Basın Yasası ve Öngörülen Değişiklikler
Bu karşılaşmalı çalışmayı BİA Merkezi Hukuk Masası Danışmanı İlkiz yaptı. Yazıda, taslaktan alıntılar siyah olarak belirtildi.
BİLGİ NOTU:
5680 Sayılı Basın Yasanının aşağıdaki hükümleri Geçici maddeler olup önceki yasaların yürürlüğe girmesi halindeki aksaklıkların önlenmesi için konulmuş maddelerdir. Tasarının kanunlaşması halinde yürürlükten kalkacak olan ve Tasarıda yerine herhangi bir madde önerilmeyerek yeni bir düzenleme yapılmayan mevcut yasadaki maddeler şunlardır :
"Ek Madde 6 - (Ek: 23.1.1953 - 6026)
Devlet daire ve müesseseleri tarafından neşredilen mevkuteler, 5680 sayılı Kanunun basın yoluyla işlenen suçlara, cevap ve düzeltme hakkında taallûk eden hükümleri dışındaki mükellefiyet ve şartlara tabi değildir.
Bu mevkuteler vasıtasıyla işlenen suçlarda mesuliyet, suç mevzuu olan yazıyı yazan veya resmi yapan kimse ile birlikte bu mevkuteleri doğrudan doğruya idare etmekle vazifeli olan kimseye aittir. Mevkutenin üstüne bu kimsenin adı yazılır.
Bu hususta Memurin Muhakematı Hakkındaki Kanun hükümleri cereyan etmez.
BİRİNCİ BÖLÜM
Umumi Hükümler
Madde 1 - Basın serbesttir. Basılmış eserlerle bunların neşri bu Kanunda yazılı hükümlere tabidir. (Tasarı Madde 1)
Basın özgürlüğü
Madde 1 - Basın özgürdür. Basın özgürlüğü, kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın haber edinme ve yayma hakkını içerir.
Bu özgürlüğün kullanılması, ancak insan onuruna saygının, milli güvenliğin, kamu düzeninin, genel ahlakın, Devlet sırlarının veya yargılama görevinin gerektirdiği ölçüde sınırlanabilir.
Madde 2 - Bu Kanun hükümlerine göre basılmış eserden maksat neşredilmek üzere tabi aletleriyle basılan veya sair her türlü vasıtalarla çoğaltılan yazılar ve resimler gibi eserlerdir . (Tasarı Madde 2-3)
Kapsam
Madde 2 - Basılmış eserlerin basımı ve yayımı, bu Kanun hükümlerine tabidir.
Basılmış eser ve yayım tarihi
Madde 3- Yayımlanmak üzere her türlü basım araçları ile basılan veya diğer araçlarla çoğaltılan yazı, resim ve benzeri eserler, bu Kanun hükümlerine göre basılmış eserdir. Basılmış eserin herhangi bir şekilde kamuya sunulması yayım sayılır.
Madde 3 - Gazetelere, haber ajansları neşriyatına ve belli aralıklarla yayınlanan diğer bütün basılmış eserlere bu Kanunda "mevkute" denir.
Basılmış eserlerin herkesin görebileceği veya girebileceği yerlerde gösterilmesi veya asılması veya dağıtılması veya dinletilmesi veya satılması veya satışa arzı "neşir" sayılır.
Fiilin ayrıca suç teşkil etmesi hali müstesna olmak üzere, basın suçu neşir ile vücut bulur. (Tasarı Madde 4)
Süreli yayın ve çeşitleri
Madde 4- Belli aralıklarla yayımlanan basılmış eserler ile haber ajanslarının yayınları süreli yayındır.
Yaygın süreli yayın, tek bir basın-yayın kuruluşu tarafından basılan ve her coğrafi bölgede en az bir ilde olmak üzere, ülkenin en az yüzde yetmişbeşinde yayımlanan süreli yayını; bölgesel süreli yayın, tek bir basın-yayın kuruluşu tarafından basılan ve en az üç komşu ilde olmak üzere en az bir coğrafi bölgede yayımlanan süreli yayını; yerel süreli yayın, tek bir yerleşim biriminde yayımlanan süreli yayını ifade eder.
Madde 4 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Her basılmış eserde o eserin yayın yeri, yılı ve tâbiin, varsa nâşirin adları ve işyerleri gösterilir.
İlan, tarife, sirküler ve emsâli hakkında bu hüküm uygulanmaz.
Mevkutelerde ayrıca basıldığı tarih ile sahibinin ve yazı işlerini fiilen idare eden sorumlu müdürün ve bunlar müteaddit ise idare ettikleri kısım ile birlikte her birinin adları gösterilir. (Tasarı Madde 5)
Zorunlu Bilgiler
Madde 5- Her basılmış eserde, basıldığı yer ve tarih, basımcının ve varsa yayımcının adları ve adresleri gösterilir. İlan, tarife, sirküler ve benzerleri hakkında bu hüküm uygulanmaz.
Her türlü süreli yayında ayrıca yönetim yeri, sahibinin, varsa kanuni temsilcisinin, yayını yöneten sorumlu yazı işleri müdürünün adları ve yayının yaygın, bölgesel veya yerel olduğu gösterilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Mevkute Yayımı
Madde 5 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Her mevkutenin yazı işlerini fiilen idare eden sorumlu müdürü bulunur.
Yayının muhtelif kısımlarını idare etmek için ayrı sorumlu müdürler bulundurulabilir. Bu takdirde her sorumlu müdür kendi idare ettiği kısımdan sorumlu olur.
Sorumlu müdür aşağıdaki şartları haiz olmalıdır:
1 - Türk vatandaşı ve lise tahsili görmüş olmak veya bu derecede tahsili bulunduğu resmen tevsik edilmiş olmak,
2 - 21 yaşını bitirmiş bulunmak,
3 - Türkiye'de ikametgâh sahibi olmak ve devamlı oturmak,
4 - Devlet memuru, asker veya ordu mensubu bulunmamak, (Mesleki ve ilmi mevkuteler için bu şart aranmaz.)
5 - Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak,
6 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950) Ağır hapis, taksirli suçlar hariç olmak üzere beş yıldan fazla hapis cezalarından biriyle veya yayın tehdidiyle para ve menfaat temini, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, inancı kötüye kullanma, yalan yere şahadet, yalan yere yemin etmek, iftira, suç tasnii, resmi mercileri iğfal, müstehcen ve hayasızca yayın, fuhşuyata tahrik, hileli iflas, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, istimal ve istihlak kaçakçılığı suçu dışındaki kaçakçılık suçlarından veya bu Kanunun ek birinci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan suçlar ile bu suçlara tahrik ve teşvikten hüküm giymemiş olmak,
7 - Geçici olarak kamu hizmetlerinden yasaklılık, genel emniyet gözetimi altında bulundurulmak veya sürgün cezasına hükümlülük hallerinden bu ceza veya tedbirler infaz edilmiş olmak. (Tasarı Madde 6)
Madde 6 - Mesul müdürlük ile teşrii meclis âzalığı aynı şahıs üzerinde birleşemez. (Tasarıda madde önerisi yok)
Sorumlu yazı işleri müdürü
Madde 6- Her süreli yayının bir sorumlu yazı işleri müdürü bulunur.Yazı işleri müdürü birden fazla ise, her birinin sorumlu olduğu bölüm belirtilir.
Sorumlu yazı işleri müdürü olabilmek için;
a) Türk vatandaşı olmak,
b) En az orta öğrenim mezunu veya dengi bir eğitim kurumundan mezun olmak,
c) 18 yaşını bitirmiş olmak,
d) Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak,
e) Devlet memuru veya Türk Silahlı Kuvvetleri mensubu olmamak,
f) Taksirli suçlar hariç bir yıldan fazla ağır hapis ve beş yıldan fazla hapis cezasına mahkum olmamış olmak, gerekir.
Sorumlu yazı işleri müdürünün TBMM üyesi olması veya Türkiye'de ikametgahı bulunmaması halinde, sorumluluğu üstlenmek üzere Türkiye7de ikametgahı bulunan ve devamlı oturan bir yazı işleri müdür yardımcısı tayin edilir. Sorumlu yazı işleri müdürlüğü için bu Kanunda yer alan hükümler, sorumluluğu üstlenen yardımcı için de geçerlidir.
Bilimsel ve mesleki yayınlar yönünden (e) bendindeki şart aranmaz.
Madde 7 - (Değişik: 7.6.1956 - 6733)
Mevkute sahibinin, bu Kanunun 5 inci maddesinin 1 inci bendindeki lise tahsili şartı müstesna olmak üzere aynı bentte ve diğer bentlerinde yazılı vasıf ve şartları haiz ve okur-yazar olması icabeder.
