108 Yılda Kürt Basını
Köklü Kürt kültürünün yok olmaması, sağlıklı toplumsal iletişim hattı için Kürtçe özgür yayın yapmak çok önemli. Sorunları, dünyada olup bitenleri bir ulus ancak kendi dilinden net olarak kavrar.Bu noktada objektifini ve kalemini satmadan, sansüre boyun eğmeden çalışma yürütmesi durumunda göze alacaklarını pratiğimiz içerisinde gördük:
Yani, Ortadoğu ve Türkiye'de gazeteciyseniz işkenceyi göze alacaksınız, kaybedilmeyi, ölü olarak ya emniyetten ya da bir yol kıyısına atılmayı gözardı etmeyeceksiniz.
14 yıl önce Özgür Gündem
Sıkıyönetimlerle, yasaklarla 1990'lara gelindi. Haftalık Yeni Ülke'den sonra 1992'de günlük olarak çıkan Özgür Gündem Kürt gazeteciliği açısından bir dönüm noktası oldu..
Türkçe yayın yapmak zorundaydı. Kürt kavramı Türkiye'nin Kurucusu Atatürk'ün konuşmalarından bile ayıklanıyordu çünkü.
1992'den bu günlere kapanan, kapanmak zorunda, açılan Özgür Ülke, 2000'de Gündem, Demokrasi gibi birbirini izleyen gazetelerden 14 basın emekçisi Batman, Mardin, Diyarbakır, Urfa, Diyarbakır, Bitlis, İstanbul'da öldürüldü. İstanbul'da Özgür Ülke gazetesi bombalandı.
Bu gazetelerin dağıtımcıları da satırlı saldırılara uğradılar. Ve şimdi, son Terörle Mücadele Yasası tartışmalarında Gündem gazetesi hedef gösterildi.
Boş sayfalar ve 'uyum' sonrası
Avrupa Birliği çerçevesinde "Uyum Reformları" olarak sunulan yasalar Kürt gazetecilerin durumunu hafifletmedi.
Bazen aynı konuyu pek çok gazete yazarken dava açılmıyor, olaya Kürt medyası yer verince davalık oluyor, yazarlar da yargılanmaktan kurtulamıyor.
12 Nisan 1991'de 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu (TMK) Demokles kılıcı gibi sallandırıldı Kürt gazetecilerin üzerinde, bugün de yeni Türk Ceza Kanunu (TCK) ile pekişti.
Bu. sistem öyle bir hale gelmiş ki polis, ya da ordu mensubu sık sık muhalif gazetecilere "Yaptığın haberi gösteririm sana", "Senin için iyi olmaz" diye tehdit edebiliyor görev başında.
"Sansürlüdür" ibaresi
Üniversite Kürsüleri açılmayarak, ilköğretimde Kürtçe'ye yer verilmeyerek, ya da tam gün Kürtçe yayına izin verilmeyerek (Kürtçe yayın izni özel yerel televizyonlarda günde sadece 45 dakika olarak Mart sonunda verildi) okuma-araştırma kültürü yok edilmek isteniyor.
Böylece Kürt medyasına da ilginin yok olacağı da hesaplanıyor.
1990'larda gazete sayfalarının çoğunu boş sütunlara "Sansürlüdür" ibaresiyle çıkarıyorduk. Şimdi toplatma, dava, haber izletmeme gibi şeyler deneniyor.
Azadiya Welat
Sayfalarının tamamı Kürtçe olan Welat kapatıldıktan sonra haftalık Welate Me devam etti, ardından tamamen Kürtçe çıkan Azadiya Welat 1994'ten bu yana direniyor.
Para cezalarının yanı sıra 2005'ten bu yana Azadiya Welat'a 24 dava açıldı. Uyum yasalarına rağmen bu yıl nisan ortasına kadar Azadiya Welat'a yedi kez de toplatma cezası verildi.
Gündem ve DİHA
Ülkede Özgür Gündem hakkında açılan dava sayısı 450'yi bulurken, en sonu geçtiğimiz günlerde olmak üzere birçok kez de toplatıldı. 2006 yaklaşırken Şemdinli'de kitabevinin bombalanmasından sonra olaya adı karışan astsubayların elindeki krokileri, hedef isim ajandasını yayınladıkları için Ülkede Özgür Gündem gazetesine baskın yapıldı.
Kürtçe, Türkçe ve İngilizce yayın yapan ilk ajans olan Dicle Haber Ajansı (DİHA) muhabirlerine uyum yasalarından sonra da çok sayıda dava açıldı. Haber izlerken, muhabirlerin fotoğraf makineleri ya da kameraları kırılabiliyor, ya da el konuluyor güvenlik güçlerince.
