"Çocukların iyi beslenmelerini sağlamak bir devlet politikası olmalı"

*Fotoğraf: AA/arşiv

“Okullar, eğitim öğretim yuvasıdır aynı zamanda çocuklar için akranları ile birlikte vakit geçirdikleri sosyal bir ortamdır. Bu sosyal ortamda akranları ile aynı imkanlara sahip olmadığını düşünen çocuklar etiketlenme/damgalanma ve sosyal olarak dışlanmaya da maruz kalabiliyor."

“Araştırmalar yoksulluğun beyin bilişsel işlevlerini olumsuz etkilediğini gösteriyor. Yoksulluk ile ilgili yapılan çalışmalar, yoksul çocuklarda okul akademik başarı düzeylerinin daha düşük olduğunu, sosyal geri çekilme, düşük benlik saygısı hatta depresyon ve davranış sorunları gibi psikososyal-duygusal sorunların ise daha yüksek ve yaygın olduğunu gösteriyor.”

Çocuk ve Genç Psikiyatristi Fırat Hamidi, çocuk yoksulluğunun, çocukların gelişimine ve psikolojine etkilerini bu şekilde anlatıyor.

Türkiye’de gün geçtikçe derinleşen ekonomik krizden etkilenen grupların başında kuşkusuz çocuklar geliyor. Sadece gözlemlerden ibaret kalmayan bu durum araştırmalara da yansıyor.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) 2022 raporuna göre; Türkiye’de her 100 çocuktan 22’si yoksulluk içinde büyüyor.  Türkiye OECD üyeleri arasında çocuklarda yoksulluğun en yüksek olduğu ikinci ülke olarak yer alıyor.  

Hal böyleyken çocuk yoksulluğunun önlemek konusunda hiçbir adım atılmıyor. Hatta kısmen atılan adımlardan da çok geçmeden geri dönülüyor.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), geçtiğimiz eğitim öğretim yılının ikinci döneminde aldığı ücretsiz okul yemeği kararından bu yıl ders zili çalmadan geri adım attı ve yemek verilmeyeceğini duyurdu.

MEB, uygulamayı önümüzdeki yıllarda tekrar başlatır mı, şu an için belirsizliğini koruyor. Fakat 2023-2024 eğitim öğretim yılı programında ücretsiz okul yemeğinin yer almadığı görülüyor. 

Peki, sağlıklı beslenememek çocukların ruhsal ve zihinsel gelişimini nasıl etkiliyor? Yoksulluk çocuklarda ne gibi sorunlara yol açıyor? Dr. Fırat Hamidi, bianet'e değerlendirdi. 

TIKLAYIN-Prof. Dr. Nursel Şahin: Türkiye'de karnı şiş bodur çocuk oranı artıyor

"Beslenme beynin yapısal gelişimini etkiliyor"

Dr. Hamidi, yapılan araştırmaları değiniyor ve çocukların gelişimi için beslenmenin anne karnından başladığını söylüyor. 

Beynin normal gelişimi için gebelik ve bebeklik döneminden itibaren yeterli beslenmenin şart olduğunu vurguluyor ve ekliyor: 

"Beyin gelişiminin en hızlı olduğu gebelik ve bebeklik döneminde besin öğelerinin yetersizliği  beynin hem yapısal hem de fonksiyonel gelişimini etkiliyor. Aynı zamanda sağlıklı beslenme beyin gelişiminin; bilişsel, motor, sosyal ve duygusal becerilerinin normal gelişim sürecinde olmasını destekliyor.

"Yani tersinden söyleyecek olursak yetersiz beslenme çocuğun fiziksel büyüme, motor gelişim ve fiziksel aktivitelerini olumsuz etkiliyor. Fiziksel olarak yaşıtlarından ve akranlarından geride kalan çocuk sosyal çevrede kendisini daha yetersiz algılayabiliyor, özgüven sorunları yaşayabiliyor. Daha fazla duygusal ve fiziksel akran zorbalığına maruz kalıyor."

