107 bin imza temiz hava hakkı için Meclis'te

Çevre yatırımını tamamlamayan santrallerin durumunu inceleyen İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği, hazırladıkları raporu ve santrallerin çevre yatırımı olmadan çalışmaması için atılan 107 bin 139 imzayı parti yöneticileri, grup başkan vekilleri ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerine teslim etti.

2019 yılında, özelleştirilmiş kömürlü termik santrallere çevre mevzuatına uymaları için yapılması gereken yatırımlardan muafiyet getiren yasa tasarısı #temizhavahaktır diyen binlerce kişinin tepkisi sonucu Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmişti.

Ancak İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği tarafından hazırlanan "Özelleştirilmiş Termik Santraller ve Çevre Mevzuatına Uyum Süreçleri" adlı rapora göre, 2020 yılının başında kapatılarak altı ay sonra yeniden açılan kömürlü termik santraller hala çevre yatırımlarını tamamlamadan geçici izinlerle çalışmaya devam ediyor.

Raporda ne diyor?

Rapordan öne çıkan bazı bulgular şöyle:

Özelleştirilen 13 kömürlü termik santral 1 Ocak 2020 ve öncesinde olduğu gibi çevreyi kirletmeye devam ediyor ve hala çevre mevzuatına uyumsuz.
Tesislerin tamamı toksik atıklarını vahşi depolama yöntemi ile depolamaya devam ediyor.
2020’nin başından beri 1 yıl içerisinde çevre izni alamadığı için Geçici Faaliyet Belgesi iptal edilen tesisler tekrar Geçici Faaliyet Belgesi’ne başvurarak 1 yıl daha faaliyet sürelerini uzattı.

Bozoğlu: Zarar devam ediyor

Kömürlü termik santrallerin çevre yatırımlarını yapmamış olduğunu açıkça ortaya koyan raporun yazarlarından İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Baran Bozoğlu şunları söylüyor:

“Santrallerin çevre mevzuatına uyumu için verilen 7 yıl süreye ek olarak 2,5 yıl daha süre verilmesi için hazırlanan yasa tasarısı Sayın Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmişti. Yani bu tesislerin faaliyet göstermesinin insan sağlığı ve çevreyi koruma ödevi ile bağdaşmayacağı açıkça ortaya konmuştu.

Baran Bozoğlu

“Ancak bazı tesisler 1 yıldır bazıları ise fiilen 1,5 yıldır çevre ve insan sağlığına zarar vermeye devam etmekte, toksik atık sahaları ve bacalarından çıkan kirletici gazları başta olmak üzere somut adımlar atmamaktadırlar.”

Atlı: Verdiğiniz sözleri tutun

Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı ise partilerden verdikleri sözleri tutmalarını beklediklerini belirterek şu değerlendirmeleri yapıyor:

“Covid-19 ile mücadele ettiğimiz, her nefesin önem taşıdığı bu günlerde, baca gazı ve kül depolama ile ilgili gerekli yatırımları tamamlamadan tekrar çalışmaya başlayan santraller havamızı kirletmeye devam ediyor. Halk sağlığını önceliklendirdiğini söyleyen karar vericilerin, bu yatırımlar tamamlanmadan santralleri açması kabul edilebilir değil.

Buket Atlı

“Bacadan çıkan emisyonlar maalesef resmi olarak kamuoyu ile paylaşılmıyor, limitlerin aşılıp aşılmadığını veya hangi yatırımların yapıldığını bilemiyoruz. Bütün partilerin 2019 yılında #temizhavahaktır #2yılbeklemez diyerek yasayı geri çektikleri zaman verdikleri sözleri tutmasını bekliyoruz.”

Süreç nasıl işledi?

2019’da #temizhavahaktır #2yılbeklemez diyerek imza veren, sosyal medyadan paylaşım yapan ve milletvekillerini telefonla arayan 100 bin vatandaş ve kurumun sesi duyulmuş ve özelleştirilmiş santrallere çevre yatırımı yapmadan iki yıl daha çalışma izni veren Madde 50 veto edilmişti.

Ardından 1 Ocak 2020’de 5 adet kömürlü termik santral tamamen ve 1 tanesi kısmi olmak üzere gerekli çevre yatırımlarını yapana kadar kapatılmıştı. Bu santrallere Geçici Faaliyet Belgesi verilerek Haziran 2020’de yeniden faaliyete geçmelerine göz yumuldu.

