ÇEAŞ ve KEPEZdeki Durum Hukuka Uygun
Bir kez, enerji sektöründe bakanlıkla özel girişimci arasında yapılmış olan sözleşme imtiyaz sözleşmesi tipinde bir idari sözleşmedir. İmtiyaz sözleşmelerinde, öteki idari sözleşmelerde de olduğu gibi, özel girişimciye gördürülen kamu hizmetinin asıl sahibi idare, yani bakanlıktır. Bu nedenle bakanlık, bu tip sözleşmelerde, özel hukuk sözleşmelerinden farklı olarak hukuki bakımdan üstün durumdadır. Yani sözleşmenin öteki tarafı olan özel girişimcinin sahip olmadığı üstün yetkilere sahiptir.
Kısacası, özel girişimcinin kamu hizmetini hukuk kurallarına ve sözleşme hükümlerine uygun bir biçimde yerine getirip getirmediğini sürekli olarak denetler ve eğer özel girişimci bu hususta aykırı bir davranışta bulunursa, örneğin hizmeti kötü ya da kesintili yürütür, ihmal gösterir, görevini yerine getirmekte gecikir, başkalarına ciddi zararlar verir, ücret tarifelerine uymaz ya da hile yoluna saparsa onu uyarır; uyarıyı göz önüne almayarak bu davranışı sürdürürse, sözleşmede ön görülmüş olmasa bile para cezası verebilir veya durumun ağırlığına göre işletmeye geçici olarak el koyarak hizmeti bizzat yürütebilir ve hatta imtiyazın düşürülmesine ve bütün tesislere kesin olarak el konmasına da karar verebilir.
Ancak burada ince bir nokta vardır ki, o da şudur: Bakanlığın imtiyazın düşürülmesine ve tesislere kesin olarak el konmasına, kendiliğinden ve tek yanlı olarak karar verebilmesi için sözleşmede bakanlığa böyle bir yetki veren bir hükmün bulunması gerekir.
Eğer böyle bir hüküm yoksa, bu takdirde bakanlık bu işlemi kendiliğinden yapamaz; ancak mahkemeye, yani idari yargı merciine başvurarak imtiyaz sözleşmesinin feshedilmesine ve tesislerin idareye bedelsiz olarak devredilmesine karar vermesini isteyebilir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile ÇEAŞ ve KEPEZ şirketleri arasında yapılmış olan imtiyaz sözleşmesinin içeriği, taraflar dışında kimse tarafından bilinmediği için, bu hususta kesin bir şey söyleme olanağı şimdilik yoktur.
Yalnız basına yapılan açıklamalardan anlaşıldığı üzere, 4628 sayılı Enerji Piyasası Kanunu hükümlerine göre imtiyazlı şirketlerin üretim ve iletim faaliyetlerinin ikisini birden yürütmesine izin verilmemiştir.
Nitekim, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, bu kanun çerçevesinde ÇEAŞ ve KEPEZ şirketlerinin iletim tesislerini Elektrik İletim Anonim Şirketi'ne devredilmesi gerektiğine karar vermesine ve bakanlık ta adı geçen şirketlere bu doğrultuda talimat vermiş olmasına rağmen şirket yönetimleri uzun süre bu talimata uymama hususunda direnmiş, uyarılara da tepki göstermiştir.
Bunun üzerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu şirketlerin imtiyaz haklarının düşürülmesi gerektiğini kararlaştırmış bakanlık ta sözleşmelerin tarafı olarak bu doğrultuda karar vererek bunu uygulamaya geçmiştir.
İdare Hukuku esaslarına göre, kanunlarda yapılan değişiklikler, bir idari sözleşme olan imtiyaz sözleşmesini de etkileyeceğinden, sözleşme hükümlerinin kanuna uygun bir biçimde değiştirilmesi gerekir. Bakanlığın talimatı da esasen buna ilişkin olduğundan burada herhangi bir hukuka aykırılık yoktur. (ÜA/BB)