Beynin COVID-19'a verdiği tepkiyle ilgili bilinenler

*Temsili görsel: Pexels. 

İki yıla yaklaşan süreçte pandemi ile ilgili araştırmalar, COVID-19'un vücut ve beyin üzerindeki etkilerine dair sürekli olarak yeni ve önemli bilgiler topluyorlar.

Bu bulgular, koronavirüsün yaşlanma gibi biyolojik süreçler üzerindeki uzun vadeli etkileri hakkında endişeleri artırıyor.

Bilişsel bir sinirbilimci olarak Dr. Jessica Bernard, araştırmasında, yaşlanmaya bağlı normal beyin değişikliklerinin, özellikle orta yaş ve sonrasında, insanların düşünme ve hareket etme yeteneklerini nasıl etkilediğini anlamaya odaklandı.

Texas A&M Üniversitesi'nde çalışan Profesör Bernard, COVID-19'un beyni etkileyebileceğini gösteren daha fazla kanıt geldikçe, araştırma ekibinin bunun doğal yaşlanma sürecini de nasıl etkileyebileceğini keşfetmekle ilgilenmeye başladığını söylüyor. 

Beyin verileri karşılaştırıldı

Profesör Bernard, ekibinin verilerini şöyle aktarıyor: 

Ağustos 2021'de, COVID-19 yaşayan kişilerde beyin değişikliklerini araştıran ön ama büyük ölçekli bir çalışma, sinirbilim topluluğu içinde büyük ilgi gördü.

Bu çalışmada araştırmacılar, Birleşik Krallık'ta 2014 yılına kadar uzanan 45 bin'den fazla kişiden alınan beyin görüntüleme verilerini içeren UK Biobank adlı mevcut bir veri tabanına güvendiler.

Araştırma ekibi beyin görüntüleme verilerini analiz etti ve ardından ek beyin taramaları için COVID-19 teşhisi konan kişilerle karşılaştırdı.

Grupları yaş, cinsiyet, temel test tarihi ve çalışma yeri ile sağlık değişkenleri ve sosyoekonomik durum gibi hastalık için ortak risk faktörlerine göre dikkatli bir şekilde eşleştirerek, COVID-19 yaşayan kişileri yaşamayan katılımcılarla karşılaştırdılar.

Ekip, beyindeki bilgileri işleyen nöronların hücre gövdelerinden oluşan gri maddede, COVID-19 ile enfekte olanlar ve olmayanlar arasında belirgin farklılıklar buldu.

Gri madde dokusu

Spesifik olarak, ön ve temporal loblar olarak bilinen beyin bölgelerindeki gri madde dokusunun kalınlığı, COVID-19 yaşamamış grupta görülen tipik kalıplardan farklı olarak COVID-19 grubunda azaldı.

Genel popülasyonda, insanlar yaşlandıkça zamanla gri madde hacminde veya kalınlığında bir miktar değişiklik görmek normaldir, ancak değişiklikler COVID-19 ile enfekte olanlarda normalden daha büyüktü.

İlginç bir şekilde, araştırmacılar hastaneye yatmayı gerektirecek kadar ciddi hastalığı olan bireyleri ayırdıklarında, sonuçlar daha hafif COVID-19 geçirenlerle aynıydı.

Yani, COVID-19 ile enfekte olan insanlar, hastalık hastaneye yatmayı gerektirecek kadar şiddetli olmadığında bile beyin hacminde kayıp gösterdi.

Son olarak, araştırmacılar bilişsel görevler üzerindeki performanstaki değişiklikleri de araştırdı ve COVID-19 virüsüne maruz kalanların, enfekte olmayanlara göre bilgiyi işlemede daha yavaş olduğunu buldular.

Değişiklikler ne anlama geliyor? 

Pandeminin başlarında, COVID-19 ile enfekte olanların en yaygın raporlarından biri tat ve koku alma duyusu kaybıydı.

Çarpıcı bir şekilde, Birleşik Krallık'taki araştırmacıların COVID-19'dan etkilendiğini tespit ettiği beyin bölgelerinin tümü, kokular hakkında burundan diğer beyin bölgelerine sinyaller ileten, beynin ön kısmına yakın bir yapı olan koku "ampülü" ile bağlantılı.

