"Çan düştü, ezan sustu, hazan göçük altında"

* Fotoğraf: Nehna.

Haberin Kürtçesi için tıklayın

6 Şubat depremlerinin ardından deprem bölgesindeki pek çok kadim yapı zarar gördü.

Yıkılan ya da hasar gören yapılar arasında birlikte yaşamın somut örnekleri olan camiler, kiliseler ve sinagoglar var.

Depremlerden etkilenen 11 kentte hasar gören ve yıkılan dini yapıların çoğunluğu Hatay ve özellikle "Eski Antakya" olarak anılan bölgede yer alıyordu.

Hatay'ın merkez Antakya ilçesindeki Azizler Petrus ve Pavlus Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Fadi Hurigil, yıkılan kiliseleri ve Hatay'daki diğer tarihi yapılar için yayımladığı mesajda şöyle diyordu:

"Bugüne kadar ya depremler ya da istilalar ile yıkılmış şehir Antakya. 1872'deki son büyük depremde ahşap olan ve yıkılan kilisemizin yerine taştan yapılan ülkemizin en güzel ve heybetli 10 kilisesinden biri olan Azizler Petrus ve Pavlus Rum Ortodoks Kilisemiz maalesef bir kez daha yıkıldı.

"Tarih tekerrürden ibaret derler ya, Keşke tekerrürden ibaret olmasaydı. Tarih bir kez daha yok oldu. Tarihi meclis binası, tarihi camiler, tarihi çarşılar, eski Antakya evleri. Sıradan bir şehir değildi Antakya. Şimdi çan düştü, ezan sustu, hazan göçük altında."

Başka bir kilise Aziz Georgios Rum Ortodoks Kilisesi de depremde büyük hasar gördü.

Sarılar Mahallesi'nde yer alan, inşa tarihi 1364 olan tarihi yapının depremden sonra tavanının bazı kısımları çöktü, kubbe ve duvarlarının bazı bölümleri yıkıldı. Duvarlarında ise derin çatlaklar oluştu.


Fotoğraf: Anadolu Ajansı.

Hatay

Sarımıye Camii

"Nehna Biz" kurucu üyesi ve yazar Ferit Yuhanna Tekbaş, yaptığı paylaşımda yıkılan kilise ve camileri "imanlı insanlar için" ibadet yerleri, diğerleri için ise geriye getirilmeyecek tarihi eserler olarak tanımladı.

Bulunduğu sokaktaki çoğu bina çöken Antakya Sinagogu'nda da deprem nedeniyle hasar oluştu. Sinagogda bulunan el yazması tarihi Sefer Tora'lar güvenli yerlere ulaştırılabildi. Deprem sonucunda cemaatin de Hatay'dan ayrılmasıyla durum Türkiye Hahambaşılığı Vakfı tarafından "2500 yıllık tarihin sonu" olarak nitelendi.

6 Şubat depremlerinde Hatay'daki Sarımiye Camii yanındaki Türk Katolik Kilisesi ile beraber tamamen yıkıldı. Antakya Protestan Kilisesi de tamamen yıkılan yapılardan.


Fotoğraf: Anadolu Ajansı.

En eski cami ve kiliseler yıkıldı

1574 yılında Mimar Sinan tarafından yapılan Sarı Selim Camii ve Anadolu'nun en eski camisi olan ve 600'lerde inşa edildiği düşünülen Habib-i Neccar Camii de hasar gören yapılardan.

Kudüs'tekinden sonra en eski Hıristiyan ibadet yeri olan Antakya Azizler Petrus ve Pavlus Rum Ortodoks Kilisesi ve Hatay'ın en eski üçüncü kilisesi Arsuz Mar Yuhanna Rum Ortodoks Kilisesi ise ağır hasarlı.


Fotoğraf: arkeofili.

Türkiye'nin tek Ermeni köyü Vakıflı'daki Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi'nde sadece küçük hasarlar var. Altınözü'nde Nasraniler için büyük öneme sahip Meryem Ana Rum Ortodoks Kilisesi için de aldığı hasarlar sebebiyle hakkında yıkım kararı çıktı.


Fotoğraf: Nehna.

Kırıkhan Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi

1830'larda yapılan ve 15 yıldır cemaatsiz kalan Kırıkhan Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi en son 1977'de onarıldı ve bakımsız durumdaydı. İskenderun Süryani Katolik Kilisesi ise Süryani nüfusun azalmasının ardından 1954'te sinema olarak kullanılmaya başlanan kilise, 2010 yılında yeniden ibadethaneye dönüştürülmüştü.


Fotoğraf: Agos.

Cami ve medreseler

Depremle beraber yapılara depremlerdeki hasarları belirlemek için eklenen denge taş sütunları tekrar gündeme geldi. Elazığ'da üç deprem atlatan İzzet Paşa Camii'nde denge sütunlarının üç depremde de hasar almadı, aynı şekilde Diyarbakır'ın Sur ilçesindeki Mesudiye Medresesi ve denge sütunları sağlam kaldı.

Malatya'nın sembol yapılarından biri olarak görülen Teze Camii ise depremde yıkıldı. Osmaniye'de 267 camiden içlerinde Envar-ül Hamid Camisi'nin de olduğu 115'i yıkıldı. Urfa'da eski bir kilisenin yerine inşa edilen ve yapım tarihi tespit edilemeyen Ulu Cami'nin ve 1523'te camiye dönüştürülen Dergâh Camisi'nin minareleri depremde hasar aldı.


Fotoğraf: Anadolu Ajansı.

Adıyaman

Adıyaman'da yıkılan yapılar arasında 14. yüzyıldan kalma Ulu Cami bulunuyor. Cami, 1893 Malatya Depremi'nde de yıkıldı ve yeniden inşa edildi. Adıyaman'ın tek açık ve faal kilisesi olan Süryani Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nde hasar meydana geldi.


Fotoğraf: gzt.com.

Antep

Antep'te depremden zarar gören yapılar arasında önceden kilise olarak kullanılan Kurtuluş Camii bulunuyor. Tarihçi Murad Uçaner, caminin çökme sebebinin dönüşüm esnasında uygulanan yanlış restorasyon teknikleri olduğunu söylüyor.

Günümüzden 6 bin yıl öncesine dayandığı tahmin edilen Antep Kalesi'nin de surları yıkıldı.


Fotoğraf: Anadolu Ajansı.

Kadim yapıların restorasyonlarının ve yeniden inşalarının uzun ve meşakkatli bir süreç olduğu ortada. Uzun soluklu dayanışma öncelikle kültürü oluşturan insanları, sonrasında da binaları ayağa kaldırmak için büyük önem taşıyor...

(NK/TY)