Yugoslavya içsavaşı sırasında Sırp ordusunun Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa'ya girmesi ve Hollanda askerlerinin 8 bin 372 Boşnak'ı Sırp ordusuna teslim etmesi üzerine yaşanan katliam 17. yıl dönümünde dünyanın dört bir yanından gelen insanlarla anıldı.
17 yıl sonra kimlikleri belirlendi
Katliamdan kaçan Boşnaklar'ın Tuzla kentine ulaşmak için kullandığı güzergahtan devam eden "ölüm yolu yürüyüşü" Potaçari de son buldu. Yürüyüş üç gün önce Sırbistan'da Tuzla kentinin Nezuk kasabasından başlatılmıştı. Toplu mezarlarda cesetleri bulunan ve 17 yıl sonra kimlikleri belirlenen 520 kişi bu gün Potoçari Anıt Mezarlığında toprağa veriliyor. Potoçari 17 yıllık gözyaşlarının beyaz mezar taşlarına dönüşünü hüzünle yaşıyor.
Srebrenitsa katliamını anmak için Ankara'da da bir tören düzenlendi.
Büyük katliam
Yugoslavya iç savaşı sırasında Sırplar'ın başlattığı katliamın ardından duruma müdahale eden Birleşmiş Milletler, Srebrenitsa'yı siviller için güvenli bölge ilan etmişlerdi. Katliama giden süreç şöyle yaşandı:
6-8 Temmuz 1995: Bosnalı Sırp güçler Srebrenitsa'yı kuşattı.
Kentte Sırpların kuzeydoğu Bosna'daki diğer saldırılarından kaçarak sığınan onbinlerce Müslüman sivil vardı.
Onları hafif silahlarla donatılmış 600 Hollandalı asker koruyordu.
Petrol stoklarının azaldığı kente mayıs ayından beri gıda sevkiyatı yapılamamıştı.
Sırplar, Srebrenitsa'yı bombalamaya başladı. Müslüman savaşçılar, barış gücü askerlerine teslim ettikleri silahları geri istedi ama redddedildi.
9 Temmuz 1995: Bosnalı Sırplar bombardımanı yoğunlaştırdı. Güneydeki kamplardan kaçan binlerce mülteci kent merkezine akın etti.
Bosnalı Sırplar, 30 Hollandalı askeri rehin aldı. Sırpların Hollandalı birlikler çekilirken açtıkları ateşte de bir asker öldü.
10 Temmuz 1995: Hollandalı komutan Albay Ton Karremans, BM'den hava desteği istedi.
BM Komutanı General Janvier önce bu isteği reddetti, ancak talep tekrarlanınca kabul etti.
Nato uçakları gelmeden Sırp topçusunun ateşi durdu; BM saldırısı ertelendi.
Akşama dek kente 4 bin göçmen yığıldı; sokaklarda panik havası vardı.
Hollandalı askerlerin mevzileri çevresinde büyük kalabalıklar oluştu.
Hollandalı komutan kentin ileri gelenlerini topladı ve eğer Sırplar sabah 06.00'ya kadar çekilmeze, Nato uçaklarının hava bombardımanı yapacağını söyledi.
11 Temmuz 1995: Sırp güçleri çekilmedi. 09.00'da Albay Karremans'a yakın hava desteği talebini yanlış formla yaptığı bildirildi.
10.30'da yeni formla iletilen talep, General Janvier'e ulaştı. Ancak sabah 06.00'dan beri havada olan Nato uçakları yakıt ikmali için İtalya'daki üsse dönmek zorunda kaldı.
Potocari'deki Hollanda üssüne sığınan mültecilerin sayısı 20 bini buldu. Bunlardan çoğu kadın, çocuk ve yaşlıydı.
14.30'da Hollanda'ya ait iki F-16 uçağı, Sırp mevzilerine iki bomba attı.
Sırplar ellerindeki rehineleri öldürme ve mültecileri bombalama tehdidiyle karşılık verince, saldırılar askıya alındı.
İki saat sonra Bosnalı Sırp komutan Ratko Mladiç, Sırp televizyon kameraları eşliğinde kente girdi.
O akşam Mladiç, Hollandalı komutanı çağırarak eğer silahlarını teslim etmezlerse Müslümanlar'ın öldürüleceği ültimatomunu verdi.
12 Temmuz 1995: Kadın ve çocukları Müslüman bölgesine götürecek otobüsler geldi.
Sırplar 12-77 yaş arasındaki tüm erkekleri 'savaş suçu sorgusuna için' ayırdı.
Bunu izleyen 30 saat içinde 23 bin kadın ve çocuğun kentten çıkarıldığı tahmin ediliyor.
Yüzlerce erkekse kamyon ve depolara dolduruldu.
O gece kentten kaçarak dağlara sığınmaya çalışan 15 bin Müslüman savaşçı top ateşine tutuldu.
13 Temmuz 1995: Silahsız Müslümanlar'ın katli, yakındaki Kravitsa köyünde başladı.
Barış gücü askerleri Potocari üssünde bulunan 5 bin Müslüman'ı teslim etti.
Karşılığında Bosnalı Sırplar 14 Hollandalı askeri salıverdi.
16 Temmuz 1995: Srebrenitsa'dan Müslüman bölgesine yürüyerek ulaşan mültecilerin anlattıklarıyla, katliam haberleri ilk kez duyuldu.
BM ve Bosnalı Sırplar arasındaki pazarlıklar sonucu Hollandalı askerlerin kentten ayrılmasına izin verildi.
Silah, gıda ve tıbbi stoklarını geride bıraktılar.
Bosnalı Sırpların Srebrenitsa'yı ele geçirmesini izleyen beş günde binlerce Müslüman erkek öldürüldü.
* 1995 yılında yaşanan katliamın baş sorumlusu Mladiç, 26 Mayıs 2011'de Sırbistan İstihbaratı tarafından yakalandı. Aralarında soykırımın da bulunduğu 11 ayrı suçla yargılanıyor. (EZA/HK)