ABD Seçimleri İçin El Kitabı
Bush ve Kerry, arasında özellikle dış politika konularına bakışlarında çok önemli farklar yok. Her iki aday da Irak işgalini destekliyor; Kerry de Irak'a daha fazla asker göndermeyi ve Bush'un başlattığı "terörizmle savaşı", kimi farklarla da olsa, sürdürmeyi vaat ediyor.
Bush ve Kerry, eşcinsellerin evlenmesi, kürtaj, silahların kontrolü, çevre ve vergi politikaları gibi konularda ayrılıyor.
Bush, evliliğin "yalnızca erkek ve kadın arasında olabileceğini" anayasaya sokmak istiyor; kürtajın yasaklanmasını, silah satışının üzerindeki yasakların kaldırılmasını ve zenginlere getirilen vergi indirimlerinin onaylanmasını istiyor.
Ralph Nader ise her iki adaydan da keskin bir biçimde ayrılıyor. Irak'tan çekilinmesi gerektiğini söyleyen Nader, Bush yönetimi altında üç kat artan savunma bütçesinin de kısılmasını savunuyor.
Eşcinsellerin evlenebilmesini savunan Nader, tüm kadınların "emniyetli ve yasal" kürtaj hakkı olduğunu vurguluyor.
Kyoto Sözleşmesini imzalayacağını söyleyen Nader, sağlık sektörünün kar amaçlı organizasyonlara kapatılacağını, kamusal yatırım projeleri sayesinde istihdamın artacağını belirtiyor.
Nader, Bush ve Kerry'nin 10 ayrı belirleyici konu başlığına ilişkin görüşleri kısaca şöyle:
Irak
Bush: Savaşa sonrasında yaşanan şiddet ve Ebu Gharib hapishanesinde yaşanan işkence skandalı Irak'ın işgalinin arkasındaki kamuoyu desteğini azalttı fakat Bush hala işgalin haklı olduğunu çünkü Irak'ın kitle imha silahları üretme kapasitesine sahip olduğunu ve bunu teröristlere aktarabileceğini söylüyor
Kerry: Irak işgalini destekledi ve daha fazla birlik göndermeye de hazır. Irak'ın güvenliğinin sağlanması için ABD baişkanlığında kurulan bir NATO gücünün görev almasını istiyor. Bush'u kitle imha silahları tehdidini abartmakla suçluyor.
Nader: Irak "bataklığından" bir an önce çekilinmesini ve "Irak ekonomisinin ABD şirketlerinin esaretinden kurtarılmasını" istiyor. Irak işgalinin "üretilmiş ve yanlış" sebepler üzerine kurulduğunu söylüyor ve barış yanlısı Arap/Müslümanlara ihtiyaç olduğunu vurguluyor.
"Terörle savaş"
Bush: Anayurt Güvenliği Departmanı'nı (Department of Homeland Security) kurdu. Güvenliğe ayrılan bütçeyi üç kat arttırdı. Vatandaşları izlenmesini, terörizm şüphelilerinin de alıkoyulabilmelerini kolaylaştıran Vatanseverlik Yasasını 2001 yılında çıkardı.
Kerry: Ulusal Muhafızları iç güvenlikten sorumlu hale getirerek istihbarat yapısını yenilemeyi düşünüyor. Vatanseverlik Yasasında tadilat yapılmasını ve zanlıların haklarının iyileştirilmesini istiyor. Yeniden Afganistan üzerine yoğunlaşabilir.
Nader: Terörizmle savaşın sivil özgürlükleri kısıtladığını, hukuku es geçtiğini ve ABD'li Müslümanları keyfi uygulamalarla karşı karşıya bıraktığını söylüyor. Vatanseverlik Yasasını kaldırmayı ve sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasını engellemeyi istiyor.
Savunma
Bush: Dört senelik yönetimi boyunca, savunmaya ayrılan bütçe Kore savaşından beri ilk defa bu kadar fazlalaştı. Hala daha da fazlasını harcamak istiyor. 2004 sonuna kadar füze savunma sisteminin ilk bölümünün bitmesini istiyor.
Kerry: Orduya daha fazla asker alacağını, maaşları arttıracağını ve yeni malzemelere yatırım yapacağını söylüyor fakat savunma bütçesini arttırmak konusunda bir şey demiyor. Füze savunma sistemine karşı.
Nader: Yüksek savunma harcamalarını eleştiriyor. "Lüzumsuz, boşa giden" askeri-endüstriyel kompleks fonlarını keseceğini ve parayı sosyal harcamalar için kullanacağını belirtiyor.
Eşcinsel evliliği
Bush: Kongre'nin anayasada değişiklik yaparak evliliği "sadece kadın ve erkek arasında olabilir" diye tanımlamak istiyor. Eyaletlerin eşcinsellerin evliliğine izin veren yasalar geçirmesiyle ilgili bir problemi yok.
Kerry: Bush'un önerdiği anayasal değişikliğe karşı çıkıyor. Eşcinsellerin evlenmesine de karşı fakat eyaletlerin bu konuda karar verme yetkisine sahip olması gerektiğini söylüyor.
Nader: Eşcinsellerin evlenebilmesini, herkesin hukuk karşısında eşit olduğundan yola çıkarak destekliyor. Bush'un "eşitsizliği resmileştirmeye çalıştığını" söylüyor.