Mevkute sahibi mesul müdürlüğü deruhte eylediği taktirde 5 inci maddede yazılı bütün vasıf ve şartları haiz olması gerekir.
Mevkute sahibi mesul müdürlüğü deruhte etmez veya mesul müdürlük için kanunen aranan vasıf ve şartları haiz bulunmazsa bu takdirde mevkuteye bir mesul müdür tâyin etmek mecburiyetindedir.
Mevkuteyi neşreden cemiyet ise reisi; şirket veya bir teşebbüs ise en fazla hisseye malik olan; bunların teaddüdü halinde biri; sermayenin tamamı bir şahsa ait ise bu kimse veya sahip küçük ise kanuni mümessili bu kanun hükümlerince verilecek beyannamede sahip olarak gösterilir ve bu sahipler de bu kanunda yazılı hükümlere tabidirler.
(Değişik: 10.11.1983 - 2950) Türkiye'de yabancı gerçek ve tüzel kişilerin mevkute çıkarması mahallin en büyük mülki amirinin mütalaası üzerine İçişleri Bakanlığının müsaadesine bağlıdır. İçişleri Bakanlığı karar vermeden önce, Dışişleri Bakanlığının görüşünü de alır.
(Ek: 10.11.1983 - 2950) Türkiye'de faaliyet gösteren ve yukarıdaki fıkra kapsamına girmeyen yabancı devletlerin diplomasi temsilcileri ve konsoloslukları ile bunlara bağlı kuruluşlar ve uluslararası teşkilatın mevkute ve mevkute tanımına girmeyen basılı diğer eserleri yayınlamalarına, meri mevzuat, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve ikili anlaşmalar esasları uyarınca Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığınca izin verilir. (Tasarı Madde 7)
Süreli yayın sahibi
Madde 7 - Gerçek ve tüzel kişiler süreli yayın sahibi olabilirler. Gazete veya diğer bir süreli yayın sahibi olabilmek için, gerçek kişinin bu Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasının (a), (d), (e) bentlerinde yazılı şartlara sahip olması gerekir.
Süreli yayın sahibinin küçük veya tüzel kişi olması halinde, kanuni temsilci hakkında da bu Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen şartlar aranır.
Madde 8 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Mevkute çıkarılması izne bağlı değildir. Ancak, mevkutenin:
1- Adını, yayın konusunu, ne vakitlerde çıkarılacağını ve idare yerini,
2- Sahibinin ve varsa ayrı sorumlu müdür veya müdürlerinin veya kanuni temsilcilerin ad ve soyadlarını, uyruk ve ikametgâhlarını gösterir bir beyanname verilmesi mecburidir. Bu beyannameye tüzel kişi ise ortaklık mukavelesinin veya tesis senedinin veya dernek tüzüğünün onaylı bir örneği eklenir.
Beyanname, mevkute sahibinin ve ayrı sorumlu müdür veya müdürleri varsa onların da imzasını ihtiva eder. (Tasarı Madde 8)
Beyanname verilmesi
Madde 8- Gazete ve diğer süreli yayınların çıkarılması için, sadece mahallin en büyük mülki amirliğine bir beyanname verilmesi yeterlidir.
Yabancı gerçek ve tüzel kişilerin süreli yayın çıkarması İçişleri Bakanlığının iznine bağlıdır.
Yayın sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürü tarafından imzalanan beyannamede yayının adı ve mahiyeti, hangi aralıklarla yayımlanacağı, idare merkezi, sahibinin, varsa kanuni temsilcisinin, sorumlu yazı işleri müdürünün ve varsa yardımcısının ad ve adresleri; yayının yaygın, bölgesel veya yerel olduğu gösterilir.
Beyanname, bu Kanunun 6 ve 7 inci maddelerinde yazılı şartların varlığını gösteren belgeler ile yayın sahibi tüzel kişi ise, tüzüğünün veya ana sözleşmesinin veya vakıf senedinin bir sureti eklenir.
Madde 9 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Beyanname ve ekleri mevkute nerede çıkarılacaksa o yerin en büyük mülki amirliğine verilir.
Beyanname mülki amirliğe doğrudan doğruya verilebileceği gibi noter aracılığı ile de tebliğ olunabilir. Mülki amirlik verilen beyannameyi kabule ve mukabilinde bir alındı belgesi vermeye mecburdur. Beyanname noter aracılığı ile tebliğ olunduğu takdirde, tebliğ şerhi alındı belgesi yerine geçer.
8 inci maddede yazılı hususları tamamen veya kısmen ihtiva etmeyen veya kanuni nitelik ve şartları haiz olmayan kimseleri sahip veya sorumlu olarak gösteren beyannameler verilmemiş sayılır ve keyfiyet beş gün içinde ilgiliye tebliğ edilir.
Beyanname verilmeden yayın yapılması veya beyanname verilip de yukarıdaki fıkra uyarınca verilmemiş sayılması veya beyannamedeki bilgi ve belgelerin doğru olmadığının anlaşılması hallerinde, mülki amirlikçe Cumhuriyet savcılığı aracılığıyla, yayının durdurulması için asliye ceza mahkemesine başvurulur. Asliye ceza mahkemesi, en geç kırksekiz saat içinde yayının durdurulup durdurulmayacağı hususunda kararını verir. (Tasarı Madde 9)
Beyannamenin incelenmesi
Madde 9- Beyannamenin ve eklerinin gerekli bilgileri içermemesi veya yayın sahibinin veya varsa kanuni temsilcisinin veya sorumlu yazı işleri müdürünün veya varsa yardımcısının bu Kanunun aradığı şartlara sahip olmaması halinde, mülki amirlik beyannamenin kendisine verilmesinden itibaren bir hafta içinde eksikliğin giderilmesini yayın sahibinden ister. Bu istemin, tebliğinden itibaren bir hafta içerisinde yerine getirilmemesi halinde, mülki amirlik yayımın durdurulmasını o yer asliye ceza mahkemesinden ister. Mahkeme en geç bir hafta içinde karar verir. Bu karara karşı acele itiraz yoluna başvurulabilir.
Madde 10 - Beyanname muhteviyatında vukua gelecek değişiklikler beş gün içinde dokuzuncu maddede yazılı mercie aynı usulle bildirilir.
Mesul müdür değiştiği takdirde yeni mesul müdürün imzasını taşıyan bir vesikanın beş gün içinde aynı mercie verilmesi lâzımdır.
Bu müddet zarfında bu kanuna göre mesul müdürlere terettüp eden mesuliyet yazı işlerini fiilen idare edene aittir. (Tasarı Madde 10)
Madde 11 - Mevkute sahibinin hakkını başkasına devri yahut ölümü halinde yeni sahip bir ay içinde yeniden beyanname vermeye mecburdur. (Tasarı Madde 10)
Değişikliklerin bildirilmesi
Madde 10- Bu Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen beyannamede yer alan unsurlarda meydana gelen her değişiklik, aynı maddede öngörüldüğü şekilde, değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren bir hafta içinde, gerekli belgelerle birlikte yeni bir beyanname ile aynı mercie bildirilir.
Bu Kanunun 9 uncu maddesinde yer alan hüküm, değişiklikler yönünden de geçerlidir.
Sorumlu yazı işleri müdürünün bu görevden ayrılması halinde, yenisi tayin edilinceye kadar sorumluluk yayın sahibine veya varsa kanuni temsilcisine aittir.
Madde 13 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Mevkutelerde çalıştırılacak muhabirlerin bu kanunun 5 inci maddesinin 1, 2 ve 3 üncü bentleri hükümleri müstesna, diğer bentlerinde yazılı nitelik ve şartları haiz olmaları icabeder.
(Kaldırılıyor. Madde önerisi yok)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Mevkute Sahibinin Hakları
Madde 14 - Beyannamenin verildiği tarihten bir sene içinde mevkute neşrolunmaz veyahut neşrolunmaya başladıktan sonra neşrine beş yıl müddetle ara verilirse beyanname hükümsüz kalır ve sağladığı haklar düşer. (Tasarı Madde 11-12)
Süreli yayın sahibinin hakları
Madde 11- Süreli yayın sahibi, geçerli beyannamenin verildiği andan itibaren 556 sayılı "Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"nin tanıdığı haklardan marka sahibi gibi yararlanır.
Hakların kaybedilmesi
Madde 12- Süreli yayın, beyannamenin verildiği tarihten itibaren beş yıl içerisinde yayımlanmazsa veya yayıma beş yıldan fazla ara verilirse beyanname geçersiz sayılır ve beyanname vermiş olmaktan doğan haklar sona erer.
