Anayasa Mahkemesi RTÜK ve Gerekçe
Yani RTÜK diye bilinen 3984 sayılı Yasayı değiştiren 4756 sayılı yasa...Anımsarsanız ilk değişiklik 4676 sayılı yasayla yapımlı Cumhurbaşkanı ise bu ilk değişiklik hakkındaki yasayı 8.06.2001 tarihinde yeniden görüşülmek üzere Meclise geri göndermişti. Cumhurbaşkanının geri çevirme gerekçelerinden önemli olanlardan bazıları şöyleydi:
"Yasada RTÜK için seçilecek üyelerde bulunması gereken basın, yayın, iletişim ve iletişim teknolojileri, kültür, din, eğitim ve hukuk alanlarında birikimli olma niteliklerinin aranmaması hatalıdır."
"RTÜK üyelerinden beşinin TBMM tarafından seçilmesi siyasi nitelikteki kişilerin seçimine olanak sağladığı gibi, Üst Kurulun TBMM tarafından seçilmesi yansızlık ve özerklik açısından hukuka aykırıdır."
"Üst Kurula basın özgürlüğünü kısıtlayacak yetkiler verilerek yargı alanına giren konularda Üst Kurul idari nitelikte karara alma yetkisi verilmemelidir."
TBMM ise bu geri çevirme gerekçelerinin hiç birini dikkate almadı ve yasayı virgülünü değiştirmeden yeniden kabul edip yasalaştırdılar. Cumhurbaşkanı Resmi gazeteye göndererek yayınlamak zorunda kaldı. 15.05.2002 kabul tarihli 4756 sayılı yasa da yürürlüğe girmiş oldu.
Cumhurbaşkanı 4756 sayılı bu yasanın bazı maddelerinin Anayasaya aykırılığı ileri sürerek iptali için Anayasa Mahkemesine başvurmuştu. Anayasa Mahkemesi 14.06.2002 günlü Resmi Gazetede yayınlanan 2002/97 Esas, 2002/9 (Yürürlüğü Durdurma) karar ve 12.6.2002 günlü kararı ile Anayasaya aykırılığı konusunda güçlü belirtiler ve uygulanmasından doğacak sonradan giderilmesi güç ve olanaksız durum ve zararlar doğabileceği dikkate alınarak esas hakkında karar verilinceye kadar yürürlüğü durdurma kararı vermişti.
Bu maddeler arasında RTÜK üyelerinin seçiminde Meclisin yetkili ve görevli olmadığı hakkındaki madde de vardı. Daha sonra da "iptal"ine karar verdi. Gerekçesi henüz yayınlanmadı.
Bu kez Anayasa'da değişiklik yapıldı. 10 Haziran 2005 kabul tarihli ve 5356 sayılı Yasayla Anayasa Madde 113'e ek fıkra eklendi: " Radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemek amacıyla kurulan Radyo ve Televizyon Üst Kurulu dokuz üyeden oluşur.
Üyeler, siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında belirlenecek üye sayısının ikişer katı olarak gösterecekleri adaylar arasından, her siyasi parti grubuna düşen üye sayısı esas alınmak suretiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca seçilir.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun kuruluşu, görev ve yetkileri, üyelerinin nitelikleri, seçim usulleri ve görev süreleri kanunla düzenlenir." Cumhurbaşkanı Anayasada değişiklik yapan bu yasayı "tekrar görüşülmek üzere" TBMM'ne geri çevirişti. Sayın Cumhurbaşkanına göre; RTÜK, düşünce ve kanaat özgürlüğüyle ifade özgürlüğünü sağlamak bakımından özerk ve yansız olmalıdır...
Fakat yeni düzenleme ile Üst Kurul üyelerinin seçimi TBMM'ne bırakılmıştır. Bu durum "Üst Kurul üyeliğine seçilebilmek için parti yandaşlığı yarışının önünü açmaktadır. Çünkü, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nca yapılan seçimde, genellikle siyasal yandaşlığı olanların yeğlendiği bilinen bir gerçektir. Radyo ve televizyon yayıncılığında çok önemli yetkilerle donatılan ve yansız olarak görev yapması gereken Üst Kurul'a siyasal kimlikli kişilerin seçimine olanak sağlayan yöntemin hizmetin gereklerine uygun düşmeyeceği açıktır."
Anayasa Komisyonu 14.06.2005 tarihinde görüştüğü geri çevirme gerekçelerini doğru bulmadı. Devlet Bakanı Sayın Beşir Atalay, TBMM görevleri arasında RTÜK üyelerini seçmek bulunmadığı için 3984 sayılı Yasanın ilgili maddesinin, Anayasa Mahkemesince iptal edildiğini; tamamen bu kararın gereğini yerine getirmek amacıyla bu değişikliğin öngörüldüğünü belirtmiştir.
Amaçlarının "sistemin devamını" sağlamak olduğunu ve önemli olanın atama şekli değil; "bu göreve seçilecek kişilerin nitelikleri ve liyakatları" olduğunu belirtmiş.
Komisyon Raporunda yazılı olduğu üzere "Günümüzde medya çok önemli bir rol üstlenmiş durumdadır. Bu nedenle kontrol altına alınması, gücün tek elde toplanmasının önlenmesi zorunlu olmaktadır.
Kontrol edecek Kurulun Parlamento tarafından seçilmesi bu Kurula güç katacaktır." cümlesinin de altını çizmek gerekiyor. (TBMM Anayasa Komisyonu Raporu 14.06.2005 Esas No: 1/1052 ve Karar no 5).
Anayasa Komisyonu tarafından virgülüne dokunulmadan gönderilen aynı tasarı TBMM tarafından 21.06.2005 tarihinde kabul edildi. 23.06.2005 tarihli Resmi gazetede yayınlanan 5370 sayılı yasa ile Anayasanın 133 üncü maddesindeki "ek madde" değişikliği kabul edilmiş oldu.
Böylece 3984 sayılı Yasa'da RTÜK üyelerinin seçimi hakkındaki maddenin iptali hakkındaki Anayasa Mahkemesi kararının daha "gerekçesi" bilinmeden Anayasa değişikliği yapılmış oldu. Anayasa Mahkemesi "gerekçe"yi yazmakta gecikti.
Gecikmelerin getireceği sakıncaları yürütmenin önemsememesi doğal karşılanabilir.
Ancak yargının, Anayasa mahkemesinin iptal gerekçelerinin Resmi Gazetede yayınlanmasında yaşanan gecikmenin yaratacağı sakıncaları hepimiz önemsemek zorundayız. (Fİ/BA)