Ciranlarımıza Özür Borçluyuz
Bu sempozyum daha önce, Ekim ayında yapılması planlanmıştı. Ancak devletin görünmeyen eli, sempozyumu iptal ettirmiş ve bu sempozyum nihayet geçtiğimiz günlerde yapılabilmişti.
Resmi ideolojinin Nihal Atsız'ın öğretisini vatandaşa benimsetmeye çaba gösterdiği "Ermeni paranoyası" ya da düşmanlığı öyle bir hal aldı ki; "Ermeni dölü Apo"küfürü en meşhurlarıydı.
Fille ya da Gavur
Yıllarca birlikte yaşanılan diğer halklara, çeşitli dönemlerde haksızlıklar yapıldı. Bunun en büyük nedeni dinseldi. İnançları, dilleri, kültürleri bize benzemiyordu.
Onların Paskalya ve Noel bayramları vardı. Hıristiyan ciranlarımız olan Ermeni ve Süryanilere kimi yerde "Fılle" kimi yerde "Gavur" diyerek onları küçümsedik, aşağıladık, dışladık göçe(r)tmeye zorladık, bağ ve bahçelerine el koymanın yollarını aradık.
Her kentte köyde kasabada böyle olmadı kuşkusuz. Hala günümüzde en iyi örneğini Antakya'da görebileceğiniz farklı inanç ve kültürlere tahammül etmenin güzel ve örnek modeli yaşamakta/yaşatılmaktadır.
Ama yaşadıkları topraklardan kaçmanın/göçmenin bir nedeni, devletin resmi ve gayri resmi baskısı ve göçertmesi ise, diğer nedeni de onları dışlayan ve aşağılayan bir inanç sisteminin ve feodal örgütlenmenin getirdiği baskı idi.
Eskiden Süryani komşumuz vardı
Bunu inkâr etmenin anlamı da, bizi temize çıkaracak bir yanı da yok.
Kimi yerde çokça "Eskiden bizim de Ermeni/Süryani komşularımız vardı, çok iyi geçinirdik, çok iyi komşuluk ilişkilerimiz vardı" demek artık karın doyurmadığı gibi diasporaya savrulmuş olanlara da artık birer maval olarak geliyor.
Onlar da haklı olarak "Her şey bu kadar güzel idiyse biz niçin buradayız?.." Kendimizle yüzleşmek tam da bu noktada önem kazanmaktadır. Oturup salt geçmişin özlemi ve anılarında(nostaljisinde) yaşamak dünü geri getirmediği gibi yarına da bir şey katmıyor.
Bunun için biraz hayatta yaşanmış örneklerle somutlaştırmak gerekir. Hamasi cümlelerle hayattaki realite örtüşmüyorsa -ki örtüşmüyor- orda ciddi bir algılama ve enformasyon eksikliği söz konusudur.
Adıyaman'ın üç köyü
Adıyaman'ın Gerger ilçesi'ne bağlı tek Süryani köyü Venk 'de çalıştığım yıllarda, köyde üç kesim vardı.
Birinci ve en kalabalık grup "dönmeler" denilen kesimdi. Yani aslen Süryani olup Müslümanlaşanlardı. Çoğunun adları Ramazan 'dı ve Zazaca konuşuyorlardı. Hiç biri Süryanice'yi bilmiyordu.
İkinci grup has Zazalar'dı. Köydeki Süryaniler zaman zaman civar köylülerin baskılarına maruz kalınca Siverek'teki Bucak aşiretine gidip yardım istiyorlar. Bucak aşiretinden birkaç ev; Süryanileri, diğer köylülere karşı korumak amaçlı köye yerleştiriliyorlar. Bu grup o dönemden kalma.
Üçüncü ve en az grup ise hala Hıristiyan kalmada direnen kesim. 3 ev kalmışlardı. Psikolojik ve fiziki olarak müthiş bir baskı ve kuşatma altındaydılar. Çok güven duymadıklarında yaşadıklarını paylaşmazlardı.
Bu kesime en büyük baskı "dönmeler"den gelirdi. Öyle ki kendilerinin ne kadar has Müslüman olduğunu göstermek ve kendilerini ispat etme gereği duyarlardı. Fazilet Partisi Gerger ilçe teşkilatını da bu kesim kurmuştu.
Aranızda hiç sorun yok mu?
1997 yılının Şubat ayında İstanbul'dan gelen 2 turizmci arkadaşla bölgeye yapacakları turlar için ön gezi yapmak için Midyat'a gittik.
Aksam konakladığımız öğretmen evinde tanıştığımız Midyatlı Arap kökenli bir öğretmenle sohbet ediyorduk.
Turizmci arkadaşımız "Burada yaşayan Müslüman Kürtler ve Araplarla, Süryaniler kardeş kardeş geçiniyor mu gerçekten. Hiç sorun yok mu?" diye sordu.
Öğretmen genç biraz düşündükten sonra, masada duran çayından son yudumunu alıp gözlerini çok uzakta bir noktaya diker gibi konuşmuştu.
"Hayır doğru değil. Biz Lisede okurken okulumuzda olan Süryanileri her fırsatta dövüyor, eşyalarını alıyorduk. Hıristiyan oldukları için yaptıklarımıza öğretmenler de göz yumuyordu. Hatta bazı öğretmenler teşvik ediyordu.
Onların da çoğu okulu yarıda bırakıyor Avrupa'ya gidiyorlardı. Liseden mezun olup Üniversiteye gittikten, bilinçlendikten sonra düşüncelerimiz değişti. Simdi yaptıklarımızdan dolayı çok utanç duyuyorum. Müthiş bir vicdan azabı duyuyorum" diye anlatmıştı.
Süryani Fotoğrafları Sergisi
Yüzünde biriken pişmanlık çizgileri, bir gerçeği itiraftan öte anlamlar taşıyordu sanki. Sonra oradaki sosyal kültürel siyasal atmosferi öğrenme merakımıza dair sorularla devam etmişti sohbetimiz.
1999 Mayıs ayında İstanbul'da açtığımız "Süryaniler Fotoğraf Sergisi"nde daha önce Mardin -Midyat'ta öğretmenlik yapmış bir arkadaşla sohbetimizde bana yaşadığı bir olayı anlatmıştı.
Midyat'ta yaşayan bir Kürt ailesinin oğlu korucular tarafından katledilir. Taziyede gencin babası, Süryani misafirlerinin kendisine çağrıştırdığı bir olayı anlatmıştır.
1960'lı yıllarda Dargeçit'te bir papazın öldürülmesi üzerine oradaki Süryaniler büyük oranda göç ederler. Giderken de "Biz gündüz gidiyoruz, siz gece gideceksiniz" derler oradaki Kürt komşularına.
Yaşlı baba sarma sigarasından derin bir nefes çekip kan çanağı gözlerini Süryani komşularına dikip "onların ahı tuttu" der iç çekerek.
O hikayeyi dinleyince gözlerim dolmuş, ne kadar önemli bir iş yaptığımız duygusunun övüncünü yaşamıştım.
1992 de Ankara'da okuyan bir üniversite öğrencisi arkadaşım, ortak bir Süryani arkadaşımızın ailesini Diyarbakır'da ziyaret edip "1915'te yaşanılanlar için atalarım adına sizden özür diliyorum" diyor.
Ciranlarımıza özür borcumuz var. Dilemek bizi küçültmez.(AD)