Madde 12 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Tabi, mevkutenin her nüshasından ikişer tanesini neşri takip eden çalışma gününde, çıktığı yerin Cumhuriyet savcılığı ile en büyük mülki amirliğine vermeye mecburdur.
Tabi'e bu yükümlülüğü yerine getirdiğine dair bir alındı belgesi verilir.
(Tasarı Madde 13)
Teslim yükümlülüğü
Madde 13- Basımcı, bastığı her türlü yayının iki adedini, dağıtım veya yayımın yapıldığı gün mahallin en büyük mülki amirliğine ve Cumhuriyet Başsavcılığına teslim eder.
Bu yükümlülük, basılmış eserin, içerik ve biçim yönünden herhangi bir değişikliği içeren daha sonraki basımları ile tıpkı basımları için de geçerlidir.
Madde 3 - Gazetelere, haber ajansları neşriyatına ve belli aralıklarla yayınlanan diğer bütün basılmış eserlere bu Kanunda "mevkute" denir.
Basılmış eserlerin herkesin görebileceği veya girebileceği yerlerde gösterilmesi veya asılması veya dağıtılması veya dinletilmesi veya satılması veya satışa arzı "neşir" sayılır.
Fiilin ayrıca suç teşkil etmesi hali müstesna olmak üzere, basın suçu neşir ile vücut bulur. (Tasarı Madde 14)
Suçun oluşumu
Madde 14- Basılmış eserler yoluyla işlenen suç yayım anında oluşur.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Basında Mesuliyet
Madde 16 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Basın yoluyla işlenen suçlardan dolayı ceza sorumluluğu:
1. Mevkutelerle işlenen suçlarda sorumluluk,suçu vücuda getiren yazıyı veya haberi yazan veya resmi veya karikatürü yapan kimse ile beraber bu mevkutenin ilgili sorumlu müdürüne aittir. Ancak, sorumlu müdürler için verilen hürriyeti bağlayıcı cezalar, sürelerine bakılmaksızın para cezasına çevrilerek hükmolunur. Para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci bendinde belirtilen miktarın aşağı haddi esas alınır. Sorumlu müdürler için emniyet gözetimi altında bulundurma cezası verilmez.
2. Sorumlu müdür, mevkutelerde müstear adla veya imzasız veya remizli imza ile yayınlanan yazı veya haber veya resim veya karikatür sahiplerinin adlarını bildirmek zorunda değildir. Sahibi belli olmayan veya sorumlu müdür tarafından en geç mahkemece yapılacak birinci sorgusu sırasında sahibi doğru şekilde açıklanmayan yazı veya haber veya resim veya karikatürden dolayı sorumluluk, birinci bent hükmüne bakılmaksızın, suçu vücuda getiren yazıyı veya haberi yazan veya resmi veya karikatürü yapan kimse gibi, sorumlu müdüre aittir.
3. Sorumlu müdür mevkutenin sahibi tarafından, rızasına aykırı olarak yayınlanan yazı veya haber veya resim veya karikatürden sorumlu değildir. Bu takdirde sorumlu müdür hakkındaki ceza sorumluluğu, yazı veya haber veya resim veya karikatürü yayınlatana aittir.
4. Mevkute tanımına girmeyen basılmış eserlerle işlenen suçlarda ceza sorumluluğu suçu oluşturan eserin yazarı, çevireni veya çizeni ile birlikte yayınlatana aittir. Ancak, yayınlatanlar için verilen hürriyeti bağlayıcı cezalar sürelerine bakılmaksızın para cezasına çevrilerek hükmolunur. Para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci bendinde belirtilen miktarın aşağı haddi esas alınır. Yayınlatanlar için emniyet gözetimi altında bulundurma cezası verilmez.
Mevkute tanımına girmeyen basılı eserin sahibinin belli olmaması halinde sorumluluk, yukarıdaki fıkra hükmüne bakılmaksızın yayınlatana aittir. Eser; yazarı, çevireni ve çizeninin bilgi ve izni dışında yayınlandığı takdirde sadece yayınlatan, eseri vücuda getiren gibi sorumlu olur.
Yukarıda yazılı kişiler belli olmadığı veya bu kimseler aleyhine Türk Mahkemelerinde dava açılamadığı takdirde sorumluluk, basana, basan da belli olmadığı takdirde satan ve dağıtana aittir.
Sahibinin rızası olmadıkça Türkiye'de yayımlanan yayınlardan aynen yapılacak iktibaslarda sorumluluk, iktibas edene aittir.
Kanunla yasaklanmış herhangi bir dille yayın yapılması halinde, sorumlu müdürlerle yayınlatanlar hakkında bu maddede öngörülen para cezasına çevrilerek hükmedilmeye ve emniyet gözetimi altında bulundurma cezası verilmeyeceğine ilişkin hükümler uygulanmaz.
(Ek: 11.5.1988 - 3445) Bu Kanun ile diğer kanunların basılı eserin sahip veya yayınlatanını cezai veya hukuki bakımdan sorumlu kıldığı hallerde, sahip veya yayınlatan tüzelkişi ise, temsilen bir gerçek kişi gösterilmiş olsa bile sorumluluk tüzelkişiye aittir. (Tasarı Madde 15)
Cezai Sorumluluk
Madde 15- Süreli yayınlar ve süreli olmayan yayınlar yoluyla işlenen suçlardan eser sahibi sorumludur.
Eser sahibinin belli olmaması veya yayım sırasında yurt dışında bulunması ve Türk mahkemelerinde yargılanamaması veya verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçtan dolayı kesin hükümle mahkum olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde, süreli yayınlar yoluyla işlenen suçlardan sorumlu yazı işleri müdürü veya varsa yardımcısı, süreli olmayan yayınlar yoluyla işlenen suçlardan yayımcı, bunun belli olmaması veya yayım sırasında yurt dışında bulunması ve Türk Mahkemelerinde yargılanamaması hallerinde ise basımcı sorumlu olur.
Sorumlu yazı işleri müdürünün veya varsa yardımcısının rızası olmaksızın yayımlanan eserden dolayı sorumluluk eser sahibi ile yayımlatana aittir.
Yukarıdaki hükümler, süreli yayınlar ve süreli olmayan yayınlar ile ilgili hükümlere uyulmaksızın yapılan yayınlara da uygulanır.
Eser sahibi haber kaynaklarını açıklamaya zorlanamaz
Madde 17 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Basın yolu ile işlenecek fiillerden doğacak maddi ve manevi zararları, 16 ncı maddeye göre sorumlu olanlarla birlikte Borçlar Kanununun genel hükümlerine göre mevkutelerde sahibi ve mevkute olmayanlarda nâşiri, müteselsilen tazminle ödevlidirler. (Tasarı Madde 16)
Hukuki sorumluluk
Madde 16- Basılmış eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zararlardan dolayı eser sahibiyle birlikte yayının sahibi ve süreli olmayan yayınların yayımcısı müteselsilen sorumludur.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Cevap ve Düzeltme Hakkı
Madde 19 - (Değişik: 11.5.1988 - 3445)
I - Bir kişinin haysiyet ve şerefine dokunan veya kendisi ile ilgili gerçeğe aykırı hareketler, düşünceler ve sözler izafesi suretiyle açık veya kapalı şekilde bir mevkutede yapılan yayımdan dolayı ilgili veya yetkili temsilcisi yayının yapıldığı tarihten itibaren iki ay içinde imzasını taşıyan cevap veya düzeltme yazısını mevkutenin sorumlu müdürüne verebilir veya gönderebilir.
Sorumlu müdür, cevap veya düzeltmeyi, aldığı tarihten itibaren 3 gün içinde inceler ve yayınlanmasına karar verdiği takdirde inceleme süresinin bitiminden sonra çıkacak ilk nüshada, metne hiçbir mülahaza ve işaret katmaksızın ve bu cevap veya düzeltme dolayısıyla herhangi bir mütalaa beyan etmeksizin aynen ve tamamen yayınlamaya mecburdur.
II - Cevap veya düzeltme, ilişkin olduğu yazının cevap verenle ilgili miktarının iki katından uzun olamaz. Ancak, yirmi satırdan az olan yazıların cevabı otuz satır olabilir. Mevkutenin birden fazla yerde basılması halinde, cevap veya düzeltmeye sebep olan yazının yayınlandığı ve dağıtıldığı yerdeki baskısının tüm nüshalarında cevap veya düzeltmeye yer verilir.
