Fotoğraf: TİHV
İstanbul Protokolü’nün 2022 edisyonu, Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet ile Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Yönetim Kurulu Üyesi ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) Başkanı Şebnem Korur Fincancı’nın katılımıyla Cenevre’de düzenlenen toplantıda kamuoyuyla paylaşıldı.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (İHYK), tam adıyla “İstanbul Protokolü: İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesi için El Kılavuzu”nu 51 ülkeden 180’den fazla işkenceyle mücadele uzmanının katkısıyla hazırlanan 2022 edisyonunu yayınladı.
İstanbul Protokolü’nün yeni edisyonu, devletlere BM İşkenceye Karşı Sözleşme (UNCAT) ve uluslararası sözleşmeler kapsamında işkenceyi soruşturma, kovuşturma ve cezalandırmaya yönelik antlaşma yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak için rehber niteliğinde.
İHYK tarafından 1999 yılında resmi olarak onaylanmasından bu yana, İstanbul Protokolü’nün standartları uluslararası, bölgesel ve ulusal insan hakları organları ve yasal mekanizmalar tarafından benimsendi.
İstanbul Protokolü'nü güncellemeye yönelik uluslararası çaba, işkence ve kötü muamele uygulamaları ve onun etkilerine ilişkin küresel anlayıştaki ilerlemelerin yanı sıra son 20 yılda İstanbul Protokolü'nün kullanımındaki pratik deneyimleri yansıtıyor.
Güncelleme ayrıca, İstanbul Protokolü'nün yayınlanmasından bu yana birçok kez karşılaşılan İstanbul Protokolü standartlarının devletler tarafından kasıtlı olarak kötüye kullanılmasının önlenmesine yardımcı olmayı amaçlıyor.
Protokolün güncellenmesini dört sivil toplum kuruluşu temsilcileri yönetti: İnsan Hakları için Hekimler (PHR), İşkence Mağdurları için Uluslararası Rehabilitasyon Konseyi (IRCT), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve REDRESS.
Ayrıca güncellemede dört temel Birleşmiş Milletler işkence karşıtı organ yer aldı: İşkenceye Karşı Komite, İşkenceyi Önleme Alt Komitesi, İşkence Özel Raportörü ve Birleşmiş Milletler İşkence Mağdurları Gönüllü Fonu.
Güncellenen İstanbul Protokolü, Bişkek, Mexico City ve Kopenhag'da gerçekleşen bölgesel koordinasyon toplantıları ile Protokol'ü işkence karşıtı çalışmalarda kullanma konusunda önemli deneyime sahip 200'den fazla kişinin katıldığı bir anket çalışmasını da içeren altı yıllık bir sürecin sonucu.
İstanbul Protokolü'nün altı orijinal bölümünün güncellenmesine ek olarak, 2022 edisyonu, belgelemenin gerekli olabileceği çeşitli ortamlarda çalışan sağlık profesyonellerinin rolü (Bölüm VII) ve İstanbul Protokolünün Devletler tarafından etkin bir şekilde uygulanması için gerekli koşullar (Bölüm VIII) hakkında rehber niteliğinde iki yeni bölüm içeriyor.
İstanbul Protokolü 2022’de, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet'in yazdığı bir önsöz de var:
“İHYK Ofisi, Devletlere işkence ve kötü muameleyi ortadan kaldırma, uluslararası insan hakları standartlarını etkili bir şekilde uygulama ve çabalarının merkezine rehabilitasyon da dahil olmak üzere işkence görenlerin giderim hakkını koyma konusunda yardımcı olmaya kararlıdır. Bu nedenle devletleri ve devlet dışı aktörleri, sivil toplumu, bireysel uygulayıcıları ve işkence ve kötü muameleyi önleme ve ondan korumayla ilgilenen herkesi İstanbul Protokolü'nün yeni baskısını kullanmaya teşvik ediyorum.”
İstanbul Protokolü 2022 baskısındaki önemli güncellemeler ve ek kılavuz şöyle:
İstanbul Protokolü'nün 2022 baskısı, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi'nin web sitesinde Birleşmiş Milletler’in altı resmi dilinde indirilebilir hale getirilecek.
(AS)