Çocuklar Kağıt Üzerinde Kaldı
Raporda çocuk hakları ile ilgili olarak sadece çocuk işçiliği, eğitim, sokak çocukları ve Türk Ceza Kanunu'ndan (TCK) bahsediliyor. Çoğunlukla yasal düzenlemeler bağlamında ele alınan çocuk hakları ile ilgili uygulama, kaynak ya da kapasite eksikliklerinden bahsedilmiyor.
Raporda Türkiye'nin 1995'te imzaladığı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS) ile ilgili 2002'de vermesi gereken uygulama raporunu hala vermediğine dikkat çekiliyor.
Raporda, Türkiye'nin çocuk işçiliğini önleme ile ilgili uluslararası sözleşmeleri imzalamasına rağmen geçen yıl çıkartılan İş Kanunu'nda kimi sektörlerin "minimum işçi çalıştırma yaşı"nın dışında tutulması eleştiriliyor.
Sokak çocukları meselesinin önemini koruduğu; özellikle kız çocuklarının ve özellikle Güneydoğu bölgesinde eğitim hakkına saygı gösterilmediği belirtiliyor.
Öneriler bölümünde de, engelli çocukların eğitime ulaşabilmelerinin önündeki engellerin kaldırılması isteniyor.
Çocuklar başka başlıklar altında
Raporun 18. sayfasında "Uluslararası sözleşmelerin imzalanması, hukuki düzenlemelerin yapılması ve diğer uygulamalar ile çocuk hakları güçlendirildi. Fakat, çocuk işçiliği endişe verici bir problem olmaya devam ediyor" deniliyor.
"İnsan Hakları ve Azınlıkların Korunması" başlığı altında, 28. sayfada, Türkiye'nin 1999'dan bu yana Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Konseyi çatısı altında oluşturulmuş birçok önemli insan hakları sözleşmesine imza attığı; bunların arasında Çocuk Haklarının Uygulanmasına Dair Avrupa Konvansiyonu'nun da bulunduğu belirtiliyor.
Türkiye'nin, Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne bağlı "Çocukların Silahlı Çatışmalarda Yeralması Üzerine Prokol"ü Ekim 2003'te imzaladığı da belirtiliyor.
Tespitler
Raporun 45. sayfasında, "Ekonomik ve Sosyal Haklar" başlığı altında kadın haklarından bahsederken, Temmuz 2004'te Parlamento'dan geçirilen Belediyeler Yasası'nda "nüfusu 50 binden fazla olan yerleşim birimlerinde kadın ve çocuklar için sığınak kurulma zorunluluğu" getirildiği söyleniyor.
Komisyon'un çocuk hakları ile ilgili tespitlerinin yer aldığı en kapsamlı bölüm raporun 46. sayfasında yer alıyor:
* Çocuk hakları söz konusu olduğunda, Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) Çocuk İşçiliğinin En Kötü Şekillerinin Önlenmesi Üzerine Konvansyon'un imzalanmasına rağmen, çocuk işçiliği kaygı verici bir problem olmaya devam ediyor.
* Çocukların eğitim alma hakkına, özellikle kız çocukları söz konusu olduğunda saygı gösterilmiyor ve sokak çocukları meselesi bazı bölgelerde önemini koruyor.
* ILO'ya göre, 6-15 yaş aralığındaki çalışan çocuk sayısı azaldı. Bu durum, 15 yaşına kadar zorunlu eğitim uygulamasına ve çocuk işçiliğine karşın ILO-IPEC programının başarı ile uygulanmasına bağlanabilir.
* Türkiye, ILO'nun minimum çalışma yaşı ile ilgili 138. ve çocuk işçiliğinin en kötü şekilleri üzerine 182. Konvansiyonlarını imzaladı. Bununla birlikte, Mayıs 2003'te çıkarılan İş Yasası'nın 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasını yasaklayan hükmü, deniz ve hava taşımacılığı ya da 50'den az işçi çalıştıran tarım işletmeleri gibi kimi sektörlerde uygulanmıyor.
* Türkiye çalışan gençlerle ilgili düzenlemelerin bir kısmını 2003'te çıkan İş Yasası ve ona bağlı olarak Nisan ve Haziran 2004'te çıkarılan yönetmeliklerle kendi iç hukukuna adapte etti.
* Türkiye henüz Avrupa Sosyal Şartı'nın 7. -çocukların ve gençlerin korunma hakkı- ve 17. - anne ve çocukların sosyal ve ekonomik korunma hakkı- maddelerini kabul etmedi.
* Okula devam oranları özellikle Güneydoğu bölgesinde düşük. Dahası, resmi olmayan dini evliliklerden olan çocuklar sıklıkla "resmi kimlikleri" olmadığı için okula kayıt olamıyor.
* Haziran 2003'te hükümet Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ile işbirliği yaparak, ilköğrenimde kayıt oranları oğlanlardan yüzde 7 daha düşük olan kız çocuklarına yönelik bir eğitim kampanyası başlattı. Bu program daha şimdiden Güneydoğu bölgesinin bazı kesimlerinde kızların okula kayıt oranlarının artmasına yol açtı.
* Sokak çocukları meselesi önemini koruyor ve raporlara göre sokak çocuklarının sayısı artıyor.
* Birleşmiş Milletler'e Mayıs 2002'de verilmesi gereken ÇHS'nin uygulanmasına ilişkin periyodik rapor hala verilmedi.
* Yeni Ceza Kanunundaki 15-17 yaşındaki çocukların cinsel ilişkiye girmesine hapis cezası verilmesiyle ilgili maddenin ÇHS'ye aykırı olabileceği düşünülüyor.
* Çocuk hakları güçlendirildi fakat çocuk işçiliği hala endişe verivi bir problem.
Öneriler, yapılması gerekenler
Raporun yapılması gerekenlerle ilgili bölümünde, 110. sayfasında, "Türkiye çocuk işçiliği ile mücadeleye devam etmeli. Çocuk işçiliği ile ilgili hukuki yapı değiştirilmeli ve şu an dışarıda tutulan sektörlerde çalışan çocuklar da koruma altına alınmalı" deniliyor.
111. sayfa da da, "Engelli çocukların eğitime ulaşabilmesi de dahil olmak üzere, engelli insanlar için varolan merkezi ve yerel yapıların güçlendirilmesine daha fazla önem verilmeli" deniliyor.(EÜ/BB)