Bilirkişi Raporu: Yasal sınırın üzerinde patlayıcı depolandı

Fotoğraf: AA

Sakarya Hendek’te 7 kişinin hayatını kaybettiği ve 127 kişinin yaralandığı havai fişek fabrikasındaki patlama olayına ilişkin bilirkişi raporu tamamlandı. 11 kişiden oluşan heyetçe hazırlanan 200 sayfalık rapor, Hendek Cumhuriyet Başsavcılığına gönderildi.

Rapora göre maliyeti yüksek olduğu için kullanılması gereken fan yerine düşük maliyetli fan ve ev tipi taşıma elektrik kullanıldı. İşçilerin bazılarına antistatik ayakkabı verilmedi, depolama ve üretim tüzüğe aykırı yapıldı. Ruhsatsız bir şekilde kapasitesi arttırılan depolar içinse önlem alınmadı.

Sakarya Üniversitesi deprem kayıt istasyonu geniş bant kayıtlarının incelendiği rapora göre 4 büyük patlama süreci gerçekleşti ve patlama 1 dakika 54 saniye sürdü.

6 patlama çukurunun olduğu belirtilen raporda, en büyük patlama sürecinin iş yerinin Çin Mahallesi kısmındaki misket deposu, ilaç eleme yeri ve misket laboratuvarıyla ilişkili olduğunun değerlendirildiği kaydedildi.

En büyük patlayıcı miktarının 5 bin 700 kilogram gök bombası olduğu, bunun 13 ton 396 kilogram TNT'ye eş değer olduğu ve 19 metre çapında çukur oluşturduğu ifade edildi.

Bilirkişi raporunda ayrıca 4 ton 82 kilogram gök bombası (9 ton 595 kilogram TNT'ye eş değer) patlamasında 17 metre, 1 ton 106 kilogram gök bombası (2 ton 599 kilogram TNT'ye eş değer) patlamasında 11 metre, 831 kilogram gök bombası (1 ton 953 kilogram TNT'ye eş değer) patlamasında 10 metre, 53 kilogram gök bombası (125 kilogram TNT'ye eş değer) patlamasında 4 metre ve 831 kilogram gök bombası (1 ton 953 kilogram TNT'ye eş değer) patlamasında 10 metre çapında çukur oluştuğu bilgisi verildi.

“Tüzüğe aykırı depolama”

Raporda, depolarda sütrelerin bulunmadığı ve güvenlik mesafelerinin yasal değerlere uymadığına ifade edilerek şunlar kaydedildi:

"Çin Mahallesi'nde patlama çukurlarının olduğu bölgede toplam olarak denklem 1'e göre 10 ton 183 kilogram patlayıcı birikimi olduğu ifade edilebilir. Denklem 3'e göre ise yaklaşık 30 ton civarındadır. Bu bölgedeki depolar ve misket üretim bölgelerinde yasal sınırların üzerinde patlayıcılar depolanmıştır. 2 Temmuz 2020’deki depo kayıtlarında piroteknik patlayıcıların toplam miktarı 41 ton 281 kilo 38 gramdır. Buna ilave olarak 5 tondan fazla miktarda Kosova için piroteknik materyal üretilmiştir. Sonuç olarak Çin Mahallesi'nde yasal olmayan bir şekilde ve tüzüğe aykırı olarak depolama ve üretim yapılmıştır." 

Raporda, patlayıcı materyallerin depolandığı toplam alanın 2 bin 400 metrekare olduğu belirtilerek, "Depo başına yaklaşık 6 ton patlayıcı/kimyasal içerik bulunduğu görülmektedir. İlgili mevzuata göre bu depoların minimum 2 ton kapasiteli patlayıcı madde muhafaza yapıları olarak ele alınması gerekirdi" ifadeleri yer aldı.

Depoların ruhsatları yok

Patlayıcı mamullerin muhafaza edildiği depolarda herhangi bir olası patlama, parlama ve yangın etkilerine karşı yapısal anlamda hiçbir önlem alınmadığının, hepsinin patlamadan sonra büyük yangında kullanılamaz hale geldiğinden anlaşıldığına dikkati çekilen raporda, depolar arasında herhangi bir sütre yapılmadığı gibi güvenlik mesafelerine de dikkat edilmediğinin belirlendiği kaydedildi.

Havai fişek fabrikasının yerleşkesinde bir sığınak yapısına ait proje hazırlandığı ve resmi makamlarca onaylanmasına rağmen bu tür elzem ve önemli bir yapının sahada inşa edilmediğinin belirlendiği anlatılan raporda, "İdari binanın ikinci katına ait kullanım ruhsatı olmadığı gibi arazinin kuzeyinin uç kısmında depo amaçlı kullanılan irili ufaklı baraka türünden yapıların da ruhsat kayıtlarına ulaşılamamıştır" tespitinde bulunuldu.

"Gerekli önlemler alınmadı"

Raporda, yıkılmamış binalarda yapılan incelemelerde parlama, patlama tehlikesi olan binalarda kıvılcım çıkarabilecek elektrikli cihazlar konulduğu, tehlike bölgelerine uzatma kablolarıyla elektrik çekildiği, makine tamiratları yapılırken elektrik bağlantılarında güvenlik kurallarına uyulmadığı, bağlantı noktalarında sızdırmazlık özelliğinin bozulduğu, statik elektriğe karşı yeterli tedbirlerin alınmadığı, çalışanların kontrolünün muntazaman yapılmadığı, gelişen teknolojiyi kullanarak alınabilecek güvenlik tedbirlerinin alınmadığının görüldüğü bildirildi.

İş sağlığı ve güvenliği hukuku bakımından düzenlenen yükümlülüklerin tam olarak sağlanmadığının anlaşıldığına işaret edilen bilirkişi raporunda, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli olan tüm önlemlerin alınmadığı sonucuna ulaşıldığı ifade edildi.

Ne olmuştu?

Sakarya Hendek'te  yaklaşık 15 dönüm üzerine kurulu Büyük Coşkunlar Havai Fişek fabrikasında 3 Temmuz'da patlama meydana gelmiş, şehrin birçok noktasından duyulan patlamalarda 7 kişi ölmüş, 127 kişi de yaralanmıştı.

Patlamanın hemen ardından sorumlu müdür H.A.V., iş güvenliği uzmanı A.B ile ustabaşları E.Ö. ve A.A. tutuklandı. Tepkilerin ardından Sakarya Cumhuriyet Başsavcılığının talimatıyla fabrikanın sahipleri Ali Rıza Coşkun ile oğlu Yaşar Coşkun hakkında da gözaltı kararı verildi. Ali Rıza Coşkun tutuklanırken Yaşar Coşkun serbest bırakıldı.

9 Temmuz'da ise fabrikadaki maddelerin kontrollü imhası için Taşkısığı mevkisine getirilen patlayıcılar kamyondan indirildiği sırada infilak etti. Patlamada 3 asker öldü, 8 jandarma personeli ile kamyon şoförü de yaralandı.

(HA)