Çocuklar ve Mahkemeler
Duruşmalar herkese açıktır. Çocuklar hakkındaki yargılama gizlidir. Ceza muhakemesi hukukunda "açıklık" ilkesi esas "gizlilik" istisnadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinde düzenlenen "adil yargılanma hakkı"na göre, herkes davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini isteme hakkına sahiptir. Adil yargılanma hakkının asli unsuru "açık duruşma"dır. Böylece adalet görünür kılınmış olur. Gizlilik yoktur. Yargılama süreci kamuoyu denetimine açıktır. Açıklık ilkesi sayesinde de adil yargılanma hakkı garanti altına alınmış olur.
Ancak, demokratik bir toplumda genel ahlak, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya davaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veya davanın açık oturumda görülmesinin adaletin selametine zarar verebileceği bazı özel durumlarda, mahkemenin zorunlu göreceği ölçüde, dava sürecinde, duruşmalar tamamen veya kısmen basına ve dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir. AİHM bazı kararlarında, bazı mahkemelerdeki çocuklarla ilgili yargılamalarda duruşmaların hem basın hem de halka kapalı yapılmasında hak ihlali bulunmadığına karar vermiştir.
ABD'de duruşmalarda fotoğraf çekilmesi yasaklanmıştır Fransa'da adliyede fotoğraf çekmek, Adalet Bakanının iznine bırakılmıştır. Duruşma salonlarına TV kameraları veya fotoğraf makinelerinin sokulması yasaktır. İsviçre'de de istisnai olarak televizyon çekimine izin vardır. İrlanda ve İsveç'te mahkemelerden yayın yapılması yasaktır. Almanya da ise, duruşma başlamadan önce çekim ve yayınlara izin verilmekte, duruşmadan sonra çekime izin verilmemektedir.
1982 Anayasasının 141. maddesine ve CMUK madde 373'e göre mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır. Hem AİHS'nin 6 ıncı maddesinde hem de Anayasanın 141. maddesinde düzenlenen kurallara uygun olarak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin "kesin olarak gerekli kıldığı" hallerde duruşmanın bir kısmının veya tamamının gizli yapılmasına mahkeme tarafından karar verilebilir. Duruşmaların gizli yapılması konusundaki kararlar ve kurulacak hüküm dahi "açık / aleni" olarak tefhim edilir. Ancak küçüklerin yargılanması hakkında kanunla özel hükümler konulabileceği kabul edilmiştir. CMUK 375 inci madde de ise "mecburi gizlilik" hali düzenlenmiştir. On beş yaşını henüz bitirmemiş olan çocuklara ait duruşma "mutlaka" gizli yapılır ve hükümde gizli tefhim olunur.
"Birleşmiş Milletler Çocukların Yargılanması İle İlgili Uyulması Gereken Standart Asgari Kuralları"na göre çocuk; devletlerin ilgili hukuk sistemlerine göre, bir suçu işlemesi ile ilgili olarak yetişkinlerden farklı şekilde muamele edilen küçük veya gençlerdir. Çocuk suçlu ise, suç işlediği ortaya çıkan veya suç işlediği iddia edilen küçük veya gençtir. Her devlet kendi adalet sisteminde özellikle çocuk suçlulara uygulanacak kuralları, kanunları ve çocuk yargılamasında donanımlı kuruluş ve mahkemeleri oluşturacaktır. Genç insanların ve çocukların hassas oldukları kabul edildiğinden onlar için ayrıca çocuk mahkemeleri oluşturulmuştur. Çünkü gençlere veya çocuklara "suçlu" sıfatı verilmesi onlara büyük çapta zarar getirmektedir. Kendileri hakkında yayınlanan "haberlerden" çok etkilendikleri için de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 29 Kasım 1985 tarihinde 40/33 sayılı karar ekinde onaylanan bu asgari standartlar çocukları korumak için kabul edilmiştir.
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde (ÇOHAS) 37. maddesinde çocuğun kişi olarak hak ve özgürlüklerine ve 40. maddesinde de "adil yargılanma hakkına" ilişkin düzenlemeler vardır. Özgürlüğünden yoksun bırakılan her çocuk derhal hukuki ve gerekli diğer yardımlara ulaşma ve kendisini özgürlükten yoksun bırakan tasarrufun hukukiliğine karşı bir mahkemeye veya diğer yetkili, bağımsız ve tarafsız bir makama itirazda bulunma ve bu tür bir tasarrufa karşı derhal bir karar edinme hakkına sahiptir.
Sanık çocukların; her türlü suç isnadına karşı yetkili, bağımsız ve tarafsız bir makam veya yargısal bir organ tarafından, özellikle çocuğun yaşını, kendisinin, anne-babasının veya vasisinin durumunu dikkate alan, hukuka göre adil bir yargılama sonunda davasının karara bağlanmasını isteme hakkı vardır. Yargılamanın her aşamasında da mahremiyetine tam olarak saygı gösterilmesi gerekir.
Çocuk Hakları Sözleşmesine taraf Devletler, ceza kanununu ihlal ettiği iddia edilen, hakkında bir suç isnadı bulunan veya bir ceza normunu ihlal ettiği anlaşılan çocuklar için uygulanacak yasalar çıkarmaya, usuller koymaya, makam ve organları kurmaya ve çocukların durumlarıyla ilgili tedbirler almak için çalışmaya zorunludurlar. Aksi takdirde; çocukların adil yargılanma hakkı bulunduğunu kabul etmeyenler, demokratik toplum düzeninde çocuklara ve haklarına özel önem vermeyenler ve bu gün çocuklara yaşanılır bir dünya kurmayanlar, geleceğin despot yöneticileri elinde oyuncak olurlar. Adalet için çocukları koruyun...Geleceğin hukuku onlardır. (EÖ/BB)