39 Yıllık Sorunun Peşinde: 1 Mayıs 1977'de Kimler Hayatını Kaybetti?
1 Mayıs 1977’de hayatını kaybedenler her yıl farklı gruplar tarafından Kazancı Yokuşu’nda anılıyor. Ancak kaç kişinin hayatını kaybettiği, hayatını kaybedenlerin isimleri birbirinden farklı oluyor.
DİSK Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesi Müdürü Fahrettin Engin Erdoğan, 2009’da bu isim ve sayı tartışmasını netleştirmek için bir çalışma yaptı.
Savcılık iddianamesi ve DİSK’in listesini karşılaştırdı. 42 kişilik listeye ulaştı. 2010’da bu listede yer alan Hülya Emecan, kendileri ile iletişime geçip “yaşıyorum” deyince liste 41 kişi oldu.
Çalışması üzerine Erdoğan ile konuştuk. Doğru listelerin önemine işaret ederken insanları rakamlara indirmenin tehlikesine dikkat çekti.
"Çelişkiyi ortadan kaldırmak istedim"
Böyle bir çalışmaya neden ihtiyaç duydunuz?
2007’de 1 Mayıs’ta hayatını kaybedenleri anma çalışmaları yapıyorduk. Ancak sayıda çelişki vardı. Kimisi 34-36 37 diyenler vardı.
Elimizde DİSK’in 36 kişilik listesi vardı. 2009 1 Mayıs’ına gelirken o çelişkiyi ortan kaldırmak, net bir şey belirmek için savcılık iddianamesine ulaştım.
"Savcılık ve DİSK listesini karşılaştırdım"
Sizin hazırladığınız liste nasıl ortaya çıktı?
Savcılık listesinde 34 kişilik isim ve kimliği belirsiz bir erkek cesedi yer alıyor. Kimliği belirsiz ceset dışındakilerin nüfus kayıtları da var.
DİSK’in listesinde 36 kişi vardı. İki kişinin kim olduğunu tespit etmeye çalıştım. DİSK’in listesindeki yedi isim savcılık iddianamesinde, savcılık iddianamesindeki dört isim de DİSK’in listesinde yoktu.
DİSK’in listesinde yer alan Ali Yeşilgül, Yücel Elbistanlı, Mustafa Elmas, Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, Özcan Gürkan, Hülya Emecan savcılık listesinde yoktu.
Savcılık listesinde olan Ali Sidal, Hatice Altun, Ramazan Sarı, Mürtezim Ortulu da DİSK’in listesinde yer almıyordu.
Çaprazlama yaptığımızda 41 kişi çıkıyordu.
Sosyal medyadan da araştırma yaptım. Devrimci Yol Dergisi 1977’den 15 gün sonraki ikinci sayısındaki “Mayıs şehitlerinin kanı yerde kalmayacak” yazısında da 27 kişilik bir isim listesi vardı.
Bu listede yer alan Mehmet Ali Kol iki listede de yoktu. 42 kişilik liste ortaya çıktı.
"Hastaneye gidemeyip hayatını kaybedenler var"
Bunu dışında o dönemleri yaşamış insanlarla da görüştüm. O dönem siyasi durumu nedeniyle illegal yaşayan devrimciler de vardı. Taksim’de yaralanıp gözaltı ya da tutuklanma endişesiyle hastaneye gidemeyip köylere götürülenler var. Muşlu böyle biri var ama ismine rastlayamadım.
2010 da hülya Emecan bizimle diyaloğa geçti. “İsmimi taşıyorsunuz ama 22 yaşında genç bir öğretmendim, iki hafta gözaltında kaldım. Beni kayıp listesine eklemişler” dedi.
DİSK’e de geldi. O dönemki DİSK Başkanı Süleyman Çelebi ile görüştü. Biz de “Hülya Emecan” yaşıyor diye haberleştirdik.
Şimdi elimizde 41 kişilik bir liste var.
"Ölümlere değil yaşamaya alışmalıyız"
Bu liste karmaşasını nasıl yorumluyorsunuz?
İnsanları rakama indiren bir kültür var. Bundan sonra daha korkutucu olacağını düşünüyorum. Ortadoğu’da öldürülme rakamları yüzün üzerindedir ve insanlar artık alışmıştır. Bizde öyle değildi, Birkaç kişi öldürüldüğünde tepki olmazdı ama 10 civarında katliam işlendiğinde toplumsal tepki oluşurdu. Bu da gitgide değişiyor.
Gitgide rakamlar 30’larla 100’lerle ifade ediliyor. İnsanlar rakamlar haline dönüştürülüyor. Canlı, yaşayan insanlar olduğu unutuluveriyor. Ölümlere, katliamlara alıştırmak gelecek açısından çok riskli. Yaşamaya alışmamız gerekir.
* Fahrettin Engin Erdoğan’ın hazırladığı listeye göre 1 Mayıs 1977’de hayatını kaybedenler:
Ahmet Gözükara, Aleksandros Konteas, Ali Sidal, Ali Yeşilgül, Bayram Çıtak, Bayram Eyi, Bayram Sürücü, Diran Nigiz, Ercüment Gürkut, Garabet Akyan, Hacer İpek Saman, Hamdi Toka, Hasan Yıldırım, Hatice Altun, Hikmet Özkürkçü, Hüseyin Kırkın, Jale Yeşilnil, Kadir Balcı, Kadriye Duman, Kahraman Alsancak, Kenan Çatak, Leyla Altıparmak, Mahmut Atilla Özbelen, Mehmet Ali (Mustafa) Elmas, Mehmet Ali Genç, Mehmet Ali Kol Meral Cebren (Özkol), Mürtezim Ortulu Mustafa Ertan, Nazan Ünaldı, Nazmi Arı, Niyazi Darı, Ömer Narman, Özcan Gürkan, Ramazan Sarı, Rasim Elmas, Sibel Açıkalın, Tevfik Beysoy, Yücel Elbistanlı, Ziya Baki, kimliği belirsiz 35 yaşında bir erkek.