Fotoğraf: ariananews.af
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) ve Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) Taliban’ın Kabil'i düşürüşünün ikinci senesinde Afganistan'da medyanın durumunu raporlaştırdı.
RSF “Afgan gazeteciliği iki yıl süren Taliban zulmünden sonra hala direniyor” derken, CPJ “Taliban yönetiminde iki yıl, Afganistan'da medya baskısı kötüleşiyor” başlığını attı.
RSF, Taliban’ın başa geldiği 15 Ağustos 2021'den bu yana Afganistan’daki 12 bin gazeteciden 8 binden fazlasının mesleği bıraktığını kaydetti. Ayrıca kadın gazetecilerin yüzde 80'inden de çalışmayı bırakmak zorunda kaldığını aktardı.
Afgan Bağımsız Gazeteciler Derneği'ni (AIJA) verilerini paylaşan RSF’ye göre, ülkedeki 2021'de tescil edilen 547 medya kuruluşundan yarısından fazlası artık yok. 150 TV kanalından 70'ten azı kaldı. 307 radyo istasyonundan sadece 170'i hala yayın yapıyor. Haber ajanslarının sayısı 31'den 18'e düşmüş durumda.
RSF ayrıca Taliban yönetiminin baskısına rağmen hem Afganistan’da kalan hem de yurt dışına gitmek zorunda kalan gazetecilerin görüşlerine de yer verdi.
"Kadın gazeteciler erkeklerle programlara katılamaz"
Taliban öncesi kadınlar ve erkekler birlikte program yapabiliyordu
Adı açıklanlanmayan bir gazeteci "Her geçen gün daha da kötüye gidiyor... Sırf kadın olduğum için olayları haber yapma hakkım defalarca benden alındı." dedi.
Bir başka kadın gazeteci ise "Bir kadın gazeteci olarak yaptığım her şeyi iki kez düşünmeliyim" dedi. Kamera karşısına geçtiği her an maske takması gerektiğine dikkat çeken gazeteci “Kadın gazeteciler erkeklerle söyleşi programlarına katılamaz, onlara soru soramaz. Bu nedenle birçok kadın gazeteci kariyerlerini bırakmak zorunda kaldı. Birçoğu, kendilerini masalarına hapsolmuş hissetmek yerine haber odasından ayrılmayı ve evde kalmayı tercih etti.” diye konuştu
Afgan Ulusal Gazeteciler Birliği liderlerinden Masroor Lutfi de "Yasaların yokluğunda medyanın yasal sorunları büyük ölçüde arttı ve yokluk devam ederse daha fazlası olacak" dedi.
Basılı yayın olarak oluşturulan çevrimiçi bir araştırma dergisi olan Etilaatroz'unkurucusu Zeki Daryabi, "Çalışmaya devam etmek istedik ancak kısa süre sonra çok tehlikeli oldu ve bazı meslektaşlarımıza Taliban tarafından işkence yapıldı" dedi. Daryabi, Taliban'ın ele geçirmesinden iki ay sonra, Ekim 2021'de Kabil'den kaçtı.
Etilaatroz muhabiri Taki Daryabi ve kameramanı Nematullah Naqdi, bir kadın protestosunu takip ederken Taliban polisi tarafından dövüldü ve tutuklandı.
TIKLAYIN - Afgan gazeteciliği iki yıl süren Taliban zulmünden sonra hala direniyor
CPJ: Pakistan ve İran'a gitmek zorunda kaldılar
Fotoğraf: Birleşmiş Milletler Afganistan Yardım Misyonu
CPJ ise raporunda Taliban’ın 2021'de Afganistan'ın kontrolünü aldığında basın özgürlüğü ve kadın haklarını koruma sözü verdiğini hatırlattı.
Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid’in Kabil'in düşmesinden iki gün sonra düzenlediği ilk basın toplantısındaki “Kültürel çerçevemiz dahilinde medyaya bağlıyız. Özel medya, özgür ve bağımsız olmaya devam edebilir.” sözlerini alıntılayan CPJ “Taliban iki yıl sonra yalnızca bu sözünden dönmedi. Aynı zamanda Afganistan'da bir zamanlar canlı olan medya ortamına baskıyı yoğunlaştırdı” dedi.
CPJ, Afganistan medyasında basına yönelik ihlalleri şöyle özetledi:
Kabil'in düşüşünden bu yana Taliban, Afganistan'daki medyaya yönelik baskıyı artırdı. CPJ, bağımsız haberciliği susturmak amacıyla kadın gazetecilere yönelik sansür, saldırı, keyfi tutuklama, ev arama ve kısıtlama vakalarını kapsamlı bir şekilde belgeledi .
Gazetecilerin özgürce çalışmasına izin vereceklerine dair aleni taahhütlerine rağmen, Taliban yerel haber kuruluşlarını kapattı. Yabancı gazeteciler, Afganistan'a gitmek için vize kısıtlamalarıyla karşı karşıya kaldı.
Gazeteciler saldırıya uğradı, keyfi olarak tutukladı ve gözaltına aldı. Ağustos 2021'den bu yana Afganistan'da en az 64 gazeteci çalışmalarına misilleme olarak gözaltına alındı.
Afganistanlı gazeteciler, çoğunlukla Pakistan ve İran gibi komşu ülkelere kaçtı. Ülkeden ayrılan pek çok gazeteci artık üçüncü bir ülkeye yerleştirilme konusunda net bir umutları olmadan yasal bir belirsizliğe saplanmış durumda ve vizeleri bitiyor. Bu da Afganistan'a geri gönderilebilecekleri korkusuna yol açıyor.
TIKLAYIN - Taliban yönetiminde iki yıl: Afganistan'da medya baskısı kötüleşiyor
(HA)