TIKLAYIN-MEB'den bianet'e ücretsiz yemek açıklaması: Sistemde değişikliğe gidildi

"Besin içeriğinin de beyin gelişimine etkisi var"

Beslenme ve çocukların gelişimi üzerine yapılan araştırmalardan örnekler veren Hamidi, besin içeriğinin de çocukların gelişimi için oldukça önemli olduğunu söylüyor: 

"Araştırmalar, yaşamın ilk yılından okul çağına kadar olan süreçte yaşına göre boy ve vücut ağırlıkları daha düşük olan çocukların, normal boy ve ağırlıktaki akranlarına kıyasla motor ve bilişsel gelişimlerinin ve okul başarılarının daha düşük olduğunu gösteriyor.  Yine yaşamın erken dönemindeki kronik beslenme yetersizliğinin beyin gelişimi üzerinde de uzun süreli sonuçları olduğu görülüyor.

"Ayrıca besin içeriğinin de beyin gelişimine etkisi vardır. Örneğin vücutta sentez edilemedikleri için dışarıdan besinlerle alınması gereken esansiyel yağ asitleri beyin dokusunun biyolojik süreçleri için gereklidir. 

"Yaşamın erken döneminde görülen demir yetersizliği anemisi bebeklikte düşük motor ve mental gelişim, çocukluk döneminde ise algılamada ve okul başarısında yetersizlik olarak ortaya çıkıyor. Bu konuda yapılan bir çalışmada yaşamın ilk iki yılında anemik yani kansızlık yaşayan çocukların 4-19 yaşları arasında algılama ve okul başarısında yetersizlik yaşadığı görülüyor.

"İyot ve çinko gibi elementlerin eksikliği ve yetersizliği çocukların nöropsikolojik fonksiyonları, aktivite veya motor gelişimlerinde bozukluklara yol açabiliyor ve böylece bilişsel performansı etkileyebiliyor. Bu çalışmalardan, vücut için yeterli ve dengeli beslenmenin aynı zamanda eksik olan elementleri gecikmeden yerine koymanın ne denli önemli olduğunu anlıyoruz."

TIKLAYIN-Derin yoksulluk eğitimden koparıyor | 1 milyon 738 bin çocuk okulu terk etti

"Çocukların beslenmesini desteklemek toplumsal bir görev"

Dr. Hamidi, yoksulluğun çocuklar üzerindeki etkilerine dikkat çekiyor.

Bu konudaki bilimsel araştırmalara atıf yapan Dr. Hamidi, "Yoksulluk ekonomik etkilerinin yanında sosyal ve toplumsal etkileri de olan bir sorundur" diyor:

"Araştırmalar yoksulluğun beyin bilişsel işlevlerini olumsuz etkilediğini gösteriyor. Yoksulluk ile ilgili yapılan çalışmalarda, yoksul çocuklarda okul akademik başarı düzeylerinin daha düşük olduğu, sosyal geri çekilme, düşük benlik saygısı hatta depresyon ve davranış sorunları gibi psikososyal-duygusal sorunların ise; daha yüksek ve yaygın olduğunu gösteriyor.

"Yapılan bir araştırmada, yoksulluk eşiğinden daha az gelire sahip ailelerin çocuklarının yoksulluk eşiğinin 2 katı kadar gelire sahip ailelerin çocuklarına göre; IQ sonuçları 6 ila 13 puan arasında daha düşük olduğu görülüyor. Çalışmalardan anlıyoruz ki yoksulluk sadece fiziksel bir sorun değil, zekayı, algılamayı, öğrenmeyi, akademik başarıyı da etkileyen bilişsel bir yoksunluğa da yol açabiliyor.

"Bu nedenle gerek ebeveynlerin çalışma alanlarının gerekse okul çağı çocukların desteklenmesi gerekiyor. Bu desteğin en temelini Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde yaşamsal piramidin en altında temelinde yer alan hayatta kalma ile ilişkili beslenme, su gibi yaşamsal fizyolojik ihtiyaçlar yer alıyor. Bütün bunları birlikte düşündüğümüzde çocukların ve gençlerin en temel ihtiyacı olan sağlıklı ve yeterli beslenmelerini desteklemek toplumsal bir görev aynı zamanda bir devlet politikası olmalıdır."

(RT)

TIKLAYIN- Öğrencilere beslenme desteği sağlamak: Bir kamusal program önerisi

TIKLAYIN-Çocuklar ve kamusal politikalarımız II: Ücretsiz beslenme desteği

TIKLAYIN-Çocuklar ve kamusal politikalarımız III: İklim krizi ve çocuk sağlığı

TIKLAYIN-Çocuklar ve kamusal politikalarımız IV: Çocuklar ve gıda güvenliği