Suriye’de 1971 yılında Hafız Esad ile başlayan ve oğlu Beşar Esad’la devam eden 53 yıllık “Esad yönetimi”, 8 Aralık 2024 itibarıyla sona erdi.
Başkent Şam dahil olmak üzere; Halep, Humus, Hama, Dera, Süveyda ve Kuneytire kentleri Heyet-i Tahrir’uş Şam (HTŞ) öncülüğündeki cihatçı gruplar ile Türkiye destekli ‘Suriye Milli Ordusu’nun (SMO) kontrolüne geçti.
Suriye ordusunun 7 Aralık gecesi boyunca tüm stratejik bölgelerden çekilmesiyle ortaya çıkan bu tabloda, ülkeyi terk ettiği belirtilen Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın akıbeti ise belirsizliğini koruyor.
Suriye’de 53 yıllık Esad dönemi sona erdi, Şam HTŞ'nin eline geçti
Esad’la ilgili iddialar
Londra merkezli muhalif Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) Direktörü Rami Abdurrahman, Beşar Esad ve ailesinin ülkeden ayrılmasının ardından, Şam Uluslararası Havalimanı’ndaki asker ve subaylara mevzilerini terk etmeleri talimatı verildiğini söyledi.
SOHR, Esad ve ailesinin nereye gittiğine ilişkin herhangi bir detay paylaşmadı.
ABD merkezli Wall Street Journal gazetesi ise Esad’ın dün (7 Aralık) yerel saatle 20.00’da ulusa sesleneceğinin duyurulduğunu, ancak bu konuşmanın gerçekleşmediğine dikkat çekti.
WSJ ayrıca, Beşar Esad’ın eşi Esma ve çocuklarının kasım ayı sonunda Rusya’ya gittiği iddiasını hatırlattı.
ABD merkezli haber sitesi Axios’un ismi açıklanmayan İsrailli bir yetkiliye dayandırdığı haberde ise “Esad, gece yarısı Şam’dan ayrılarak Moskova’ya gitmek üzere Suriye’deki bir Rus üssüne geçti” denildi.
Sabah saatlerinde HTŞ öncülüğündeki gruplara idareyi devreden Suriye Başbakanı Muhammed Gazi el-Celali de Esad’ın dün geceden bu yana nerede olduğunu bilmediğini ifade etti.
İki günde yedi kez Abu Dabi’ye giden özel uçak
Beşar Esad ve ailesinin akıbetine ilişkin belirsizlik sürerken, son iki gündür Şam ile Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu Dabi arasında altı kez ve Lazkiye ile Abu Dabi arasında bir kez sefer yapan bir özel uçak tespit edildi.
Harita üzerinde gerçek zamanlı uçuş takibi sağlayan “FlightAware” uygulamasının verilerine göre, 6 Aralık’ta Dubai’den Şam’a gelen “C5-SKY” kuyruk numaralı özel uçak, aynı gün içinde Şam-Abu Dabi, Abu Dabi-Şam ve Şam-Abu Dabi arasında sefer yaptı.
Aynı uçak, 7 Aralık’ta tekrar Şam’a iniş yaptıktan sonra yeniden Şam-Abu Dabi seferini gerçekleştirdi. 7 Aralık’ı 8 Aralık’a bağlayan gece ise bu kez Abu Dabi’den Lazkiye’ye inen uçak, sabah saatlerinde tekrar Abu Dabi’ye uçtu.
Söz konusu uçakta kimlerin seyahat ettiği henüz net olarak bilinmiyor; ancak uçakta Esad ailesi ya da üst düzey Suriyeli yöneticilerin bulunmuş olabileceği tahmin ediliyor.
Humus üzerinde radardan kaybolan uçak
Diğer bir şüpheli uçuş ise bugün yerel saatle 05.00 sularında gerçekleşti.
Harita üzerinde gerçek zamanlı uçuş takibi sağlayan “Flightradar24” uygulamasının verilerine göre, Syrian Air’e ait “YK-ATA” kuyruk numaralı IL-76 tipi uçak, Şam Uluslararası Havalimanı’ndan kalkış yaptı. Uçak, başkentin HTŞ öncülüğündeki gruplar tarafından ele geçirildiğinin bildirildiği sırada havalandı.
Suriye’nin sahil bölgesindeki Lazkiye’ye doğru ilerleyen uçak, yaklaşık yarım saat sonra Humus üzerinde ani bir dönüş yaparak birkaç dakika boyunca ters yönde uçtu ve ardından harita üzerinde radardan kayboldu.
Şam Uluslararası Havalimanı’dan kalkan Syrian Air’e ait IL-76 tipi uçak, irtifa kaybının ardından Humus yakınlarında @flightradar24 ekranından kayboldu. pic.twitter.com/j5knJHOrDb
— Vecih Cuzdan (@VecihCuzdan) December 8, 2024
Uçakta kimlerin bulunduğu henüz bilinmiyor. Ancak Reuters’e konuşan iki Suriyeli kaynak, Beşar Esad’ın bir uçak kazasında ölmüş olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu öne sürdü.
Bazı kaynaklar, Flightradar24’ün üç boyutlu verilerinden hareketle, uçağın düştüğünü iddia ederken, bazısı da farklı bir değerlendirmede bulundu: “Bir uçağın uçuş radarından aniden kaybolması, mutlaka düştüğü anlamına gelmez. Sadece uçağın transponder cihazını kapatmanız yeterlidir ve radar görüntüsünden kaybolur.”
53 yıllık Esad, 61 yıllık Baas yönetimi çöktü
Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye’de 1963’te darbeyle iktidara geldi.
Beşar Esad’ın babası Hafız Esad, Hava Kuvvetleri Komutanlığı görevindeyken, 13 Kasım 1970 tarihinde kansız bir askerî darbeyle iktidarı ele geçirdi. Mart 1971'de yapılan halk oylamasıyla da devlet başkanı seçilerek iktidarını resmileştirdi.
Hafız Esad’ın 2000 yılındaki ölümünün ardından, yerine oğlu Beşar Esad geçti ve Suriye Cumhurbaşkanı oldu.
8 Aralık 2024 itibarıyla, hem 53 yıllık Esad yönetimi hem de 61 yıllık Baas Partisi iktidarı sona erdi.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nin verilerine göre, 2011 yılında başlayan iç savaşta 500 binden fazla insan hayatını kaybetti.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ise 6,8 milyon Suriyelinin ülke dışına kaçtığını ve 6 milyon kişinin ise ülke içinde yerinden edildiğini belirtiyor. Toplamda 13 milyon kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Savaş sırasında Suriye'nin altyapısı büyük ölçüde tahrip oldu; ülke, sağlık, eğitim ve temel yaşam hizmetlerinin büyük kısmını kaybetti. Suriye’nin yeniden inşası, ülkenin karşı karşıya olduğu en büyük zorluklardan biri olarak öne çıkıyor.
Diğer yandan, HTŞ öncülüğündeki cihatçı grupların Suriye’de kontrolü ele alması, bölgede selefi cihatçılığın güçlenmesi tehlikesini artırırken, Türkiye destekli SMO’nun Kürtlerin kontrolündeki bölgeleri hedef alması, yeni ve kapsamlı bir çatışma riskini gündeme getiriyor.
Rusya’nın hava ve deniz üslerinin bulunduğu ve Alevi nüfusunun yoğunlukta olduğu Lazkiye-Tartus hattındaki belirsizlik, bölgesel güç dengelerini sarsarak hem yerel hem de uluslararası gerilimlerin tırmanmasına yol açma potansiyeli taşıyor.
(VC)