Kürtaj
Bush: Ensest ve tecavüz vakaları dışında ya da bir kadının hayatı tehlikede olmadığı sürece kürtaj yapılmasına karşı. "Kısmi doğum" kürtajını yasaklayan bir yasaya imza attı.
Kerry: Kadınların karar verebilme hakkını destekliyor fakat üç ayı geçmiş hamileliklerde, sağlık sorunları zorunlu etmediği sürece, kürtaja karşı. Yüksek Mahkemeye yalnızca kadının karar verebilme hakkını savunan yargıçları seçeceğini söylüyor.
Nader: Her kadının "emniyetli ve yasal" kürtaj hakkı olmasını savunuyor. Doğum kontrolü ya da kürtaj gibi konularda yasal kısıtlamalar getirilmesini doğru bulmuyor.
Silahların kontrolü
Bush: Silah üreticilerini silahlı suçların mağdurlarının açacağı davalardan koruyacak bir yasayı destekliyor. Saldırı silahlarının üzerindeki yasak Eylül ayında kalkacak ve Bush yasağın süresini uzatmayı düşünmüyor.
Kerry: Çocuk kilitlerinin zorunlu hale getirilmesini öneriyor. Şu an, fuarlardan silah alanların sabıka kaydı incelenmiyor; Kerry bu yasal boşluğu kapatacağını söylüyor.
Nader: Tetik kilitleri kullanılmasını, silahların almak için lisans istenmesini ve silahların suçluların eline geçmesini önlemek için sert önlemler alınmasını savunuyor. Bazı silah çeşitlerinin yasaklanması gerektiğini söylüyor.
Çevre
Bush: Kyoto sözleşmesini imzalamadı ama hidrojen teknolojisinin geliştirilmesine para ayırmayı düşünüyor. Kutuplarda "çevreye duyarlı bir biçimde" petrol aranabilmesini destekliyor.
Kerry: Sera gazı emisyonlarında kısıtlama getiren Kyoto sözleşmesine tekrar imza koymak istiyor. Yenilenebilir, temiz enerji ve yakıt teknolojilerine yatırım yapma sözü veriyor.
Nader: Doğaya verilen hasar yüzünden insanlığın "çok büyük ekonomik tehditlerle karşı karşıya olduğunu" söylüyor. Yenilenebilr enerjiyi, enerjinin daha verimli kullanılmasını ve kömür, petrol ve nükleer enerjiye alternatif enerji teknolojileri geliştirilmesini savunuyor.
Sağlık
Bush: Sağlık sigortası yaptıran düşük gelirliler için vergi indirimleri uygulamayı öneriyor. Yaşlılar için bir reçeteli ilaç alma avantajı sağladı.
Kerry: Federal hükümet çalışanları için geçerli olan saplık bakım sistemini tüm yetişkinleri kapsayacak biçimde genişletmeyi ve sigortasız çocuk sayısının azaltılması için eyaletlere mali destek vermeyi öneriyor.
Nader: Hükümet tarafından finanse edilecek, herkes için geçerli ve kar amacı gütmeyen kurumlar eliyle yürütülecek bir sağlık bakım hizmetinin sağlanmasını istiyor. Sağlık sigortası sistemini kaldıracak ve sağlık alanında kar amaçlı organizasyonların çalışmasını engelleyecek.
Bütçe ve vergi politikaları
Bush: ABD 2000 yılını bütçe fazlasıyla kapadı fakat şu anda büyük bir bütçe açığı var. Bush bu açığı 2010 yılında yarıya indirmeyi hedefliyor fakat öte yandan 2001-2003 arasında yaptığı vergi indirimlerinin Kongre tarafından onaylanmasını istiyor.
Kerry: Bütçe açığını, Bush'un yüksek gelirliler için getirdiği vergi indirimlerini kaldırarak ve savunma, güvenlik ve eğitim harici alanlarda federal harcamaların artışını enflasyon oranına eşitleyerek kapatmayı düşünüyor.
Nader: Zenginlerden daha fazla vergi alacak. Kirlilik yaratan; alkollü içki, sigara ve gereksiz lüksler üreten "sevmediği endüstriler" en fazla vergiyi ödeyecek.
İşsizlik ve ticaret
Bush: Ticaret anlaşmaları yapma ve bu sayede ABD'li üreticilerin daha rahat rekabet edebilmelerini sağlama sözü veriyor. Meslek okulları ve topluluk kolejlerine daha fazla kaynak aktarma sözü veriyor.
Kerry: 2009'a kadar 10 milyon yeni istihdam yaratmayı hedefliyor. Yönetime gelirse, yapılmış bütün ticaret anlaşmalarını ilk 120 günde gözden geçirecek ve ABD'ye mal ihraç eden ülkelerin gerekli çalışma ve çevresel koşullara uyup uymadığını kontrol edecek.
Nader: Kamusal altyapı projeleri oluşturarak istihdamı arttırmayı hedefliyor. Daha iyi çalışma koşulları ve çevresel standartlarının oluşmasına yardımcı olacak bir ticaret ortamı yaratmayı hedefliyor. (EÜ/BB)
* Bu haberi Erhan Üstündağ BBC'nin web sitesinden derleyerek Türkçeleştirdi.