6 Milyon Seyyar Satıcı Ne Olacak?
*Fotoğraf: pixabay.com
Haberin İngilizcesi için tıklayın
Koronavirüs (Covid-19) salgınıyla gelen karantina günleri Türkiye'de sayıları 6 milyonu bulan seyyar satıcılarının yaşam koşullarını gündeme getirdi. Sokak ekonomisi alanında çalışmalar yapan Dr. Osman Sirkeci, "Seyyar satıcılar, işportacılar, kâğıt işçileri dernekleri iletişim bilgileri üzerinden tüm sokak esnaflarımıza ulaşıp ihtiyaçları tespit edilerek valilikler ve belediyelerimiz tarafından sağlanacak yardımlar koordine edilmeli" diyor.
İzmir Gündoğdu Meydanı’nda balon satanın da, İstanbul Eyüp’te domates satanın da, İstiklal Caddesi’de gitar çalanın da, kağıt toplayanların da bu döngünün içinde olduğunu söyleyen Sirkeci şu bilgileri aktarıyor:
"TÜİK verilerine göre yaklaşık 28 milyon 500 bin kişi çalışıyor. Bunun yaklaşık 19 milyonu sosyal güvenceyle 10 milyona yakını da güvencesiz çalışıyor.
"Bu verilere girmeyen yaklaşık 6 milyon kişinin sokakta çalışarak bu ekonomik döngüye katıldığını söyleyebiliriz. Yani çalışan nüfusun 5’te 1’i bu şekilde sokakta istihdam olmuş durumda. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) hesaplamalarına baktığımızda benzer tabloyu görürüz, gelirin yüzde 30’u kayıt dışı. Tüm bunların sağlamasıyla bu tahmine ulaşmak mümkün.
"Sokak ekonomisi önem kazanıyor"
"Birçok kişi bugün işinden ve düzenli gelirinden uzaklaşmış durumda. Dolayısıyla sokak ekonomisi bir kat daha fazla önem kazanıyor bu şartlarda. İşportacılar zor zamanlarda yine yoksulların ve dar gelirli yurttaşın imdadına yetişiyor. Dükkanlarda satılan ürünlere parası yetmeyen vatandaşlarımız hala buraya yöneliyor.
"Herhangi bir marketin dahi olmadığı yoksul mahallelere bu satıcılar gidiyor. Kapıya kadar ürünü götürdüğü için dışarıya çıkamayan hasta ve yaşlıların ihtiyaçlarını da bu insanlar görüyor. İster ülke vatandaşı olsun ister göçmen geri dönüşüm çalışanları salgına rağmen hala atıkları ekonomiye kazandırıyor.
Bu insanlar ne yapacak?
"Salgından korunmak için bir takım tedbirler alındı. Ancak bu birçok insanı etkiliyor. Baktığımızda sosyete pazarları, bit pazarları yasaklandı. İşportacı esnafı tezgah açamıyor. Semt pazarcılarımız birçok ilde bir hafta tek ve çift rakamlara göre faaliyet vermeye başladı. Pazarcı esnafı tezgah açamıyor. Tekstil ve dayanıklı ürünler satan pazarcılarımız hiç pazara çıkamıyor. 65 yaş ve üstü seyyarlar ve işportacılar sokağa çıkma yasağı nedeniyle polis ve zabıtayla karşı karşıya geliyor.
"Geri dönüşüm çalışanları atık toplayamıyor, bu kişiler depo gibi alanlarda toplu bekar evlerinde kötü koşullarda yaşıyor. Diğer alanlarda da benzer sorunlarla karşı karşıyayız. Bu insanlar ne yapacak? Bu tür seyyar satıcılıktan geçimini sağlayan insanlarımızın üzerinde genelde çok eski, hurda araçlar olur, bunlarla mallarını taşırlar ve bu insanlar günlük gelirlerle hayatını idame ettirir. Şu an hiçbiri iş yapamıyor ve üzerlerine kayıtlı olan bu araçlar nedeniyle sosyal yardım da alamıyor."
"Yardım sağlanmalı"
"Seyyar satıcılar, işportacılar, kâğıt işçileri dernekleri iletişim bilgileri üzerinden tüm sokak esnaflarımıza ulaşıp ihtiyaçları tespit edilerek valilikler ve belediyelerimiz tarafından sağlanacak yardımlar koordine edilmeli. Ankara ve İzmir belediyelerince bu insanlara yardım sağlanıyor, bunun yaygınlaşması gerekiyor.
"Dile kolay 6 milyon insandan bahsediyoruz. Korunmasız atık toplama önlenmeli, önlenemiyorsa dayanıklı eldiven ve maske dağıtılmalı. Atık toplamaktan geçici olarak çekilenlere yiyecek, elektrik ve su giderlerinde asgari tüketim miktarı kadar ücretsiz kullanım hakkı tanınmalı, asgari nakdi yardım verilmeli. Yine gündelik olarak çalışan inşaat işçileri, ev ve dükkanlara temizliğe giden işçiler çalışamıyorsa bunlar da desteklenmeli.
"ABD'de de sağlık elçisi olacaklar"
"Washington'da 14 Mart’ta “Los Vengadores Unidos” temsilcileri ile bölge sağlık yetkililerinin katıldığı toplantıda sokak esnaflarının eğitilip ve doğru bilgilendirilirlerse koronavirüs salgınına karşı halk sağlığı elçisi olabilecekleri ele alındı. Çünkü onlar satış yaptıkları bölgedeki insanların ihtiyacını en iyi değerlendirip ona göre hizmet ve ürün satışını yapıyor. Yani eksiklikleri en iyi onlar biliyor. Polisin sokak satıcılarına muamelesinin de ele alındığı toplantıda onların satışlarını kolaylaştıracak seyyar dostu yasalar masaya yatırıldı. Türkiye’de de gecikmeden bu uygulamalardan örnek alınmalıdır."
Osman Sirkeci hakkında
2011 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nde de Maliye Doktora derecesini alan Sirkeci, Cumaovası Esnaf Odası, İzmir Ziraat Odası İstanbul Havayolları gibi kuruluşlarda muhasebeci ve müdür olarak çalıştı. 2015-2019 yılları arasında Giresun Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü öğretim üyesi ve Fakülte İdari Koordinatörü olarak çalıştı. 2019 Ekim ayından beri İzmir Büyükşehir Belediyesi Sosyal Projeler Daire Başkanlığı uzmanı ve İZDENİZ yönetim kurulu murahhas üyesi olarak görev yapıyor. 2013 yılından itibaren iktisat biliminde Global Sokak Ekonomisi – Mikro İşletmeler ve Sokak Girişimciliği konulu yeni yaklaşımını ulusal, küresel konferanslar ve projeler ile geliştiriyor. Global Sokak Ekonomisi Platformu’nun (GLOSEP) ve Dünya Sokak Çalışanları Birliği’nin (SWG) kurucu üyesi de olan Sirkeci, İzmir Büyük Şehir Belediyesi Zabıta Sokak Ekonomisi Şube Müdürlüğünün de kurucusu.
(UA/SO)