190 Ders Kitabında 4 Bin Sorun

“İnsan hakları ve demokrasi kültürünün ülke genelinde geri dönülemez bir biçimde kök salmasının, uluslar arası standartlarla uyum içinde bir insan hakları anlayış ve uygulama düzeyinin gelişmesinin önkoşulu, genç kuşakların bu yönde eğitilmesidir.”

Bu düşünceden yola çıkarak gerçekleştirilen “Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi” nin bulguları, üç kitapta toplandı. Kitaplar, bugün (Salı) İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) – Maçka Mustafa Kemal Anfisi’nde düzenlenen bir toplantı ile kamuoyuna tanıtıldı.

"İçeriğiyle, çağrıştırdıkları ve ima ettikleriyle, kurgusuyla, görselliğiyle, sordukları ve sormadıklarıyla, metaforlarıyla... Ders kitaplarımız hangi dilden, nasıl konuşuyor, insan hakları kavramı ile hangi açılardan çelişiyorlar?" sorusunun yanıtını arayan proje, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), Tarih Vakfı ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın işbirliğiyle gerçekleştirildi.

Proje, Avrupa Komisyonu ile Açık Toplum Enstitüsü’nün mali desteğiyle yürütüldü.

190 kitapta 4 bin sorun

“Ders Kitaplarında İnsan Hakları” projesi, “farklılıklara, çeşitli inanç, kültür ve kimliklere saygı duyan, barışsever, yaratıcı kuşaklar yetiştirebilmek için, ders kitapları ve müfredatın insan hakları ile uyumunun araştırılması” amacıyla başlatıldı.

Proje kapsamında, ders kitaplarının metin analizi ve taramasına rehber olacak kriterler, uluslar arası insan hakları belgeleri temel alınarak, konunun uzmanı öğretim üyeleri, hukukçular ve eğitimciler tarafından Ekim-Aralık 2001 tarihleri arasında hazırlandı.

165’i öğretmen, 51’i veli, 71’i lisans ve lisansüstü öğrencisi olmak üzere, projeye destek veren toplam 287 gönüllü, ilk ve ortaöğretimde okutulan 190 ders kitabını taradılar.

Sosyal Bilgiler ve Tarih; Edebiyat ve Türkçe; Coğrafya; Vatandaşlık Bilgisi ve İnsan Hakları Eğitimi; Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi; Milli Güvenlik; Matematik ve Doğa Bilimleri ile Felsefe grupları olarak tasnif edilen kitapların taranması sonucunda, ders kitaplarında toplam 4 bin farklı sorun tespit edildi.

Bulgular üç kitapta toplandı

Temel amacı “var olandan yola çıkarak, olması gerekene ulaşmak konusunda uygulanabilir somut öneriler geliştirmek” olan projenin bulguları, “Ders Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları”; “Ders Kitaplarında İnsan Hakları: İnsan Haklarına Duyarlı Bir Eğitim Ortamına Doğru”; ve “Ders Kitaplarında İnsan Hakları: İnsan Haklarına Duyarlı Ders Kitapları İçin” başlıklı üç kitapta toplandı.

Kitaplardan ilki, ders kitaplarının Türkiye’de bugüne dek gerçekleştirilmiş en kapsamlı ve sistematik taramasından yola çıkan sonuçlarını, çeşitli üniversitelerden öğretim üyelerinin yorumladığı makalelerden oluşuyor.

Aynı verilerden yola çıkarak hazırlanan ikinci kitap, okullarda öğretmenlere sınıf içindeki etkinliklerde ve ders kitaplarının işlenmesinde yol göstermeyi, öğretmen ve öğrenci arasındaki etkileşimlerin insan hakları bağlamında dökümünü yapmayı ve dönüşüm sürecine katkıda bulunmayı amaçlıyor.

Üçüncü kitap ise, ders kitabı hazırlayan meslek gruplarına yönelik bir rehber kitap niteliği taşıyor.

“Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi”

Yönetim Kurulu ve projeye katkıda bulunanlar:

Yönetim Kurulu:

* Prof. Dr. Engin Bermek (TÜBA)

* Orhan Silier (Tarih Vakfı)

* Prof. Dr. Ionna Kuçuradi (İHEOUK)

* Prof. Dr. İlhan Tekeli (Tarih Vakfı)

* Prof. Dr. Ayşe Erzan (TÜBA)

* Prof. Dr. Okan Akhan (TİHV)

Katkıda bulunan uzmanlar:

* Doç. Dr. Sevda Alankuş

* Dr. Recep Boztemur

* Öğr. Bülent Akdağ

* Doç. Dr. Gökçen Alpkaya

* Dr. Tüten Anğ

* Av. Sedat Aslantaş

* Dr. Hümanur Bağlı

* Dr. Melike Türkan Bağlı

* Tanıl Bora

* Prof. Dr. Ayşe Buğra

* Öğr. Gör. Kenan Çayır

* Yrd. Doç. Dr. Deniz Ceylan

* Prof. Dr. Betül Çotuksöken

* Prof. Dr. Zeynep Davran

* Dr. Tufan Erhürman

* Prof. Dr. Ayşe Erzan

* Prof. Dr. Semih Gemalmaz

* Prof. Dr. Fatma Gök

* Doç. Dr. Müfit Gömleksiz

* Doç. Dr. Adnan Gümüş

* Prof. Dr. İpek Gürkaynak

* Doç. Dr. Murat Güvenç

* Prof. Dr. Gürol Irzık

* Dr. Tülay Kabadere

* Öğr. Dilara Kahyaoğlu

* Dr. Ferda Keskin

* Prof. Dr. Ionna Kuçuradi

* Öğr. Mutlu Öztürk

* Prof. Dr. Jale Parla

* Dr. Alper Şahin

* Dr. Hülya Uğur Tanrıöver

* Dr. Şebnem Timur

* Prof. Dr. Füsun Üstel (BB)