AYM: Şiddeti önlemeyen kamu görevlisi sorumludur

Fotoğraf: Evrim Kepenek/bianet/25 Kasım 2021, İstiklal Caddesi

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, İzmir’de boşandığı erkek tarafından tehdit edilen, hayatından endişe ettiğini defalarca emniyet ve yargıya bildiren ve 2013’te öldürülen akademisyen kadının babasının açtığı davada, emsal niteliğinde bir karara imza attı.

TIKLAYIN - bianet erkek şiddeti çetelelerinin tamamı

t24’ten Gökçer Tahincioğlu’nun haberine göre, Genel Kurul, başvurulara ve mevzuatın kadının korunması için yeterli olanakları sunmasına rağmen gerekli önlemleri almayan kamu görevlilerinin soruşturulmamasının hak ihlali oluşturduğuna hükmetti. Kararda, İstanbul Sözleşmesi’nin de aralarında bulunduğu uluslararası sözleşmelere ve ulusal mevzuata atıf yapılarak, kamu görevlilerinin şiddeti bu enstrümanları kullanarak engellememesinin ihmal anlamına geldiğini belirtti.

AYM, söz konusu kamu görevlilerinin soruşturulması için kararı ilgili mercilere gönderdi.

Karara konu olay İzmir’de yaşandı. Akademisyen S.E., 2011’de evlendiği V.A.’dan, çocukları dünyaya geldikten kısa süre sonra boşanma kararı aldı. Dava sürerken, V.A., S.E’yi, defalarca tehdit etti.

Karakol ve jandarma kayıtlarına göre, V.A., kadına yönelik her seferinde, “sen babanı mı koynuna alıyorsun, başkalarıyla düşüp kalkıyorsun, seni öldüreceğim, çocuğumu senden alacağım, gerekiyorsa onu da öldüreceğim. Anneni ve babanı da yakacağım Çocuğu senden almazsam anamla zina yapayım” gibi ifadeler kullandı.

Bu ifadelerini bazen telefonda, bazen de kadının işlerine gelerek sürdürdü.

ŞÖNİM gerekeni yapmadı

Kadın, tehditlerin ardından her seferinde karakola veya jandarmaya başvurdu. Düzenlenen tutanaklarda, adam için uzaklaştırma kararı talep edildi ancak mahkemeler iki kez, uzaklaştırmaya gerek olmadığına hükmetti. Adam için sadece bu ifadeleri kullanmamasına yönelik bir  aylık tedbir kararları verildi.

Üçüncü kez başvuru yapılmasının ardından ise sadece biir aylık uzaklaştırma kararına hükmedildi. Bu süreçte, kadının şikayeti üzerine adam hakkında hakaret suçundan da dava açıldı ancak herhangi bir yaptırım uygulanmadı.

Kadının can güvenliğinin bulunmadığına yönelik başvuruları her seferinde Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi’ne de iletildi ancak ŞÖNİM tarafından da herhangi bir adım atılmadı.

Savcıdan kadına: "Senle mi uğraşacağız"

İddiaya göre, kadının, can güvenliğinden endişe ettiğini belirterek yeniden şikayette bulunmak için geldiği adliyede, savcı, “Sen yine niye geldin? Çan çan çan bu ne çenesi? Seninle mi uğraşacağız?” dedi.

15 Aralık 2013’te, çocuğu almak için S.E.’nin evine gelen V.A., çocuk uyuduğu için 1 saat aşağıda bekledi. Daha sonra çocuğu aldı. Ancak çocuğun altının değişmesi gerektiğini belirterek S.E.’nin evine döndü. Burada kadına saldıran ve boğazını sıkan V.A., daha sonra bıçakla kadını öldürdü. Kadının çantasını ve cep telefonunu alan V.A., eski kayınpederine, kızıymış gibi, “Çocuk hastalandı, hastaneye geldim” mesajı attı. Kadının kartından da 2 bin 500 lira para çekti. V.A., daha sonra ablasına cinayet işlediğini söyleyince yakalandı.

Yargılamada, cinayeti tasarlayarak işlemediği gerekçesiyle müebbet hapse mahkum edilen V.A.’nin cezasında indirim de yapıldı. Ceza 25 yıl olarak belirlendi.

HSK işlem yapmadı: Görevlerini yaptılar

S.E.’nin babası, olaydan sonra Hâkimler ve Savcılar Kurulu’na, gerekli kararları almayan 4 hakim ve 3 savcı hakkında suç duyurusunda bulundu. Ancak HSK, kararların yargısal nitelikte olduğunu belirterek işlem yapmadı.

S.E.’nin babası, polis ve jandarma karakollarındaki görevlilerle, Aile Bakanlığı’na bağlı ŞÖNİM’deki görevliler hakkında da şikayette bulundu ancak kaymakamlık soruşturma izni vermedi. Bu karara yapılan itirazı da idare mahkemesi reddetti. Baba, bunun üzerine Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

İstanbul Sözleşmesi vurgusu

AYM Genel Kurulu, kararında, kadına yönelik şiddetle mücadele ile ilgili ulusal ve uluslararası sözleşmeleri özetledi. Uluslararası sözleşmeler özetlenirken Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yürürlükten kaldırılan o tarihte yürürlükte olan İstanbul Sözleşmesi’ne de atıfta bulunuldu.

Kararda, devletin hukuka aykırı eylemleri hoşgörü ve teşvik gösterildiği görünümü verilmesini engellenmesi yükümlülüğü anımsatıldı.

Kararda, 25 yıllık cezanın, cezasızlık anlamına gelmediği, orantısız bir sonuç olarak nitelendirilemeyeceği belirtildi ancak buna karşılık koruma yükümlülüğü konusunda ciddi ihmallerin bulunduğu kaydedildi.

“Sistem yeterli, uygulama yetersiz”

Kararda, devletin kadına yönelik şiddetin önlenmesi konusundaki yasal mevzuatının ve oluşturduğu altyapının yeterli olduğu değerlendirildi. Ancak uygulamadaki eksiklere işaret edildi.

Kararda, Kamu makamlarının S.E.’nin yaşamına yönelik gerçek ve yakın bir riskin varlığından haberdar olduğu, yaşamsal açıdan ciddi sonuçlar doğuracak bir saldırıyı tahmin edebilecek konumda bulunduğu şüpheye yer bırakmayacak şekilde açıktır” denildi.

Kararda, ölümler nedeniyle yalnızca tazminata hükmedilmesinin yeterli olmayacağı vurgulanarak, yaşam hakkını koruma yükümlülüğü yönünden soruşturma yürütülmesi gerektiği belirtildi. Soruşturma izni verilmemesinin de bu nedenle hak ihlali oluşturduğu kaydedildi.

S.E.’nin yaşam hakkının ihlal edildiği, bu konuda koruma yükümlülüğü bulunan kamu görevlilerinin de soruşturulmadığı ifade edilerek, yeniden soruşturma açılması için kararın bir örneği ilgili yerlere gönderildi. Karar Resmî Gazete'de yayımlandı. 

(EMK)