Adet Hijyeni Günü: Regl, Türkiye’de bir tabu
Menstrüel (regl) Hijyen Günü, menstrüel hijyen yönetimi (MHM) ve regl yoksulluğunun önemini vurgulamak için 28 Mayıs'ta kutlanıyor.
Menstrüel (regl) Hijyen Günü ilk olarak 2014’te Almanya merkezli WASH United sivil toplum kuruluşu tarafından başlatıldı ve dünya çapındaki bütün regl olan bireylere fayda sağlamayı amaçlıyor.
28 rakamı da 28 günlük menstrüasyon döngüsünün ortalama uzunluğu olduğuna değinmek amacıyla seçildi.
YOKSULLUĞUN KADINLAŞMASI-4
5 soruda regl yoksulluğu
BM NÜFUS FONU RAPORU
Regl yoksulluğu | Hazal Kaya’nın iki çantasında neler var?
Türkiye'de lüks tüketim sayılıyor
Türkiye’de regl yoksulluğu ile mücadele eden Konuşmamız Gerek Derneği bianet’e konu hakkında şu bilgileri iletti:
Regl yoksulluğu, regl olan bireylerin bu dönemde kullanmaları gerek menstrüel hijyen ürünlerine çoğunlukla maddi yetersizlik nedeniyle erişememe sorunudur. Bu sorun yalnızca hijyenik ped veya tampon gibi ürünlere erişimsizlikle sınırlı kalmıyor elbette.
Temiz suya, çöp kutusuna veya temiz, güvenli bir tuvalete erişimsizlik de regl yoksulluğunun başka boyutlarını oluşturuyor.
Menstrüel ürünlere erişimsizlik enfeksiyonlar gibi çok ciddi sağlık problemlerine yol açabiliyor ve regl olan bireylerin özsaygısını da olumsuz yönde etkiliyor.
Bu yoksulluğun en önemli sebeplerinden biri de menstrüel ürünlerin çoğunlukla regl olmayan erkeklerin kararını verdiği çok yüksek vergi oranları ile vergilendirilmeleri.
Örneğin Türkiye'de bu temel tüketim ürünleri sanki bir lüks tüketim ürünleriymiş gibi %18 KDV ile vergilendiriliyor. Özellikle yoksulluk sınırının altında yaşayan, düzenli geliri olmayan insanlar için oldukça pahalı ve erişilmezler.
Regl yoksulluğu küresel bir sorun ve Sahra-altı Afrika'dan Batı Avrupa'ya kadar dünyanın her yerinde deneyimlenen çok ciddi bir toplumsal cinsiyet ve yoksulluk problemi.
Menstruel ürünlere erişimin olmaması durumu olarak tanımlanan regl yoksulluğu, dünyanın birçok ülkesinde bireylerin eğitim, iş ve sosyal yaşamları gibi pek çok alanda dezavantaj yaratan önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Regl yoksulluğu
Regl yoksulluğu, regl olan kişilerin bu dönemde ihtiyaç duydukları ped ve tampon gibi menstrüel ürünlerin yanı sıra; temiz su, temiz bir tuvalet ve çöp kutusu gibi temel ihtiyaçlara erişememe sorunu olarak tanımlanıyor.
Derin Yoksulluk Ağı'nın İstanbul'da yaptığı bir araştırmada pandemi döneminde açlık sınırındaki ailelerin %82'sinin hijyenik pede erişemediği belirtilmişti. Sorunun temelleri genelde ekonomik yetersizlikler olarak görünse de, çalışmalar üst gelir gruplarının dahi bu durumla yüzyüze gelebileceğini gösteriyor.
Regl tabusu, regl olmanın ve beraberinde gelen ihtiyaçların konuşulmamasını ve saklanmasını sosyal bir norm hâline getirerek, bu konuda doğru bilgilere erişimi de zorlaştırıyor.
Konuşmamız Gerek Derneği tarafından hazırlanan Regl Yoksulluğu Araştırması’nda regl tabusunun “derin yoksullukla mücadele, sürdürülebilirlik, üreme adaleti ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin kesişiminde bir sosyal sorundur” şeklinde açıklandığını görüyoruz. Menstrüel ürünlere uygulanan adaletsiz vergilere de bu lensten bakıldığında, temel ihtiyaç sayılan çeşitli ürünlerden alınan yüksek vergilerin regl yoksulluğu ve regl tabusunu destekler nitelikte olduğu görülüyor.
Türkiye’de %18 yani en yüksek KDV oranından vergilendirilen hijyenik pedlerin vergisi, geçtiğimiz aylarda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, 28 Mart 2022 tarihinde yaptığı konuşmada, çeşitli ürünlerde enflasyona karşı mücadele kapsamında uygulanacak KDV indirimleri ile düşürüldü.
1 Nisan 2022’de yürürlüğe giren karar ile ped ve tamponların KDV oranı %18'den %8'e indirildi. Ancak hızla artan enflasyonla birlikte KDV indiriminin ped fiyatlarına yansımasının çok hissedilmediğine yönelik yorumlar gündemde.
26 ülkede vergi kaldırıldı
Regl ürünleri üzerindeki vergileri kaldıran ilk ülke 2004’te Kenya oldu.
Tampon ve peddeki vergilerin kaldırılması için uzun yıllar verilen mücadeleler özellikle 2018 itibariyle sonuç vermeye başladı ve Avustralya, Malezya, Hindistan ve ABD’deki bazı eyaletler regl ürünleri üzerindeki vergileri kaldırdı.
Regl ürünlerine vergi uygulamayan diğer ülkeler Kanada, Jamaika, Nikaragua, Nijerya, Tanzanya, Lübnan, Kolombiya, Güney Afrika, Namibya ve Ruanda. PeriodTax.org’un 2020 verilerine göre toplam 26 ülkede regl ürünleri üzerindeki vergi sıfıra indirildi ya da ürünler vergiden muaf kategorisine alındı.
Vergileri düzenleyen Avrupa Birliği yönetmelikleri yüzünden uzun süre İrlanda bu ürünlere vergi uygulamayan tek Avrupa ülkesiyken 2021’in Ocak ayında Birleşik Krallık da vergiyi kaldırdı.
Diğer Avrupa ülkeleri ise vergileri indirmeye yönelik çalışmalar sürdürdü. Fransa regl ürünleri üzerindeki vergiyi 2015’te yüzde 20’den yüzde 5,5’e, Belçika 2018’de yüzde 20’den yüzde 6’ya, İspanya aynı yıl yüzde 4’e, Lüksemburg 2019’da yüzde 3’e, Almanya 2020’de yüzde 7’ye düşürdü.
İskoçya’da 16 Ağustos 2022’de belediye ve eğitim kurumlarının hijyenik ped ve tamponları ihtiyacı olanlara ücretsiz olarak sunmasını öngören Regl Ürünleri Yasası yürürlüğe girdi.
TIKLAYIN - Regl olmayanlar için regl kılavuzu
TIKLAYIN - Regl Kılavuzu'nun detayları
(EMK)