III - Cevap veya düzeltmenin zamanında yayınlanmaması halinde ilgili, yayınlanması gereken tarihten itibaren yirmi gün içinde evrakı ile birlikte bulunduğu yer sulh ceza hâkimine başvurur.
Sulh ceza hâkimi iki gün içinde, cevap veya düzeltmeyi; suç mahiyetinde olup olmadığı, yayın ile ilgisi bulunup bulunmadığı, Kanunda yazılı şekil ve şartları taşıyıp taşımadığı ve mevkuteye yapılan başvurunun yayından itibaren iki ay içinde yapılıp yapılmadığı cihetlerinden inceleyerek, cevap veya düzeltmenin yayınlanmamasına veya aynen ya da uygun göreceği değişiklikleri yaparak yayınlanmasına karar verir. Bu karar ilgililere tebliğ olunur.
Bu karara karşı ilgililer dört gün içinde asliye ceza hâkimine evraklarını da vermek suretiyle itiraz edebilirler. Asliye ceza hâkiminin (I) numaralı fıkradaki hususları da dikkate almak suretiyle iki gün içinde itirazı inceleyerek vereceği karar kesindir.
IV - Cevap veya düzeltmenin yayınlanmasına karar verildiği takdirde, kesin nitelikteki hâkim kararının, günlük mevkutelerde alındığı tarihi izleyen üç gün içinde, diğer mevkutelerde bu süre gözetilmek suretiyle ilk çıkacak nüshada yayınlanması zorunludur.
V - Cevap veya düzeltmenin öncelikle, cevaba sebebiyet veren yazının yayınlandığı sayfa ve sütunda veya bunların eş değerinde, okumayı güçleştirmeyecek şekilde, imla kurallarına uygun olarak, eş büyüklükte ve eş karakterde harflerle, cevap veya düzeltmeyi gerektiren yazı için başlık yapılmış veya resimler konulmuş ise, cevap veya düzeltmede tespit edilecek başlık veya resmin de yayınlanması gerekir.
VI - İlgilinin talebi veya hâkim kararı üzerine yayınlanan cevap veya düzeltmede, bu maddedeki şekil ve şartlara uyulmaması halinde ilgili, cevap veya düzeltmenin yayınlandığı tarihten itibaren yirmi gün içinde evrakı ile birlikte bulunduğu yer sulh ceza hâkimine başvurup cevap veya düzeltmenin bu maddedeki şekil ve şartlara uygun olarak yeniden yayınlanmasına karar verilmesini talep edebilir.
Sulh ceza hâkimi iki gün içinde, durumu inceler ve cevap veya düzeltmenin yeniden yayınlanmasına gerek olmadığına veya bu maddedeki şekil ve şartlara uygun olarak yeniden yayınlanmasına karar verir. Bu karar ilgililere tebliğ olunur.
Bu karara karşı ilgililer dört gün içinde asliye ceza hâkimine itiraz edebilirler. Asliye ceza hâkiminin iki gün içinde itirazı inceleyerek vereceği karar kesindir.
Cevap ve düzeltmenin şekil ve şartlara uygun olarak yeniden yayınlanmasına karar verildiği takdirde, sorumlu müdürün (IV) numaralı fıkra hükmüne göre hareket etmesi mecburidir.
Yeniden yayınlama kararı üzerine yapılacak yayınlarda da bu maddedeki şekil ve şartlara uyulmadığı takdirde, her defasında bu fıkra hükümleri ayrı ayrı tatbik olunur ve her aykırı davranış 29 uncu maddeye göre ayrı ayrı cezalandırılır.
VII - Devlet daireleri, kamu müesseseleri ve tüzelkişiler tarafından gönderilecek cevap veya düzeltmeler hakkında da bu madde hükümleri uygulanır.
VIII- Cevap ve düzeltme hakkını kullanmadan ölen bir kimsenin bu hakkını varislerinden yalnız biri kullanabilir.
IX - Bu maddedeki tebliğler, ilgili talep ettiği takdirde memur vasıtası ile yapılır.
(Tasarı Madde 17)
Cevap ve düzeltme
Madde 17- Süreli yayınlarda kişisel şeref ve haysiyeti ihlal edici veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması halinde, bundan zarar gören kişinin yayım tarihinden itibaren iki ay içinde göndereceği, suç unsurlarını içermeyen, üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı olmayan cevap ve düzeltme yazısını sorumlu yazı işleri müdürü, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, günlük süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç üç gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sahife ve sütunlarda, diğer süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren üç günden sonraki ilk nüshasının aynı sahifesinde, aynı puntolarla, aynı şekilde ve yazım kurallarına uygun olarak yayımlamak zorundadır.
Cevap ve düzeltmede, buna neden olan yazının belirtilmesi, cevap ve düzeltmenin ilgili yazının iki katından uzun olmaması, yirmi satırdan kısa olan yazılarla ilgili cevap ve düzeltmenin otuz satırı geçmemesi gerekir.
Süreli yanının birden fazla yerde basılması halinde, cevap ve düzeltme yazısı cevaba sebebiyet veren yazının yayımlandığı baskılarda yer alır.
Cevap ve düzeltmenin birinci fıkrada belirlenen süreler içinde yayımlanmaması veya aynı fıkra hükümlerine aykırı şekilde yayımlanması halinde, cevap ve düzeltme istemiş olan kişi, yayım için tanınan sürenin bitiminden itibaren on beş gün içinde bulunduğu yer sulh ceza yargıcından yayımın yapılmasına veya kanun hükümlerine uygun olarak yapılmasına karar verilmesini isteyebilir. Sulh ceza yargıcı, bu istemi üç gün içerisinde, duruşma yapmaksızın, karara bağlar.
Sulh ceza yargıcının kararına karşı acele itiraz yoluna gidilebilir.
Cevap ve düzeltmenin yayımlanmasına yargıç tarafından karar verilmesi halinde, bu maddenin 1 inci fıkrasındaki süreler, sulh ceza yargıcının kararına itiraz edilmemişse kararın kesinleştiği tarihten, itiraz edilmişse merci kararının tebliği tarihinden başlar.
Cevap ve düzeltme hakkına sahip olan kişinin ölmesi halinde, hak sahiplerine tanınan süre içerisinde bu hakkı mirasçılarından biri kullanabilir.
ALTINCI BÖLÜM
Ceza Hükümleri
Madde 20 - (Değişik: 10.11.1983-2950)
4 üncü maddenin birinci ve ikinci fıkralarında yazılı hususları göstermeyen tabi beşbin liradan onbin liraya kadar hafif para cezasıyla cezalandırılır.
Bu hususları hakikate aykırı olarak gösterenler eylemleri daha ağır cezayı gerektiren bir suçu oluşturmadığı takdirde üç aydan altı aya kadar hapse ve onbin liradan yirmibeşbin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilirler.
(Bilgi notu: 20/1.maddede yer alan para cezası 1.1.2001-1.1.2002 arasında 35.591.400.TL / 1.1.2002-1.1.2003 tarihleri arasında 54.526.024 TL 'sıdır ) (Tasarı Madde 18)
Madde 22 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Hakikate aykırı beyanname veren kimse fiil başka bir suçu oluştursa bile ayrıca üç aydan altı aya kadar hapis ve yirmibin liradan ellibin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilir. (Tasarı Madde 18)
Zorunlu bilgileri göstermeme
Madde 18- Bu Kanunun 5 inci maddesinde basılmış eserlerde gösterilmesi öngörülen hususların gösterilmemesi veya gerçeğe aykırı olarak gösterilmesi halinde, süreli yayınlarda sorumlu yazı işleri müdürü, süreli olmayan yayınlarda yayımcı ve adını ve adresini göstermeyen veya yanlış gösteren basımcı beş milyar liradan yirmibeş milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza, bölgesel süreli yayınlarda on milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda yirmi milyar liradan az olamaz.
Madde 21 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
9 uncu maddenin birinci fıkrası ile 11 inci madde hükümlerine aykırı hareket edenler iki aydan altı aya kadar hapse ve onbin liradan otuzbin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilirler.
9 uncu maddenin son fıkrasına göre yayımı durdurulan mevkutenin yayınına beyanname vermeden devam edenler, dört aydan bir yıla kadar hapis ve yirmibin liradan altmışbin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. (Tasarı Madde 19)
Madde 23 - Onuncu maddede yazılı değişiklikleri zamanında bildirmeyenler hakkında 100 liradan 500 liraya kadar ağır para cezası hükmolunur.
