Gecede Belli'nin eşi Sevim Belli, yakın arkadaşları ve sol hareketin içinden birçok konuk Belli'nin yaşamı ve mücadelesinden izlenimler, anılar ve gözlemler aktardılar. Belli'nin, tarihe tanıklığının değerine değindiler.
Gecenin kapanışında söz alan Belli, sol hareketin ivme kazanması için tüm gruplara bir araya gelerek hareket etme çağrısı yaptı.
"90'ında bir eski tüfek"
Mihri Belli'nin 90. yılı etkinlikleri "Mihri Belli 90 Yıl" (MB90) projesi başlığıyla bir yıla yayılıyor. Dün saat 17.30'da, Leman Kültür'de Belli'nin yakın çevresinin çağrılı olduğu kokteyle, yazar Vedat Türkali, Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) Genel Başkanı Filiz Koçali, Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) Genel Başkanı Hayri Kozanoğlu, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Başkanı Yavuz Önen, İnsan Hakları Derneği (İHD) eski Başkanı ve MB90'dan Akın Birdal, yazar Yalçın Küçük, Kamu Emekçileri Sendikası (KESK) eski başkanı ve yazar Siyami Erdem, gazeteci yazar Emin Karaca, yazar Tektaş Ağaolu, Süleyman Arslan, SDP'den Mustafa Kemal Kaçaroğlu, Demokratik Çözüm ve Barış Grubu temsilcileri, avukat Turgut Kazan, Ülkede Özgür Gündem Yayın Yönetmeni İrfan Uçar, oyuncu Orhan Alkaya, oyuncu Bennu Yıldırımlar, şarkıcılar Edip Akbayram, Suavi ve Ferhat Tunç katıldı.
Bin kişi Belli için Yeni Melekte
MB90 etkiliği Yeni Melek Sineması Gösteri Merkezi'nde Belli'nin mücadele arkadaşlarının ve dostlarının konuşmaları, yaşantısını kendi ağzından anlattığı ve belgesel görübütlerle desteklenen bir film ve çeşitli müzik performanslarıyla sürdü.
Yeni Melek'teki yaklaşık bin kişinin katıldığı etkinlik saat 20.30'da "Başka Kültürlerin Korosu" grubun şarkısıyla başladı. Gecenin sunuculuğunu üstlenen oyuncu Bennu Yıldırımlar'la oyuncu-yönetmen Orhan Alkaya okudukları şiirlerle de geceye renk kattılar.
Birdal: Belli de "nane yiyen"lerden
Açılış konuşmasını yapan Birdal, "Belli'nin tarihe ayna tutuğunu ve kendisiyle onur duyulacak bir insan olduğunu aktardı. Birdal, Belli'nin 90. doğum gününde Aziz Nesine'a yaptığı göndermeyle izleyicileri gülümsetti:
" Aziz Nesin' e 70. doğum gününde neden hala dinç olduğunu böyle kalmak için 'ne yediğini' ısrarla soran bir muhabire Nesin'in en sonunda verdiği yanıt 'Nane yiyorum'olmuş. Muhalif olanlar nane yerler. Belli de onlardan biridir."
Birdal, TRT 2'de yayınlanan Mehmet Ali Aybar belgesinin olumlu bir adım olduğunu ve Türkiye'nin özgürleşmesinin sol'suz mümkün olmadığını söyledi. Birdal, Mustafa Suphi, Hikmet Kıvılcımlı, Zeki Başpınar, Deniz Gezmiş, Mahir Çayan, İbrahim Kaypakkaya, Nazım Hikmet'i de anarak bu isimlerin de resmi tarihe yazılması gerekliliğinin önemine değindi.
Türkali: Belli hakkında nihai kararı bizler değil tarih verecek
Birdal'ın ardından sözü alan Türkali, Belli'yle yıllara dayanan dostluğunun bir çırpıda anlatılamayacağını söyledi. Belli ile aralarında her zaman "kavga" olduğunu sevgiyle dillendirdi: "O kavgalar olmasa hayat çekilmez olurdu."
MB90 etkinliğine katılmak için salona gelen kitleyi örnek gösteren Türkali, "Sol'un tek kurtuluşu bir arada olmaktır. Belli de bu gecede aslında aralarında tartışmasız gün geçmeyen grupları bir araya toplayabilmiş bir isimdir" dedi.
Türkali, Belli'nin eleştirebileceğini; ancak nihai kararı tarihin vereceğini belirtti. Belli'nin aynı zamanda çok iyi bir ressam ve müzisyen olduğunu hatırlatan Türkali "Mihri saygı duyulacak bir fedakarlık yaptı,kendi yeteneklerini geliştirmek yerine bayrağı bugüne kadar taşıdı" dedi.
Kürkçü: Belli "büyük adamdır"
Gazeteci yazar Ertuğrul Kürkçü, konuşmasına "Mihri Belli'nin yapmış olduğu en önemli şey 90 yaşına kadar yaşamak değil," diyerek başladı. "Belki de 90 yaşına kadar yaşamamak elinde olmadığından yaşamıştır. Asıl önemli olan o hayatı nasıl yaşadığı. Neleri yaptığı ve neleri yapmadığı" dedi.
Belli'nin bir mücadele insanı olarak önemine dikkat çeken Kürkçü "suikastçısıyla göz göze geldiğinde ne yapacağını bildiği için Belli bugün 90 yaşında aramızda" dedi. Kürkçü, Belli ve Türkiye Komünist Partisi (TKP) ile geçmişte yaşanılan tartışmalara karşın asıl önemli olanın bugüne kalanlar olduğunu vurguladı: "Sel gider, kum kalır."
Kürkçü Belli'yle ilgili ilginç bir anekdotu da izleyicilerle paylaştı.
