2+2=3 mü?
İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Eskişehir, Adana, Diyarbakır ve Kocaeli'nde seçim sonuçları da Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP), Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP), Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP), Demokratik Halk Partisi (DEHAP) ve Emeğin Partisi'nin (EMEP) oy oranlarındaki azalmayı ortaya koyuyor.
Yazar Murat Uyurkulak, Demokratik Güçbirliği'nin beklenen başarıyı elde edememesini, "ittifakın ağır topu DEHAP'ın Kürt kimliğine ilişkin kararsızlığına, SHP'nin yarattığı olumsuz etkiye ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) rüzgarına" bağlıyor.
Uyurkulak, "Seçimlerden önce iki artı ikinin beş etmesi ihtimalinden söz edilirken, 28 Mart neticesinde, üç bile etmedi" diyerek, tespitlerini sıralıyor:
SHP ile olmadı
* SHP ile ittifak Emek Barış Özgürlük Bloku'nun, başta Kürtler olmak üzere, ezilen kitlelerin gözündeki itibarını zedeledi, onların siyasi temsilcisi olma iddiasını zayıflattı. SHP'nin, "halkların kardeşliği" söylemini mahcup bir şekilde kullanırken, "milli birlik bütünlük" söylemini her fırsatta açıkça dayatması, kendi mücadelesine sadakat ve saygı duyan Kürtleri kızdırdı.
* Murat Karayalçın'ın, "Bizi mitinglerde açılan PKK bayrakları yaktı" mealindeki son açıklaması da, Kürtlerin SHP'nin samimiyetine neden inanmadığının kanıtıydı. Yani Kürt seçmenlerin bir kısmı, SHP ile ittifakı içine sindiremedi; bu yüzden ya sandığa gitmedi ya da mührü SHP yerine AKP'ye basmakta sakınca görmedi.
DEHAP'ın tereddütü
* DEHAP'ın Kürt kimliğinin meşruiyetine dair ikircikli tutumu etkili oldu. DEHAP "Türkiyelileşme" kavramının içini, bir türlü aşılamayan yüzde 10 barajı dışında, ikna edici siyasi gerekçelerle doldurmakta zorlandı.
* Kürtlerin uzattığı barış elinin ısrarla itilmesine karşı tutarlı ve kararlı bir söylem geliştiremedi. DEHAP'ın, burjuva köşe yazarlarının dilinden düşürmediği "etnik siyaset" ithamını içselleştirmiş görünmesi, zaten on yıllardır kimliği reddedilen Kürtleri kızdırmaya başladı.
* Dinsel kimliğe veya saf Türk kimliğine dayalı siyaset ferah feza yapılabilirken, Kürt kimliği odaklı siyasetin "etnik ve milliyetçi" denilerek damgalanması zaten garabet bir durumdu. DEHAP bu iki yüzlülüğü yeterince görmedi veya teşhir etmedi. Kürt seçmenlerin bir kısmı, DEHAP'ın kendi meşruiyetine dair tereddüdünü bir nevi cezalandırmış oldu.
Ve AKP rüzgarı...
* AKP rüzgârı Van, Siirt, Ağrı, Bitlis, Bingöl, Mardin, Muş gibi illerde beklenenin ötesinde etkili oldu. Bunun en büyük nedeni, Güçbirliği'nin, özellikle Van ve Siirt'te yüzde 40'ların üzerine çıkip hatırı sayılır oy almasına karşın, DEHAP'ın karşısındaki siyasi partilerin güçlerini AKP'de birleştirmesiydi.
* Mardin'de seçime giremeyen AKP, Saadet Partisi (SP) adayını destekledi. Van, Mardin ve Siirt'te Güçbirliği ile AKP'nin oyları yüzde 90-95'i aştı. Yani diğer partiler ya silinip gitti ya da DEHAP'ın karşısındaki tek ciddi rakibi destekleme, Gündem gazetesinin yerinde deyişiyle "Kutsal İttifak" taktiği güttü.
* Yerel seçim öncesi Feridun Çelik'in bağımsız adaylık girişimi, yanı sıra Kandil Dağı'nda yaşanan çalkantılar seçmen üzerinde, az veya çok, olumsuz bir etki yaptı. Her ne kadar seçim öncesi suların durulması yönünde çaba harcansa da, bölünme söylentileri Kürtlerde belli bir güvensizlik ve moral bozukluğu yarattı. Bu da kendisini sandığa gitmemek veya AKP'ye yönelmek şeklinde gösterdi.
Seçim sonuçları
2002 genel seçimleriyle son yerel seçim sonuçları karşılaştırıldığında Güçbirliği adı altında bir araya gelen partilerin oylarının azaldığı görülüyor.
Özellikle sekiz büyük ilde SHP, DEHAP, EMEP, SDP ve ÖDP'nin aldığı oylar büyük düşüş gösteriyor. İl Genel Meclisi seçimlerinde oyların yüzde 5.10'unu alan Güçbirliği, bu sonuçla DEHAP'ın 2002'de tek başına aldığı oranın gerisine düşmüş durumda.
Katılım düştü
28 Mart seçimlerinde katılım oranı yüzde 76 oldu; 2002 Genel seçimlerinde bu oran yüzde 79 idi. Yaklaşık 2 milyon yeni seçmen olmasına rağmen kullanılan oy sayısı aynı kaldı.
İl Genel Meclisi seçimlerinin sonuçlarına göre AKP oyları yaklaşık 2.5 milyon artarken ana muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 250 bin civarında oy kaybetti. Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Doğru Yol Partisi (DYP) oy oranlarını korur ve bir ölçüde arttırırken, 2002'de ilk defa katıldığı seçimlerde, 2 milyon 200 bin oy alan Genç Parti sıralamada gerilere düştü.