(Bilgi notu: 23. maddede yer alan para cezası 1.1.2001-1.1.2002 arasında 142.365.600 TL / 1.1.2002-1.1.2003 tarihleri arasında 218.104.099 TL 'sıdır ) (Tasarı Madde 19)
Beyanname vermeme, değişiklikleri bildirmeme
Madde 19- Bu Kanunun 8 inci maddesinde öngörülen beyannameyi vermeyen veya 10 uncu maddesinde öngörülen değişiklikleri bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen yayın sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürü beş milyar liradan elli milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza, bölgesel süreli yayınlarda on beş milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda kırk milyar liradan az olamaz.
Madde 21 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
9 uncu maddenin birinci fıkrası ile 11 inci madde hükümlerine aykırı hareket edenler iki aydan altı aya kadar hapse ve onbin liradan otuzbin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilirler.
9 uncu maddenin son fıkrasına göre yayımı durdurulan mevkutenin yayınına beyanname vermeden devam edenler, dört aydan bir yıla kadar hapis ve yirmibin liradan altmışbin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. (Tasarı Madde 20)
Durdurulan yayının yayımına devam etme
Madde 20- Bu Kanunun 9 uncu maddesine göre yayımı durdurulan süreli yayınının yayımına devam eden yayın sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürü yirmi milyar liradan yüz milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza bölgesel süreli yayınlarda kırk milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda seksen milyar liradan az olamaz.
Madde 24 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
12 nci maddenin birinci fıkrası hükmünü yerine getirmeyenler hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis ve yirmibin liradan ellibin liraya kadar ağır para cezası hükmolunur. (Tasarı Madde 21)
Teslim yükümlülüğüne uymama
Madde 21- Bu Kanunun 13 üncü maddesinde öngörülen yükümlülüğü yerine getirmeyen basımcı bir milyar liradan on beş milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza bölgesel süreli yayınlarda üç milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda beş milyar liradan az olamaz.
Madde 25 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950) (Madde yürürlükten kaldırılıyor)
13 üncü maddede yazılı şart ve vasıfları haiz olmayan kimseleri çalıştıranlar bir aya kadar hapis ve yüzellibin liradan aşağı olmamak üzere ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.
(Bilgi notu: 25.maddede yer alan para cezası 1.1.2001-1.1.2002 arasında 175.584.240.TL / 1.1.2002-1.1.2003 tarihleri arasında 268.995.055 TL 'sıdır )
Not: (5680 sayılı Yasanın 13.maddesine göre mevkutelerde çalıştırılacak muhabirlerin Basın yasasının 5 inci maddesinin 1 bendinde yer alan (Türk vatandaşı ve lise tahsili görmüş olmak veya bu derecede tahsili bulunduğunu resmen tevsik edilmiş olmak), 2 bendinde yer alan (21 yaşını bitirmiş olmak) ve 3 üncü bendindeki Türkiye'de ikametgah sahibi olmak) hükümleri müstesna, diğer bentlerinde yazılı nitelik ve şartları haiz olmaları gerekiyor. Yani Yasanın 5. maddesinde yazılı olan aranan niteliklere göre "4- Devlet memuru, asker veya ordu mensubu bulunmamak, (Mesleki ve ilmi mevkuteler için bu şart aranmaz.) / 5
- Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak, / 6 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950) Ağır hapis, taksirli suçlar hariç olmak üzere beş yıldan fazla hapis cezalarından biriyle veya yayın tehdidiyle para ve menfaat temini, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, inancı kötüye kullanma, yalan yere şahadet, yalan yere yemin etmek, iftira, suç tasnii, resmi mercileri iğfal, müstehcen ve hayasızca yayın, fuhşuyata tahrik, hileli iflas, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, istimal ve istihlak kaçakçılığı suçu dışındaki kaçakçılık suçlarından veya bu Kanunun ek birinci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan suçlar ile bu suçlara tahrik ve teşvikten hüküm giymemiş olmak, 7 - Geçici olarak kamu hizmetlerinden yasaklılık, genel emniyet gözetimi altında bulundurulmak veya sürgün cezasına hükümlülük hallerinden bu ceza veya tedbirler infaz edilmiş olmak." gazeteciler / muhabirler için aranan koşullar arasında sayılıyor. Bu şartlara veya maddede yazılı koşullara sahip olmayan gazetecileri çalıştıranlara ne kadar ceza verileceği bu maddede gösterilmiş) (Kaldırılıyor. Madde önerisi yok)
Madde 29 - (Değişik: 11.5.1988 - 3445)
İlgilinin veya yetkili temsilcisinin talebi üzerine yayınlanan cevap veya düzeltmede, 19 uncu maddedeki şekil ve şartlara uyulmaması halinde fail hakkında üç milyon liradan beş milyon liraya kadar ağır para cezası hükmedilir. (1.1.2002-1.1.2003 arası 218.104.099.TL)
Cevap veya düzeltmenin yayınlanmasına dair 19 uncu maddenin (III) numaralı fıkrasına göre verilen hakim kararına rağmen, neşirden imtina olunması halinde faile on milyon liradan yirmi milyon liraya kadar ağır para cezası; (1.1.2002-1.1.2003 arası TL) yayınlanan cevap veya düzeltmenin 19 uncu maddedeki şekil ve şartlara uygun olmaması halinde ise faile beş milyon liradan on milyon liraya kadar ağır para cezası verilir. (1.1.2002-1.1.2003 arası 218.104.099.TL)
Cevap veya düzeltmenin 19 uncu maddedeki şekli ve şartlara uygun olarak yeniden yayınlanmasına dair sözü edilen maddenin (VI) numaralı fıkrasına göre verilmiş hakim kararına rağmen, neşirden imtina olunması veya tekrar yayınlanan cevap veya düzeltmede yeniden 19 uncu maddedeki şekil ve şartlara uyulmaması halinde, fail hakkında on milyon liradan yirmi milyon liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur. (1.1.2002-1.1.2003 arası 436.208.198.TL)
19 uncu maddenin (IV) numaralı fıkrasına ve (VI) numaralı fıkrasının dördüncü paragrafına göre cevap veya düzeltmeyi yayınlama mecburiyetinin doğduğu tarihten itibaren yayının geciktiği her sayı için faile ayrıca; günlük mevkutelerde ikiyüzellibin lira, diğer mevkutelerde ikimilyonbeşyüzbin lira ağır para cezası da verilir. (Tasarı Madde 22)
Cevap ve düzeltmenin yayımlanmaması
Madde 22- Cevap ve düzeltmenin yayımlanmasına ilişkin kesinleşmiş yargıç kararlarına uymayan sorumlu yazı işleri müdürü bir aydan üç aya kadar hapis ve on milyar liradan yüz milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır: Para cezası, bölgesel süreli yayınlarda yirmi milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda kırk milyar liradan az olamaz.
Cevap ve düzeltme yazısının yayımlanmaması veya 17 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartlara uyulmaksızın yayımlanması hallerinde, mahkeme ayrıca, masraflar yayın sahibi tarafından karşılanmak üzere, bu yazının ülkenin en yüksek tirajlı iki gazetesinde Basın ilan Kurumu vasıtasıyla ilan şeklinde yayımlanmasına da karar verir.
Madde 30 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Ceza kovuşturmalarına ait talep ve iddianamelerle kararların ve diğer her türlü vesika ve evrakın âleni duruşmada okunmasından, hazırlık ve ilk soruşturmalarda takipsizlik veya yargılamanın men'i, tatili veya düşmesi kararı verilmesinden önce yayınlanması yasaktır.
Ceza kovuşturmasının başlamasıyla hükmün kesinleşinceye kadar hakim ve mahkemenin hüküm, karar ve işlemleri hakkında mütalâa yayınlamak yasaktır.
Yukarıdaki fıkralar hükümlerine aykırı hareket edenler bir aydan altı aya kadar hapis ve 1 000 liradan 10 000 liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır.
(Değişik: 10.11.1983 - 2950) Bu maddede yazılı fiillerin tekerrürü halinde cezalar yarı nispetinde artırılarak hükmolunur. (Tasarı Madde 23)
Yargıyı etkileme
Madde 23- Hazırlık soruşturmasının başlamasından takipsizlik kararı verilmesine veya kamu davasının açılmasına kadar geçen süre içerisinde, soruşturmacı, savcı, yargıç veya mahkeme işlemlerini ve soruşturma ile ilgili diğer belgeleri haber vermenin sınırlarını aşacak şekilde yayımlayan kimse, beş milyar liradan elli milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza bölgesel süreli yayınlarda on milyar liradan yaygın süreli yayınlarda yirmi milyar liradan az olamaz.