Kısa süre önce iki DİHA muhabiri habere giderken gözaltına alınıp tutuklandı, hala Mersin E Tipi Cezaevi'nde tutuluyorlar. Martta Diyarbakır'daki olayları izlerken yine DİHA Muhabiri Şakir Uygar'ın bacağı polisin açtığı ateş sonucu kırıldı. (Bu arada Devrimci Demokrasi gazetesi muhabiri İlyas Aktaş da yaralı olarak kaldırıldığı hastanede bir süre sonra hayatını kaybetti.)
Habere engel
Medya genellikle bürokrasi ve hükümet kaynaklarından haber alabiliyor. BU kaynaklar çeşitli kolaylıklar sağlayabiliyor. İş Kürt basınına geldiğinde bilgi alma kapıları kapanıyor. Genelkurmay, Emniyet brifinglerine hala Kürt medyası çağrılmaz .
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın çevresi, korumaları son dönemlerde Kürt medyasında çalışan gazetecilerin haberi izlemesine engel oluyor, nisanın ikinci haftası Kocaeli'de olduğu gibi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne taşınan basın dosyaları ise ancak birkaç yılda sonuçlanıyor. Bunun da caydırıcılık rolü pek kalmıyor. Örneğin 2000 yılında "2000'de Yeni Gündem" gazetesinin Olağanüstü Hal (OHAL) Bölgesine sokulmasının yasaklanmasını ancak 2006 Nisan'ında karara bağlayarak Ankara'yı mahkum etti.
Kürt basının serüveni
Tutuculuğun had safhada olduğu bir dönemde 11 Kasım 1831'de Osmanlı resmi olarak Takvim-i Vekayi'yi çıkarırken, ilk özel gazete dokuz yıl sonra burada yaşayan İngiliz William Churchil'in Ceride-i Havâdis'i olmuştu.
Türklerin ilk özel gazetesi ise 1860'ta Tercüman-ı Ahval olurken, bağımsız devleti olmayan Kürtler ancak 22 Nisan 1898'de Kahire'de "Kürdistan" adlı yayınla gazeteciliğe adım attı.
"Kürdistan" bir süre sonra yayınını İngiltere ve İsviçre'de sürdürmek zorunda kaldı.
Günlük'ten ajansa Kürt basını
Bugün Türkiye'de sistemin balyozunu üstünden eksik etmediği günlük gazete Ülkede Özgür Gündem, haftalık Azadiya Welat (Tamamen Kürtçe) ve Dicle News Agency (DİHA), Yerel Gün TV, 15 günde bir çıkan Azadi çalışanların özverisi ve halkın desteğiyle varlığını sürdürmeye çalışıyor.
Sırasıyla, 1990 Medya Güneşi dergisi (1990), 1992'deki Yeni Ülke'den (Haftalık) sonra günlük gazeteler Özgür Gündem, Özgür Ülke, Yeni Politika, Demokrasi, Welatê Me, Ülkede Gündem, Özgür Bakış, 2000'de Yeni Gündem, Ülkede Özgür Gündem gazeteleri çıktı.
Haftalık olarak da Azadiya Welat, Azadi, dergi olarak da Özgür Halk, Yurtsever Gençlik, Genç Bakış Kürt sorununu Avrupa'da işleyen günlük Özgür Politika'dan sonra çıkan Yeni Özgür Politika hem Türkçe hem Kürtçe yayın yapıyor.
Avrupa ve Irak
Avrupa'da aylık Newaya Jin de Türkçe-Kürtçe yayın yaparken, ajanslardan MHA ve ANF bulunuyor; üç ayda bir Almanca olarak da Kürdistan Report yayın hayatını sürdürüyor.
Irak'ta son dönemde Kürdistan TV, Kurdsat, Zagros TV çıkarken, 2004'te yayına başlayarak Türkiye başta olmak üzere Ortadoğu'ya dönük yayın yapan Roj TV'den önce 1995 sonrası Med-TV Belçika ve İngiltere'den yayın yaptı.
1999 sonrası Medya TV yayındaydı. Bugün Roj TV gibi Kürtler Mezopotamya TV ve Mesopotamia Music Channel'i (MMC) yaşatmaya çalışıyor. Bugüne kadar birçok gazete ve televizyon ya kapatıldı ya yüklü para cezası aldı.
Kürtler ilk ajansıyla Macar asıllı Havas'ın 1825'te Paris'te kurduğu ilk haber ajansının üzerinden 177 yıl geçtikten sonra tanıştı: Dicle News Agency (DİHA). Kürtçe, İngilizce ve Türkçe dillerinde yayın yapan dünyanın ilk ve tek ajansı unvanını taşıyor. (BA)