İstanbul'da kayıp büyük
İstanbul'da seçmen sayısı 2002 seçimlerine göre yaklaşık 200 bin kişi azaldı. AKP ve CHP oylarını korurken SHP çatısı altında seçime giren Güçbirliği yaklaşık 70 bin oy kaybetti.
2002'de yalnızca DEHAP 287 bin oy alarak dördüncü parti olurken iki sene sonra bu partilerin toplam oyu 242 binde kaldı.
İstanbul'da hiç ilçe ya da belde belediye başkanlığı kazanamayan Güçbirliği adayları belli tabanlarının bulunduğu Ümraniye, Eminönü gibi ilçelerde de, Kağıthane, Tuzla gibi işçi bölgelerinde de etkili olamadı.
SHP'nin Büyükşehir belediye başkanlığı için aldığı yüzde 3.64'lük oy oranı, İl Genel Meclisi seçimlerinde yüzde 4.94'e çıktı.
İktidarın büyük "ehemmiyet verdiği" İzmir'de de SHP yaklaşık 25 bin oy kaybetti. Yüzde 4.39 oy oranıyla 81 bin 147 oy alan Güçbirliği, bu sonuçla da, iki sene önce DEHAP'ın aldığı 97 bin ve ÖDP'nin aldığı 10 bin oyun toplamının altında kaldı.
İl genelinde oy oranı düşse de SHP Dikili Belediye Başkanlığını kazandı. AKP'nin oy sayısını ikiye katladığı il, bütün gerilemeye rağmen Genç Parti'nin en etkili oluğu yer (112 bin oy).
Ankara'da Karayalçın rüzgarı
Ankara'da, 2002 Genel seçimlerinde yüzde 82.33 olan katılım oranı yüzde 79'a geriledi. Seçim öncesinde Büyükşehir belediye başkanlığı için CHP ile SHP arasında işbirliği çağrıları yapılırken bir sonuca ulaşılamadı ve seçime ayrı adaylarla girildi.
Murat Karayalçın'ın adaylığı sayesinde belediye başkanlığı seçiminde potansiyel CHP oylarının bir kısmını da toplayan SHP (340 bin oy); İl Genel Meclisi pusulasında bu oyların bir kısmını geri verdi. Yine de alınan 155 bin oy, iki sene öncesine göre büyük bir artışı ifade ediyor. Ankara'da hiçbir belediye ya da belde başkanlığı kazanamayan Güçbirliği, AKP, CHP ve MHP'nin ardından dördüncü parti oldu.
Yeşil Bursa yeşil kaldı
Belli bir sermaye birikimine sahip kentlerden Bursa'da AKP diğer partilere ezici bir üstünlük sağladı. DYP ve ANAP, özellikle belediye seçimlerinde, görece başarılı oldu ve dört ilçe, 10 belde kazandı. MHP ise belediye seçimlerinde başarısız olurken İl Genel Meclisi seçimlerinden üçüncü parti olarak çıktı. Katılım oranının düşüklüğüne rağmen AKP oy sayısını arttırırken; SHP çatısı altında seçime giren Güçbirliği iki sene öncesine göre yüzde 35'lik bir düşüş yaşadı.
Adana'da da MHP'nin biraz daha başarılı olması haricinde benzer bir tablo oluştu. Güçbirliği, yüzde 8'lik oy oranına rağmen 2002 toplamından yaklaşık 15 bin daha az oy aldı. Bununla birlikte Güçbirliği, Seyhan ve Yüreğir ilçelerinde birer belde belediye başkanlığı elde etti.
İşçi kentlerinde de artış yok
İşçilerin yoğun olarak yaşadığı Eskişehir ve Kocaeli'nde de Güçbirliği oy kaybetti. İki sene önce Eskişehir'de, toplam yüzde 1.5 oy oranıyla 6 bin 100 civarında oy almış olan DEHAP ve ÖDP hemen hemen aynı oranı yakaladı.
Oy kullanma oranının 2002'ye göre aynı kaldığı Eskişehir BBP'nin üç ilçe belediyesinden birine ev sahipliği yapacak. Kocaeli'nde ise Güçbirliği oyları iki sene öncesine göre yüzde dörtten yüzde ikiye geriledi.
Eskişehir'de olduğu gibi AKP ve CHP (Demokratik Sol Parti - DSP) arasında geçen seçimde bu defa öne çıkan ise Saadet Partisi. Geçmişte aldığı oyların büyük bölümünü 2002'de olduğu gibi AKP kaptırmış görünen SP, yine de üçüncü büyük parti olmayı başarıyor.
Diyarbakır da aynı
Son olarak, Diyarbakır Güçbirliği'nin etkili olduğu illerin başında gelmesine rağmen burada da büyük oy kaybı yaşandı. Büyükşehir belediye başkanlığında AKP ile arada bulunan fark İl Genel Meclisi seçimlerinde eridi.
Büyükşehir belediye başkanlığında oyların yüzde 58.4'ünü alan SHP, İl Genel Meclisinde yüzde 42'de kaldı. DYP için aynı rakamlar yüzde 1.5 ve yüzde 9.2 olarak gerçekleşti.
Aynı durum belde ve ilçe belediyelerinde de yaşandı. Diyarbakır'ın 18 beldesinden beşini SHP alırken, beş tanesi de AKP'nin oldu. DEHAP'ın 2002'de aldığı oylarla karşılaştırıldığında 55 bin oyun kaybolduğu ve 1999 seçimlerindeki oy oranına dönüldüğü görülüyor. CHP de altı bine yakın oy kaybederken, AKP oylarını 67 binden 142 bine yükselterek ikiye katladı. (EÜ/BB)