"1972'de Ziverbey'de Kontrgerilla Merkezi'nde sorgulanırken o zaman İstanbul MİT Bölge Başkanı Eyüp Özalkuş olduğu sonrada ortaya çıkan kişi bana "Mihri hakkında ne düşündüğümü" sordu. Broşürlerde ne düşündüğümüzü ifade ettiğimizi söyledim. 'Yani Mihri oportünist midir diyorsun?" diye sordu. Cevap vermedim. Özalkuş, "sen oportünistin ne olduğunu henüz bilmiyorsun. Bunu öğreneceksin. 'Mihri büyük adamdır' dedi. O an bu konuşmaya bir anlam verememiştim. Ama sorguda 32. günüm dolduğunda onun ne dediğini anladım: Evet Mihri Belli büyük adamdır."
Kaçaroğlu: Devrimci emekli olmaz
Mustafa Kemal Kaçaroğlu, Belli için "devrimciliğin emekliliği olmaz" sözünün en önemli örneği olduğunu belirtti ve "Onunla mücadele etmek bir onurdur" dedi
Yalçıner: Belli başkalarının gururlandığı bir geçmişe sahip
Kaçaroğlu'ndan sonra söz alan Yalçıner, Belli'nin başkalarının onun adına gururlanacağı bir geçmişe sahip olduğunu aktardı. Yalçıner konuşmasında Belli'ye kendilerine zamanında destek olmadığı için kızdığı noktaların olduğunu ama onu ona hayıflanamayacak kadar sevdiğini ve saygı duyduğunu ifade etti.
Yasemin Göksu' nun şarkısından sonra MB90 komitesinin hazırladığı Belli'nin belgesel görüntülerine yer verildi. Belgeselde Belli'nin ağzından nasıl suikasta uğradığı, Yunanistan iç savaşında yer alış süreci ve Belli'nin yakınları Süleyman Arslan, Hamza Özkan ve Erhan Eren'den tanıklıklar aktarıldı.
Vedat Sakman da geceye bir şarkısıyla eşlik etti. Ayrıca Feleknas Uca'nın, Odak ve Direniş Dergilerinin ve Yunanistan'dan Belli'nin dostu Nikos'un mektupları sunucu Yıldırımlar tarafından okundu.
Mor ve Ötesi grubuysa Belli için "Onların 'lan' diyen başbakanı varsa bizim de Mihri Belli'miz var" dedi ve Belli için bir şarkı seslendirdi. Mor ve Ötesi'nden sonra Suavi'de, Belli için söyledi.
Fırat: Kürt halkı için büyük insan, Belli
Kürt hareketinden Seyfi Fırat, Belli'nin Abdullah Öcalan'la görüşmesiyle Türk Kürt kardeşliği için çok önemli bir adım attığını ve demokrasinin bu adımlarla gerçekleşeceğini ifade etti.
Erdost: Güzel mutsuzluk Mihri Belli
Ferhat Tunç'un Kürtçe şarkısının ardından sahneye çıkan Muzaffer İlhami Erdost, "Güzel mutsuzluk Mihri Belli" başlıklı yazısını okudu. Erdost Belli'yle Sol Yayınlar'ının belli'yle ivme kazandığını ve o dönemde Türkiye'nin Marksist literatürün en yoğun yayınlandığı ülke olduğunu vurguladı.
Yağmurdereli: Sosyalizmin bayrak dikecek savunucuları
Avukat Eşber Yağmurdereli, Mihri ve Sevim Belli isimleriyle 60'larda karşılaştıklarını ve Belli çiftinin sosyalizmi inandırıcı kılan çok önemli rolleri üstlendiklerini söyledi ve "Ben hep Belli'leri örnek aldım, mücadele devam ediyor. Bir gün sosyalizm geldiğinde dikilen bayraklardan biri de Belli bayrağı olacak" dedi.
İlkay Akkaya ve Edip Akbayram şarkılarına Belli ve tüm kitle katıldı.
"Benim aklıselimim ve devrimci uyanıklığım sayesinde..."
Son olarak sahneye çıkan Sevim Belli, "Mihri'nin bugüne kadar yaptığı her şey benim aklıselimliğimin ve devrimci uyanıklığımın süzgecinden geçerek gerçekleşmiştir" diyerek Belli'yle mücadelelerinin nasıl ortaklaştığını anlattı.
Sevim Belli ayrıca bu kadar uzun yaşamalarının nedeninin sıkça sorulan bir soru olduğunu ve cevap olarak "Unumuzu elemiş, eleğimizi asmış değiliz ki rahatça ölelim. Daha yapacak çok iş var" şeklinde verdiklerini söyledi.
Sevim Belli konuşmasını "Daha iyi bir dünya mümkün. O dünyayı kurmak için saflarda bir bütün olarak kalın" diyerek bitirdi.
Belli: Birleşin
Kapanış konuşmasınıysa Mihri Belli yaptı ve "Militan sol bölündü ve bölünmüşlük devam ediyor. Bunu engellememiz gerek" dedi.
Belli konuşmasında Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Irak'ı işgaliyle ilgili görüşlerini "Irak'ın işgal işbirlikçisi kimse benim de düşmanımdır" diyerek aktardı.
"Devrim gençlik işidir" diyen Belli sol hareketin genç isimlere destek olması gerektiğini ifade etti.
Belli sol gruplara birlikte hareket etme çağrısında bulunarak konuşmasını sonlandırdı.
Gece, Belli ve arkadaşlarıyla geceye katılan sanatçı ve izleyicilerin hep birlikte "Ellas" ve "Enternasyonal"i söylemesiyle sona erdi.(EZÖ/AD)