Mahkeme önüne götürülen bir dava kesin kararla sonuçlanıncaya kadar, bu dava ile ilgili savcı, yargıç veya mahkeme işlemleri hakkında haber vermenin sınırlarını aşacak şekilde mütalaa yayımlayan kimse yukarıdaki fıkrada öngörülen cezalarla cezalandırılır.
Madde 32 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
İntihar vakaları hakkında haber çerçevesini aşan ve okuyanları tesir altında bırakacak mahiyette olan tafsilât ve vakaya müteallik resimlerin yayınlanması yasaktır.
Bu madde hükmüne aykırı hareket edenler 100 liradan 1 000 liraya kadar ağır para cezasiyle cezalandırılırlar. (1.1.2002-1.1.2003 arası 218.104.099.TL) (Tasarı Madde 24)
Cinsel saldırı, cinayet ve intihara özendirme
Madde 24- Cinsel saldırı, cinayet ve intihar olayları hakkında, haber vermenin sınırlarını aşan ve okuyucuyu bu tür fiillere özendirecek nitelikte olan yazı ve resim yayımlayanlar beş milyar liradan otuz milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza bölgesel süreli yayınlarda on milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda yirmi milyar liradan az olamaz.
Madde 33 - (Değişik: 11.5.1988 - 3445)
1. Kanunen evlenmeleri men edilmiş kimseler arasındaki cinsi münasebetlere dair haber veya yazıların,
2. Türk Ceza Kanununun 414, 415, 416, 421, 423, 429, 430, 435, 436, 440, 441 ve 442 nci maddelerinde yazılı cürümlere müteallik haber veya yazıların yayınlanması halinde mağdurların hüviyetlerini açıklayan malumat veya resimlerin,
3. 18 yaşını doldurmamış olan suç fail ve mağdurlarının hüviyetlerini açıklayan malumat veya resimlerin, neşri yasaktır.
Bu yasağa aykırı hareket edenler üç aya kadar hapis ve on milyon liradan otuz milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar. (1.1.2002-1.1.2003 arası 218.104.099.TL) (Tasarı Madde 25)
Cinsel saldırı, cinayet ve intihara özendirme
Madde 25- Evlenmeleri kanunen yasaklanmış kimseler arasındaki cinsel ilişkiyle ilgili haberlerde bu kişilerin, Türk Ceza Kanunun 414, 415, 416, 421, 423, 429, 430, 435 ve 436 ncı maddelerinde yazılı cürümlere ilişkin haberlerde mağdurların veya on sekiz yaşından küçük olan suç faili veya mağdurlarının kimliklerini açıklayacak ya da tanınmalarına yol açacak şekilde yayın yapanlar beş milyar liradan elli milyar liraya kadar ağır para cezalarıyla cezalandırılır. Bu ceza bölgesel süreli yayınlarda on milyar liradan, yaygın süreli yayınlarda yirmi milyar liradan az olamaz.
Basılmış eserleri tahrip, bozma, engelleme
Madde 26- Kanuna uygun olarak basılmış eserleri, bunların yayımını veya dağıtımını veya satışını önlemek amacıyla koparan, tahrip eden veya bozan kimse, fiili daha ağır bir suç teşkil etmediği takdirde, bir yıldan dört yıla kadar hapis ve bir milyar liradan beş milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır.
Kanunun aradığı şartlara uyulmasına rağmen süreli ve süreli olmayan yayınların basılmasını, yayımını, dağıtımını veya satışını şiddet veya tehditle engelleyen kimseye de, fiili daha ağır bir suç teşkil etmediği takdirde, birinci fıkradaki cezalar verilir.
Yukarıdaki fıkralarda öngörülen fiiller, umumi mahalde veya matbaanın veya umuma satış yapan veya dağıtım yapan yerlerin etrafında toplanan kişiler tarafından işlenirse ceza yarı oranında artırılır.
Madde 34 - (Değişik: 29.11.1960 - 143)
Siyasi, iktisadi, ticari mevkutelerin sermayeleri ve devamlı veya geçici bütün gelir kaynaklarıyla basılan nüshaların adedi ve bir nüshasına 50 den fazla abone yazılmış olanların isim, adres ve uyrukları ve genel abone yekûnu ve basıldıkları matbaa ile olan hukuki münasebetleri noterlikçe onanmış bir deftere kaydedilir.
Bu defter tutulmadığı veya deftere noksan ve yanlış malûmat geçirildiği veyahut savcılıkça talep vukuunda defter ve ihtiva etmesi gereken hususlar gizlendiği takdirde mevkutenin sahibi veya onun mümessili bir aydan altı aya kadar hapis ve 1 000 liradan 10 000 liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilir.
İlmi, edebi, fenni ve bediî mahiyette olan mevkutelerden yayınları itibariyle siyasi, iktisadi ve ticari mahiyette yayına girişenler 1 ve 2 nci fıkralar hükümlerine tabidirler.
(Tasarıda yoktur. Yerine madde önerilmemiştir)
Ek Madde 7- (Ek: 6.11.1996 - 4202)
Süreli ve süresiz yayınların dağıtımını yapan gerçek ve tüzel kişiler, talep edilmesi ve mevzuatın öngördüğü şartların yerine getirilmesi halinde, dağıtımını yaptıkları diğer mevkutelerin satış fiyatı ile tirajlarına göre aldıkları dağıtım ücretini aşmayacak bir bedel mukabilinde, bu yayınların dağıtımını yapmak zorundadırlar. Aksine davranışta bulunanlar hakkında, dağıtımından kaçındıkları yayının toplam bedelinin % 50'si oranında ağır para cezasına hükmolunur. Tekerrür halinde bu ceza iki katı olarak uygulanır ve faaliyetleri 3 aya kadar durdurulur.
(Anayasa Mahkemesi, 10.6.1997 tarih ve 23015 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5.6.1997 gün ve E: 1996/70, K: 1997/6 sayılı Kararıyla, ek 7 nci maddedeki "..ve faaliyetleri 3 aya kadar durdurulur." bölümünün yürürlüğünün durdurulmasına karar vermiştir.) (Tasarı Madde 27)
Ek Madde 8- (Ek: 6.11.1996 - 4202)
Süreli veya süresiz yayınların satışa arzedildikleri yerlere ulaştırılmasına rağmen bu yayınları satışa sunmaktan kaçınanların işyeri, şikayet üzerine, mahallin en büyük mülki amirliğince üç gün süre ile kapatılır. Fiilin tekrarı halinde kapatma cezası, üç aydan az olamaz. Mülki amirlerin kararlarına karşı sulh ceza mahkemeleri nezdinde itiraz olunabilir.
(Anayasa Mahkemesi, 10.6.1997 tarih ve 23015 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5.6.1997 gün ve E: 1996/70, K: 1997/6 sayılı Kararıyla ek 8 inci maddenin birinci fıkrasının yürürlüğünün durdurulmasına karar vermiştir.)
Aynı hükümler, süreli veya süresiz yayınların satışa arz edildikleri yerlere ulaştırılmasını ve satışa sunulmasını tehdit, hile, menfaat temini veya başka bir şekilde engelleyen veya zorlaştıranlar hakkında da uygulanır. (Tasarı Madde 27)
Süreli yayınların dağıtımı
Madde 27- Süreli yayınların dağıtımını yapan kişiler, kendilerinden dağıtılması istenen yayınları, dağıtımını yaptıkları diğer yayınlar için aldıkları, satış fiyatı ile tiraja göre belirlenen dağıtım ücretini aşmayacak bir bedel karşılığında, dağıtmakla yükümlüdürler. Bu yükümlülüğe aykırı davrananlar, dağıtımından kaçındıkları yayının toplam bedelinin yarısı oranında ağır para cezası ile cezalandırılırlar.
Madde 15 - Bir mevkutenin hususi fedakârlık ihtiyariyle elde edip yayınlandığı haber, yazı ve resimler mevkute sahibinden müsaade alınmadıkça neşirlerinden 24 saat geçmeden başka mevkuteler tarafından yayınlanamaz. Hususi fedakârlık ihtiyariyle elde edilen yazı ve resimler için mevkute sahibinden izin almak mecburidir. (Tasarı madde 28)
Madde 26 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
15 inci madde hükmüne riayet etmeyenler yirmibin liradan ellibin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar. (1.1.2002-1.1.2003 arası 218.104.099.TL) (Tasarı Madde 28)
Yayımlanmış eserlerin izinsiz yayımı
Madde 28- Özel bir çaba ve emek harcamak suretiyle elde edilerek bir süreli yayında yayımlanmış haber, yazı ve fotoğrafları o süreli yayın sahibinin izni olmadan yayımlayanlar, beş milyar liradan yirmi milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.