Koku ampulünün temporal lob bölgeleriyle bağlantıları vardır. Temporal lobdan sıklıkla yaşlanma ve Alzheimer hastalığı bağlamında bahsederiz çünkü orası hipokampusun bulunduğu yerdir.

Hipokampus'un, hafıza ve bilişsel süreçlerdeki rolü göz önüne alındığında, yaşlanmada önemli bir rol oynaması muhtemeldir.

Koku alma duyusu, Alzheimer araştırmaları için de önemli, çünkü bazı veriler, hastalık riski taşıyanların koku alma duyusunun azaldığını öne sürüyor.

Bu COVID ile ilgili değişikliklerin uzun vadeli etkileri hakkında herhangi bir sonuç çıkarmak için çok erken olsa da, COVID-19 ile ilgili beyin değişiklikleri ve hafıza arasındaki olası bağlantıların araştırılması, özellikle ilgili bölgeler ve bunların yaşamdaki önemi göz önüne alındığında büyük ilgi görüyor.

İleriye bakınca...

Bu yeni bulgular, önemli ancak cevaplanmamış soruları beraberinde getiriyor: COVID-19'u takiben bu beyin değişiklikleri, yaşlanma süreci ve hızı için ne anlama geliyor? Ve zamanla beyin viral enfeksiyondan bir dereceye kadar iyileşir mi?

Bunlar, beyin yaşlanmasını araştıran devam eden çalışmamızla bağlantılı olarak bazılarını kendi laboratuvarımda yapmaya başladığımız aktif ve açık araştırma alanlarıdır.

*30'larındaki ve 80'lerindeki bir kişiden alınan beyin taramaları, yaşlı yetişkin beyninde beyin hacminin azaldığını gösteriyor.

Laboratuvarımızın çalışması, insanlar yaşlandıkça beynin bilgiyi farklı şekilde düşündüğünü ve işlediğini gösteriyor.

Ek olarak, zaman içinde insanların vücutlarının nasıl hareket ettiği ve insanların yeni motor becerileri nasıl öğrendiklerinde değişiklikler gözlemledik.

Onlarca yıllık çalışma, yaşlı yetişkinlerin bilgiyi işlemede ve manipüle etmede - örneğin zihinsel bir alışveriş listesini güncellemek gibi - zorlu dönemleri olduğunu tespit etti, ancak genellikle gerçekler ve kelime bilgisi korunur.

Motor becerilerle ilgili olarak, yaşlı yetişkinlerin hala öğrendiğini biliyoruz, ancak bunu genç yetişkinlerden daha yavaş yapıyorlar.

Beyin yapısı söz konusu olduğunda, genellikle 65 yaş üstü yetişkinlerde beynin boyutunda bir küçülme görürüz.

Bu azalma sadece bir bölgeye özgü değildir. Beynin birçok bölgesinde farklılıklar görülebilir.

Ayrıca beyin dokusunun kaybı nedeniyle boşluğu dolduran beyin omurilik sıvısında tipik olarak bir artış vardır. Ek olarak, aksonlar üzerindeki yalıtım – sinir hücreleri arasında elektriksel uyarılar taşıyan uzun kablolar – yaşlı erişkinlerde daha az sağlamdır.

Son on yılda yaşam beklentisi arttıkça, daha fazla birey daha ileri yaşlara ulaşıyor.

Hedef, herkesin uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmesi olsa da, kişinin hastalık veya sakatlık olmadan yaşlandığı en iyi senaryoda bile, yaşlı yetişkinlik, düşünme ve hareket etme şeklimizde değişiklikler getirir.

Tüm bu yapboz parçalarının nasıl bir araya geldiğini öğrenmek, yaşlanmanın gizemlerini çözmemize yardımcı olacak, böylece yaşlanan bireylerin yaşam kalitesini ve işlevini iyileştirmeye yardımcı olabiliriz.

Ve şimdi, COVID-19 bağlamında, beynin hastalıktan sonra da ne derece iyileşebileceğini anlamamıza yardımcı olacak.

• NOT: Beyin ve COVID-19 ilişkisini araştıran ve henüz hakem onayı almayan araştırma MedRxiv'te yayınlandı.

(PT)