sosyal alan yok.

Deprem sonrası inşa edilen 15 prefabrik köyün ikisinde hâlâ yaşam sürüyor. 31 metrekarelik prefabriklerde yoksullar yaşıyor. Kent halkı tarafından "yazın fırın, kışın buzdolabı" diye adlandırılan prefabriklerde özel hayatın olmaması boşanma oranlarını ve aile içi şiddetti artırdı.

Suç oranında cinayetlerin önde gittiği kentte, depremden sonra hırsızlık ve adi suçlar arttı.

Adapazarı Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Duran "Adapazarı, 17 Ağustos Depremi'nde en fazla hasar gören, can kaybı veren il oldu, ancak imkanlardan da en az Adapazarı yararlandı" diyor.

Depremle birlikte Adapazarı ekonomisi yüzde 30 küçüldü. Kentin en büyük gelir kaynağı 30 bin öğrencisiyle Sakarya Üniversitesi. Kentte sakinleştirici ilaç kullanımında artış var. Dünyanın başka yerlerinde ya da Türkiye'de meydana gelen depremlerin hâlâ insanları tedirgin ettiği gözleniyor.

Halkın "beton tabutluk" tabir ettiği orta hasarlı binalarda yaşam sürüyor. Deprem sonrası daire bazında 17 bin orta hasarlı bina vardı, yedi bini Bayındırlık Bakanlığı kredisiyle onarıldı. Kalan dairelerse Adapazarlıların "makyaj" dedikleri teknikle boyandıktan sonra kente okumaya gelen üniversite öğrencilerine kiralanıyor. Adapazarı 17 Ağustos'un beşinci yıldönümüne bir deprem müzesiyle hazırlanıyor. Bir deprem simülatörünün de bulunduğu müzede beş şiddetinde yapay depremler yaratılacak. Müze, salı günü hizmete girecek.

İzmit: Suç oranı arttı

En ciddi sorun insanların ağır hasarlı binalarda oturmaya devam etmesi. Karamürsel hariç kalıcı konutların inşası tamamlandı. İzmit halkı, depremde zarar gören insanlara tahsis edilen kalıcı konutlarda oturanların iki yılı aşkın süredir herhangi bir ücret ödemeden yaşamasından rahatsız.

İzmit Belediyesi'nden bir yetkiliyse prefabriklerde yaşayan vatandaşların ne olursa olsun prefabriki çıkarılacaklarını ve prefabriklerin Kocaeli Üniversitesi'ne yurt yapılacağını söylüyor.

İzmit'te prefabrik konutlar, şahıs arazileri üzerine inşa edilmiş. Devlet depremden sonraki iki yıl boyunca şahıslara arazi kirası ödemiş ancak kalıcı konutların yapılmasıyla kira ödemeleri durmuş.

Prefabriklerin yıkılmaması arazi sahiplerini zor durumda bırakıyor. İzmit'te suç oranlarında ciddi artış var.Puhusun da arttığı iddialar arasında. İzmit kent merkezinde depremin izleri diğer yerlere göre hızlı silindiği için. İzmitliler'in kafasına "sıramızı savdık" düşüncesi yerleşmiş. Halk İzmit'te bir

daha deprem olmayacağından emin.

Gölcük: Yardım sıkıntısı

Donanmanın merkezi Gölcük'te askeri alanlar da hasar gördü. Gölcüklüler'e göre kent askeriye kadar hızlı toparlanamadı. Halk, yardımların dağıtımından kuşkulu. Tepelere Dünya Bankası ve bazı çok uluslu şirketler tarafından kalıcı konutlar yapıldı.

Konutlar doldu ancak yoksulluk sınırındaki bazı aileler hala prefabriklerde. Deniz kenarındaki ahşap heykelleriyle hatırlanan Değirmendere ise sanayi kuruluşlarının gelmesiyle deprem sonrası girdiği ekonomik buhrandan çıkmak üzere, eski günlere dönmeye çalışıyor.

Düzce: İmar planı yok

30 bin kişinin yaşadığı yedi bin 600 kalıcı konutta henüz yeterli altyapı yok, yollar yapılamamış. Düzceliler yardımların nasıl dağıtıldığıyla ilgili net bilgi sahibi değil. Kriz masası yöneticileri hakkında soruşturmalar açıldı. Kentte hırsızlıklar, silahlı saldırılar, haraç ve şiddet arttı. Öğrencilerin başarı oranı ciddi biçimde düştü. Düzce şu anda eğitimde ülke sıralamasında 76'ncı. Yollarda hâlâ deprem enkazları var, bu da çocukların psikolojisini etkiliyor. Düzce halkı devletin yapması gerekeni yapmadığını düşünüyor. Kent ekonomisi kötü durumda. Devlet Düzce için teşvik kararı çıkarmış ancak kentin henüz imar planı yok.

İmar planı olmadığı için teşvik isteyen yatırımcılar harekete geçemiyor. Düzce Damla Gazetesi'nden, Ali Beşer'e göre çözümlerden biri inşası süren üniversite. Zira üniversite ekonomi için bir umut. Kentte en fazla iki yıl kullanılması önerilen prefabrik binalar beş yıldır hastane olarak kullanılıyor. Hastanede küf ve rutubet dikkat çekiyor.

Düzce'de halk, il olmak için 50 yıl bekleyen kentin değil, bir enkazın il ilan edildiğini düşünüyor. Düzce'nin il olmasından sonra Milli Eğitim ve Bayındırlık Müdürleri dörder kere değişmiş. Halka göre Düzce'nin ihtiyaçlarından biri yöneticilerin asli görevli olarak atanmaları. (ÇM/ÖG)