Madde 18 - Basın suçlarından mahkûm olanlar hakkında verilen kesin hüküm tamamen veya hulâsaten aynı mevkutede ve eğer o mevkute çıkmıyorsa masrafı hükümlüye ait olmak üzere başka bir mevkutede neşrine hükmolunabilir.
Takibi şikâyete bağlı hususlarda yukarki hükmün uygulanması şikâyetçinin isteğine bağlıdır. (Tasarıda madde önerisi yoktur )
Madde 27 - (5680 Sayılı Basın Yasası Madde 27 Mülga: 8.5.1979 - 2231)
Madde 28 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
18 inci maddede yazılı mahkeme hükmünü tebliğ edildiği tarihten başlamak üzere günlük gazetelerde üç gün içinde, diğer mevkutelerde bu müddet gözetilmek şartıyla çıkacak en geç ikinci nüshasında yerine getirmeyenler hakkında neşrin geciktiği her nüsha için yirmibin liradan ellibin liraya kadar ağır para cezası hükmolunur. (Tasarıda madde önerisi yoktur)
Madde 31 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğine, Cumhuriyetin varlığına, millî güvenliğe, kamu düzenine, genel asayişe, kamu yararına, genel ahlâka ve genel sağlığa aykırı olup yabancı memleketlerde çıkan basılmış eserlerin Türkiye'ye sokulması veya dağıtılması Bakanlar Kurulu kararıyla yasaklanabilir.
Bu gibi basılmış eserlerin, Bakanlar Kurulundan acele karar alınmak üzere İçişleri Bakanlığınca karardan evvel dağıtılmaları yasaklanabileceği gibi, dağıtılmış olanlar da toplattırılabilir.
Yasaklanmış olmasına rağmen, bunları Türkiye'ye bilerek sokanlar, dağıtanlar veya bu gibi eserleri kısmen veya tamamen iktibas veya tercüme edenler, yayanlar, fiil başka bir suçu oluştursa bile ayrıca üç aydan bir yıla kadar hapis ve ellibin liradan yüzbin liraya kadar ağır para cezasına mahkûm edilirler. (Tasarı'da Madde 29 olarak yeniden düzenlenmiştir)
Ek Madde 1 - (Ek: 10.11.1983-2950) (Yürürlükten kaldırılıyor)
Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının Birinci Babının 1, 2 ve 4 üncü fasıllarında veya 311 veya 312 nci maddelerinde yazılı suçları veya Devlete ait gizli bilgileri ihtiva eden her türlü mevkute veya mevkute tanımına girmeyen diğer basılmış eserlerin dağıtımı, eserlerin basıldığı yerdeki sulh ceza hâkiminin kararı ile ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise bu yerlerdeki Cumhuriyet savcılığının yazılı kararı ile önlenebilir. Cumhuriyet savcılığı, bu kararını en geç yirmidört saat içinde sulh ceza hâkimine bildirir. Hâkim en geç kırksekiz saat içinde kararın onaylanıp onaylanmaması hakkında karar verir. Onaylanmama halinde Cumhuriyet savcılığının kararı hükümsüz kalır. Bu fıkraya göre verilen kararlar o yer Cumhuriyet savcılığı tarafından eserin basıldığı ve dağıtıldığı yerlerdeki Cumhuriyet savcılıklarına en seri vasıtayla bildirilir.
Yukarıdaki fıkrada sayılan suçlar ile Türk Ceza Kanununun 426 ve 428 inci maddelerindeki suçları veya 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda veya 6187 sayılı Vicdan ve Toplanma Hürriyetinin Korunması Hakkında Kanunda yer alan suçları veya Devlete ait gizli bilgileri ihtiva eyledikleri iddiasıyla aleyhlerine soruşturma veya kovuşturmaya geçilmiş, her türlü basılmış eserlerin toplatılmasına, soruşturma safhasında sulh ceza hâkimince kovuşturma safhasında görevli mahkemece karar verilebilir. Ancak, soruşturma safhasında gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcılığı da toplatma kararını yazılı olarak verebilir. Bu karar en geç yirmidört saat içinde yetkili sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hâkim, toplatmanın onaylanıp onaylanmaması hususunda kırksekiz saat içinde karar verir. Kararın onaylanmaması halinde toplatma kararı hükümsüz sayılır. Bu fıkra hükmüne göre verilen kararlar, o yer Cumhuriyet savcılığınca tüm Cumhuriyet savcılıklarına en seri vasıta ile bildirilir.
Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının Birinci Babının 1, 2 ve 4 üncü fasıllarında veya 312 nci maddenin ikinci fıkrasında yazılı suçların basın yoluyla işlenmeleri sebebiyle mahkûmiyet halinde, faillerden bir veya birkaçına ait olmaları şartıyla suçu ihtiva eden mevkute veya mevkute sayılmayan basılmış eserlerin basımında kullanılan makineler ile diğer basım aletlerinin müsaderesine de karar verilir.
Yukarıdaki fıkrada sözü geçen makineler ile diğer basım aletlerinin kaçırılmasını, değiştirilmesini, kaybolmasını ve tahribini önlemek için tahkikatın her aşamasında gerekli görülen tedbirler alınır. Ancak, bu tedbirler, makineler ile diğer basım aletlerinin faaliyetlerini engelleyici nitelikte olamaz.
(Tasarı'da Madde 29 olarak düzenlenmiştir) (Madde 29'da dağıtımın önlenmesi ve yayın toplatma düzenlemesi yoktur)
Ek Madde 2 - (Ek: 10.11.1983 - 2950)
Basın yolu ile işlenen ve ek birinci maddenin üçüncü fıkrasında yazılı suçlarla milli güvenliğe ve genel ahlâka aykırı davranışlardan mahkûmiyet hallerinde, suç teşkil eden yazının yayınlandığı mevkutenin üç günden bir aya kadar kapatılmasına da mahkemece karar verilebilir.
Kapatılan mevkutenin açıkça devamı niteliğini taşıyan her türlü yayın yasaktır. Bunlar sulh ceza hâkiminin kararıyla toplatılır.
Birinci fıkraya göre kapatılmasına karar verilen mevkutenin yayınına kapatılma süresinde devam edenler veya o mevkutenin açıkça devamı niteliğini taşıyan yeni mevkute çıkaranlar bir aydan altı aya kadar hapis ve yüzbin liradan üçyüzbin liraya kadar ağır para ceza ile cezalandırılırlar. (Tasarı Madde 29'da yapılan yeni düzenleme ile kaldırılmıştır)
Ek Madde 3 - (Ek: 10.11.1983 - 2950)
Basılmış eserlerin müsaderesi hakkında mahkemece verilip kesinleşmiş kararlar, mahkemenin duyurusu ve Cumhuriyet savcılığının bildirimi ile Resmi Gazete'de derhal yayınlanır. (Tasarı Madde 29'da yapılan yeni düzenleme ile kaldırılmıştır)
Ek Madde 4 - (Ek: 10.11.1983 - 2950)
Ek birinci madde gereğince dağıtımın tedbir yoluyla mahkeme kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcılığının verdiği kararın mahkemece onaylanması suretiyle önlendiği ve bu sebeple neşir gerçekleşmediği hallerde, kanunun asıl suçlar için öngördüğü cezaların üçte biri hükmolunur.
Türk Ceza Kanunun 64 ve 65 inci maddeleri gereğince suça iştirak ettiklerinin sabit olması hali dışında mevkutelerin sorumlu müdürleri hakkında onaltıncı madde hükümleri uygulanır. (Tasarı Madde 29'da yapılan yeni düzenleme ile kaldırılmıştır)
Ek Madde 5 - (Ek: 10.11.1983 - 2950)
Türkiye'de yabancı dille yayımlanan mevkutelerin sorumlu müdürlerinin, o dili bilmesi zorunludur. (Tasarı Madde 29'da yapılan yeni düzenleme ile kaldırılmıştır)
Müsadere, el koyma, dağıtım yasağı
Madde 29- Soruşturma için sübut vasıtası olarak her türlü basılmış eserin en fazla üç adedine Cumhuriyet savcısı, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kolluk el koyabilir.
Mahkumiyet halinde müsadereyi mümkün kılmak üzere, suç unsurları içerdiğine dair yeterli delil bulunan basılmış eserlerin tamamına hakim kararıyla el konulabilir.
Yabancı dilde ya da Türkçe olarak kaleme alınan ve Türkiye dışında basılan süreli veya süreli olmayan yayın ve gazetelerin suç unsuru içerdiğine dair ciddi şüphe bulunan hallerde Türkiye'de piyasaya çıkarılması, dağıtılması veya satışa sunulması Adalet Bakanlığı'nın da görüşü alınarak İçişleri Bakanlığı'nın kararıyla yasaklanabilir.
