ABD’nin Ortadoğu’da Nerede, Ne Kadar Askeri Var?
Donald Trump’ın, Kasım Süleymani’yi öldürme emrinin ardından, ABD’nin bulunduğu ülkelerdeki durumu tartışılmaya başlandı. Ayrıca Bağdat Parlementosu, ABD askerlerinin ülke dışına çıkmasını oylayarak duruma tepki gösterdi.
Gerilim artarken ABD bölgeye takviye güçler gönderiyor.
Peki ABD’nin hangi bölgelerde ne kadar askeri bulunuyor?
Afganistan
Yaklaşık 3 bin insanın hayatını kaybettiği 11 Eylül saldırılarının ardından ABD askeri olarak Afganistan’a müdahale etti.
Saldırı, ABD için Ortadoğu’ya yakın bulunan bir yerde konumlanmasına zemin hazırladı. Birleşik Devletler, Taliban yönetimini indirmesine rağmen, Taliban güçlü bir isyancı güç olarak kaldı ve savaştan 18 yıl sonra bile bölgeleri geri almayı başardı.
Trump Başkanlığı ardı ardına Katar’ın başkenti Doha’da Taliban yetkilileriyle diplomatik görüşmeler yaptı.
Görüşmeler devam eden şiddet eylemlerinden dolayı kesilse de, ABD yaklaşık olarak 14 bin askeri geri çekmeyi değerlendirdi.
Ardından ABD’nin Afganistan’daki en büyük üssüne yapılan saldırıdan sonra barış görüşmeleri masada kaldı ve ABD bölgeden çekilmeyi durdurdu.
Bahreyn
ABD 2. dünya savaşından beri Bahreyn’de askeri varlığını sürdürmeye devam ediyor. 7 bin ABD askeri Bahreyn’e konuşlanmış durumda.
Bahreyn’i yılladır yöneten, Sünni Müslüman monarşi sürekli İran’ın ülkedeki Şii nüfus üzerindeki etkisinden dolayı kaygılandığını açıklıyor ayrıca Bahreyn Pers Körfezi’nde (Basra) devriye atmak için ABD öncülüğünde oluşturulan koalisyona ilk katılan ülkelerden.
Bir askeri yetkili Newsweek’e yaptığı açıklamada, İran’dan gelen ABD’nin en yakınının Bahreyn’de olan bölgede bulunan 35 askeri üssünün hedeflendiği söyleminin ardından, Birleşik Devletler’e ait Patriot füzelerinin tetikte beklediğini söyledi.
Irak
1991 Körfez Savaşı’ndan sonrası Irak’ta uçuşa yasak bölge ilan eden ABD, 2003 yılında Irak’ı işgal etti. 2011 yılında askerlerini geri çeken ABD, 2014 yılında IŞİD’in bölge kazanması sonrası tekrar binlerce askerle bölgeye yerleşti.
Irak Parlementosu’nun ABD’nin 6 bin askerlerini geri çekmesini istemesinin ardından Trump yaptırım tehdidinde bulundu.
Ürdün
Yıllardır Batı’nın müttefiki olan Ürdün, İsrail ile barış antlaşması imzalayan ikinci Arap ülkesi. (Diğeri ise Mısır)
Ürdün Krallığı, ABD’nin Suriye’deki iç savaşta isyancıları destekleme programına olanak sağladı.
Ürdün, IŞİD’le mücadele kapsamında Irak sınırında bulunan yaklaşık 3 bin ABD askerine ev sahipliği yapıyor. Ayrıca Ürdün de bölgede istikrarsızlığı etkileyecek tehlikelere karşı uyarılarda bulundu.
Kuveyt
İşgalci Irak güçlerinin 1991’de yenilmesinden sonra, ABD Kuveyt ile bir askeri anlaşma imzaladı ve o tarihten beri Kuveyt Pentagon’un en önemli merkezi oldu.
Ekim’de ABD güçleri ve zırhlı araçları, Trump’ın kısmi geri çekilme kararından sonra Kuveyt’ten alınıp Suriye’nin kuzeyine petrol kaynaklarında kontrolü desteklemek için tekrar konuşlandırıldı.
ABD ve İran arasında gerilim tırmanırken, Kuveyt resmi olarak Pentagon personelini kabul etti. Ülkede şuanda yaklaşık 13 bin ABD askeri bulunuyor.
Ayrıca Kuveyt İran ile olan yakınlığına rağmen Irak’la resmi ilişkilerini sürdürüyor ve Süleymani’ye suikast düzenleyen droneların kendi ülkelerinden çıktığı iddiasını reddediyor.
Umman
Umman diplomatik olarak İran’la ilişkilere sahip ve zaman zaman İran ve ABD arasında ‘arka bahçe’ olarak işlev gördü. Sultanlık, çoğu bölgesel meselede tarafsızlık için mücadele etse de, 1980’den beri ABD buradaki askeri üslere ulaşım sağlayabiliyor.
Umman, Hürmüz Boğazı’na yakınlığıyla stratejik bir pozisyona sahip ve bu bölgede yaklaşık 600 ABD askeri bulunuyor.
Umman açıklarında petrol taşıyan gemilere yapılan saldırılar tekrar gerilimi tırmandırmış, ABD, İran’ı suçlamasına rağmen İran iddiaları reddetmişti. Ardından İran Umman dahil, bölgede bulunan ülkeleri Hürmüz Barış Çabası için koalisyon kurmaya davet etmişti.
Katar
Katar Ortadoğu’da bulunan en büyük ABD üssüne ev sahipliği yapıyor. El Udeid Hava Üssü Birinci körfez savaşından sonra inşa edildi. Bu devasa üs CENTCOM’la birlikte bugün yaklaşık 13 bin ABD askerine ev sahipliği yapıyor.
2017 yılında, Katar’ın İran’la devam eden ilişkileri ve Müslüman Kardeşlere olan desteğinden dolayı, Suudi Arabistan bu küçük yarım ada ülkesine karşı genel boykot ilan etmişti. Bahreyn, Mısır ve BAE boykot kararının ardından Katar'la ilişkisini kesmişti.
ABD, Suudları -Katar’ın terörü desteklediği iddiaları dahil- bazı suçlamaları tekrar etse de, bu krizde resmi olarak tarafsız kaldı. Katar Ayrıca 2017 yılından beri Türk askerlerine de ev sahipliği yapıyor.
Suudi Arabistan
Körfez Savaşı’ndan sonra Suudi Arabistan yüksek sayıda ABD askerini ülkeye kabul etti. Bu tartışmaları kararın ardından savaştan sonra da ABD güçleri ülkede kalmaya devam etti.
ABD 2003 yılında Irak’ı işgal etmeden yaklaşık bir ay önce askerlerini Suudi Arabistan’dan çekti. Trump Başkanlığı döneminde ABD askerleri, İran tehdidinden dolayı geçen yaz Suudi Arabistan’a tekrar geri döndüler.
İran ve Suudi Arabistan uzun süredir bölgede nüfuz konusunda mücadele halinde ve 2016 yılında Suudi Arabistan’ın Şii lider Nimr Bakır el-Nimr’ı idam etmesinden sonra Tahran’da bulunan Suudi Büyükelçiliği ateşe verilmiş ve iki ülke arasındaki ilişkiler daha da bozulmuştu.
Suudi Arabistan’da şuan 3 bin ABD askerinin bulunduğu tahmin ediliyor. Ayrıca Ensarullah militanlarının -arkasında İran’ın olduğu düşünülen- petrol tesislerini hedef almasından sonra, Pentagon buradaki hava savunma füzelerinin sayısını arttırdı.
Suriye
ABD 2011 yılında Suriye’de başlayan isyanda cihatçı grupları destekledi fakat doğrudan müdahalede bulunmadı. 2014 yılında IŞİD karşıtı koalisyonun öncülüğünü yaptı.
Bu hamle İran’ın en yakın ve uzun soluklu müttefiklerinden olan Şam’a desteğini arttırmasından sonra gerçekleşti.
Irak’ta olduğu gibi, Suriye’deki İran müdahaleleri çoğunlukla Kasım Süleymani tarafından yönetildi.
ABD ve İran’da IŞİD’e karşıydılar fakat ikisi de farklı fraksiyonları desteklediler. Pentagon’un daha sonraki müttefiki Kürtlerin çoğunluğunu oluşturduğu DSG oldu.
Trump yıllardır Suriye’den askerlerini çekmek istediğini ifade ederken, Şam hem ABD hem de Türkiye’nin topraklarını işgal ettiğini ve biran önce terk etmeleri gerektiğini defalarca kez istedi.
Türkiye’nin Ekim ayında gerçekleştirdiği saldırı sonrası Trump bölgede, çoğunluğu petrol bölgelerinde olan, yaklaşık 800 asker bıraktı.
Türkiye
CENTCOM operasyon alanının dışında olmasına rağmen Türkiye’nin İncirlik hava üssünde yaklaşık 2500 ABD askeri bulunuyor. ABD Avrupa Komutanlığı olarak hizmet veren bu yerde, çeşitli kaynaklara göre nükleer silah da yer alıyor. Türkiye 1952’den beri NATO üyesi olmasına rağmen Suriye’de ABD destekli Kürtler ile savaşıyor ve Rusya’la ilişkilerini geliştiriyor. Ayrıca Türkiye, ABD’nin İran yaptırımlarına karşı çıkıyor ve 2 ülke de Rusya’yla birlikte Suriye’deki barış görüşmelerinde yer alıyor. (Not: Foreign Policy, defence.com gibi kimi ABD'li kaynakta ise İncirlik'teki asker sayısı 550 olarak veriliyor)
Birleşik Arap Emirlikleri
BAE İran’la tansiyonun yükseldiği cephe hattında yaklaşık 5 bin ABD askerine ev sahipliği yapıyor. Geçen yıl İran tarafından düşürülen ABD dronu BAE’den kalkmış ve tanker saldırıları da Emirlik sularında gerçekleştirilmişti. Yine de son aylarda Abu Dabi iki taraflı deniz işbirliğine ev sahipliği yaparak ve bölgesel diplomasi çağrılarında bulunarak, İran’a karşı duruşunu yumuşatmış görünüyor.
Ayrıca Emirlik, Suudi öncülüğünde yürütülen Yemen’deki savaşta varlığını azaltıyor.
BAE ve ABD ilk savunma anlaşmasını 1994 yılında imzaladı. Bölgedeki diğer güçler gibi Abu Dabi de Rusya ve Çin gibi büyüyen ülkelerle ilişkilerini geliştirmesine rağmen, ABD’yle yakın işbirliği hala devam ediyor.
Bu yazı Newsweek sitesinden Yeni Yaşam gazetesi için Mehmet İnanç tarafından çevrilmiştir.