Yukarıdaki fıkra uyarınca yasaklanmış yayın ve gazeteleri bilerek çoğaltanlar, dağıtanlar veya satışa sunanlar hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ve beş milyar liradan yirmi milyar liraya kadar ağır para cezası verilir.
Üçüncü fıkra uyarınca yasaklanmış bir yayını veya gazeteyi bilerek başka bir ad altında tekrar yayımlayanlar hakkında da yukarıdaki fıkrada öngörülen cezalar uygulanır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Basın Suçlarında Dâva Süresi
Madde 35 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Bu Kanunda yazılı olan veya basın yoluyla işlenmiş bulunan suçlardan dolayı, günlük mevkuteler hakkında altı ay, diğer basılmış eserler hakkında bir yıl içinde açılmayan davalar dinlenmez. Bu süre mevkute ve diğer basılmış eserlerin Cumhuriyet savcılığına teslim edildiği tarihten başlar. Ancak 16 ncı maddenin üçüncü bendi gereğince sorumlu müdür kendi aleyhine açılan bir davada dava konusu yazı veya haber veya resim veya karikatürün rızasına aykırı olarak yayınlandığını iddia ve ispat ederse, yazı veya haber veya resim veya karikatürü yayınlatan aleyhine açılacak davada süre, sorumlu müdür hakkındaki beraat kararının kesinleşmesiyle başlar.
16 ncı maddenin birinci fıkrasının iki numaralı bendi uyarınca, sorumlu müdürün yazı veya haber veya resim veya karikatür sahibinin kimliğini açıklaması halinde, bu kişiler hakkında açılacak davalarda süre, açıklama tarihinden başlar.
Kamu davasının açılması izin veya karar alınmasına bağlı olan suçlarda izin veya kararın alınması için müracaat tarihi ile izin veya kararın verildiği tarih arasında geçen süre hesaba katılmaz, bu süre toplam iki ayı geçemez.
Basın yoluyla işlenen kovuşturması şikâyete bağlı suçlarda birinci fıkrada yazılı süre, suçun kanun ile belli zamanaşımı haddini geçmemek şartı ile işlendiğinin öğrenildiği tarihten başlar.
Dava süreleri
Madde 30- Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu Kanunda öngörülen diğer suçlardan dolayı açılacak ceza davasının günlük süreli yayınlar yönünden altı ay, diğer basılmış eserler yönünden bir yıl içinde açılması zorunludur. Bu süreler basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edildiği tarihten başlar.
Süreli yayın sorumlu yazı işleri müdürünün, yayımın, rızası olmaksızın gerçekleştirildiğini iddia ettiği durumlarda yayımlatan aleyhine açılacak davanın süresi, sorumlu yazı işleri müdürü hakkında verilecek beraat kararının kesinleşmesinden itibaren başlar.
Sorumlu yazı işleri müdürünün yayımlanan eserin sahibini bildirmesi durumunda, dava açma süreleri bildirim tarihinden itibaren başlar.
Kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda dava açma süreleri, suç için kanunun öngördüğü zaman aşımı süresini aşmamak şartıyla, suçun işlendiğinin öğrenildiği tarihten başlar.
Kamu davasının açılması izin veya karar alınmasına bağlı olan suçlarda, izin veya karar için gerekli başvurunun yapılmasıyla dava açma süresi durur. Durma süresi 2 ayı geçemez. Bu sınırlama milletvekilleri ile ilgili başvurulara uygulanmaz.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Basın Dâvalarında Uygulanacak Usul Hükümleri
Madde 36 - (Değişik: 10.11.1983 - 2950)
Bu Kanunda yazılı olan veya basın yoluyla işlenmiş bulunan suçlardan dolayı ağır cezayı gerektiren davalar, ağır ceza mahkemelerinde ve diğerleri asliye ceza mahkemelerinde görülür. Özel kanunlardaki hükümler saklıdır.
Bir yerde birden fazla ağır ceza veya asliye ceza mahkemesi bulunduğu takdirde görevli olan ağır ceza veya asliye ceza mahkemesini Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu belirler. (Tasarıda değişiklik önerilmiştir. Tasarı Madde 31 )
Madde 37 - Cumhuriyet savcılarının, gerekli görürlerse yapacakları hazırlık soruşturmasını kanuni ve zaruri sebepler dışında en çok bir hafta içinde bitirmeleri lâzımdır. ilk soruşturmaya tabi suçlarda bu soruşturma diğer işlerden önce ve en kısa zamanda yapılır ve sona erdirilir. ( Tasarıda kaldırılmıştır)
Madde 38 - Bir suçta müşterek olanlardan biri aleyhinde kamu davasının açılması veya mütekabil bir dâvanın görülmesi önce izne veya karar alınmasına bağlı ise bunlar hakkındaki dâva ve soruşturmalar diğerlerinden ayrılır. ( Tasarıda kaldırılmıştır)
Madde 39 - (Değişik: 7.6.1956 - 6733)
Basın Kanununa giren veya basın yoluyla işlenen suçlara ait dâvalar acele işlerden sayılır ve mahkemelerin senelik tatil günlerinde de görülür.
Maznunun ikametgâh itibariyle mahkemeye çağırılabilmesi için gerekli zaman gözetilerek, duruşma için en yakın gün tayin edilir.
İddia ve müdafaalar ve deliller birden söylenir ve gösterilir.
Duruşmalar, işin en az gerektirdiği müddetten fazla bir zamana bırakılamaz.
Madde 40 - Basın Kanununa giren veya basın yoluyla işlenen suçlara müteallik davalara Yargıtay'da diğer işlerden önce bakılır. ( Tasarıda kaldırılmıştır)
Görevli mahkemeler
Madde 31- Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu Kanunda öngörülen diğer suçlardan dolayı açılan ve ağır ceza işlerinden olan davalar ağır ceza mahkemelerinde, diğerleri asliye ceza mahkemelerinde görülür.
Bir yerde ağır ceza veya asliye ceza mahkemesinin birden fazla dairesi bulunması halinde bu davalar iki numaralı mahkemede görülür.
Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu Kanunda öngörülen diğer suçlara ilişkin davalar acele işlerden sayılır.
Madde 41 - Kanuni tebliğ muamelelerinde mevkutenin idare yeri, sahibi ile mesul müdürünün kanuni ikametgâhı sayılır.
Tebligat
Madde 32- Tebligat işlemleri yönünden süreli yayının idare merkezi, sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürünün kanuni ikametgahı sayılır.
Kaldırılan hükümler
Madde 33- 24.07.1950 tarih ve 5680 sayılı Basın Kanunu ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde- Halen yayımlanmakta olan süreli yayının yaygın, bölgesel veya yerel olduğu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde mahallin en büyük mülki amirliğine bildirmeyen yayın sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürü beş milyar liradan elli milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır.
Yürürlük
Madde 34- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlülüğe girer.
Yürütme
Madde 35- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
SON HÜKÜMLER
Geçici Madde 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte neşredilmekte olan bir mevkutenin sahip veya mesul müdürü beş ve altıncı maddelerde yazılı şartları haiz olmasalar da bu sıfatlarını muhafaza edebilirler. Ancak bu takdirde beş gün içinde yeniden beyanname vermek ve beşinci maddenin üç numaralı bendinde yazılı şartı yerine getirmek mecburiyetindedirler.
Geçici Madde 2 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden evvel işlenip de otuz yedinci maddede günlük mevkuteler hakkında dâva ikamesi için gösterilen mehlin geçtiği hallerde 1881 sayılı Matbuat Kanunu gereğince altı aylık mehil bitmemiş ise yürürlük gününden itibaren bir ay içinde dâva açılabilir.
Geçici Madde 3 - (Ek: 7.6.1956 - 6733)
Bu Kanunda yazılı hükümlere, durumları, vasıf ve şartları uygun olmayanlar Kanunun neşri tarihinden itibaren bir sene içerisinde riayet ve intibaka mecburdurlar.
Ancak, bu Kanunun mer'iyete girdiği tarihte neşredilmekte olan her hangi bir mevkutede çalışan ve basında fasılasız üç sene muhbir ve muhabirlik yapmış olanlar Kanunun 5 inci ve 13 üncü maddelerinde yazılı yeni şartları haiz olmasalar da bu sıfatlarını muhafaza ederler.
Geçici Madde 4 - (Ek: 8.5.1979 - 2231)
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte, sorumlu müdürler hakkında 16 ncı maddenin 1 inci bendi yoluyla verilip kesinle