Çevre yatırımları eksik olan özelleştirilmiş kömürlü termik santraller ve illeri şöyle:

Ankara/ Çayırhan Termik Santrali
Bursa / Orhaneli Termik Santrali
Çanakkale / Çan 18 Mart Termik Santrali
Kahramanmaraş / Afşin Elbistan A Termik Santrali
Kahramanmaraş / Afşin Elbistan B Termik Santrali
Kütahya / Tunçbilek Termik Santrali
Kütahya / Seyitömer Termik Santrali
Manisa / Soma Termik Santrali
Muğla / Yeniköy Termik Santrali
Muğla / Yatağan Termik Santrali
Muğla /Kemerköy Termik Santrali
Sivas / Kangal Termik Santrali (1 ve 2. üniteler)
Zonguldak / Çatalağzı Termik Santrali

Özelleştirilen 13 kömürlü termik santralin çevre mevzuatına uymak için gerekli olan yatırımları yapmadığına ilişkin çevre örgütlerince yapılan tespitler şöyle:

Geçici Faaliyet Belgesi (GFB) alarak faaliyetine devam etmesine bir yıl izin verilen santrallerin 3’ü (Afşin Elbistan B, Çayırhan ve Orhaneli Termik Santralleri) baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmamakta, havayı kirletmekte ve toksik atık depolamaktadır. Vahşi atık sahalarını rehabilite etmedikleri için Çevre İzni almaya uygun görülmemeleri nedeniyle GFB’leri iptal edilmiştir. Ancak bu tesisler aynı gün yeni bir GFB alarak çalışmaya devam etmektedir. 1 yıl çevre mevzuatına aykırı çalışan bu tesislere en az 1 yıl daha çevre mevzuatına aykırı çalışma hakkı tanınmıştır.
Santrallerden 2’si (Afşin Elbistan A ve Kangal Termik santralleri) GFB’lerini yenileyerek ek süre kazanmışlardır. İlk GFB’leri ile fiilen 1 yıldan fazla çalışacaklardır. Bu tesislerin de mevzuatın belirlediği baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmadıkları, havayı kirlettikleri, toksik atık depoladıkları ve vahşi atık sahalarını rehabilite etmedikleri tespit edilmiştir.
Santrallerden diğer 2’si (Soma ve Çatalağzı – ÇATES Termik Santralleri) mevzuatın belirlediği baca gazı emisyon sınırlarına uygun çalışmamakta, havayı kirletmekte, toksik atık depolamakta ve vahşi atık sahalarını rehabilite etmemektedir.
Çatalağzı-ÇATES termik santrali ve Kangal Termik Santrali’nin Geçici Faaliyet Belgesi’nin süresi Haziran ayı başında dolmuştur. Bu tesisler GFB ve izni olmadan çalışma devam etmektedirler, Çevre Kanunu’na göre faaliyetleri durdurulmalı ve idari yaptırım uygulanmalıdır.
EÜAŞ 18 Mart Çan Termik Santrali 18.03.2021’den bu yana çevre izni ve GFB’si olmadan çalışmaktadır. Çevre Kanunu’na göre faaliyeti durdurulmalı ve idari yaptırım uygulanmalıdır.
Çelikler Seyitömer Termik Santrali’ne 2021 Şubat ayında verilen GFB’de atık depolama sahası lisansı bulunmamaktadır. Dolayısıyla çıkan atıklarını (kül, baca gazı tozu v.b.) atık sahasına boşaltması yasaktır ancak atıklarını depolama sahasına verdiği bilinmektedir. Buna rağmen tesisin çalışması durdurulmamış ve Çevre Kanunu kapsamında herhangi bir ceza uygulanmamaktadır.
Toksik atık barındıran vahşi depolama yöntemi ile atık sahasını yönetmesine ve atık sahasını rehabilite etmemesine rağmen 1 tesise (Yatağan Termik Santrali) 5 yıllık çevre izin belgesi verilmiştir.

İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği hakkında

2018 yılının başında, farklı disiplinlerden (sosyoloji, çevre mühendisliği, coğrafya, hukuk, kimya v.b.) ve farklı alanlarda çalışan (üniversite, özel sektör ve kamu) iklim değişikliği sorununa karşı endişeleri olan, iklim değişikliğine dair ulusal ve uluslararası alanda yapılan politik, bilimsel, hukuki ve teknik tartışmaları takip eden, kimi zaman görüşler oluşturup bunları paylaşan, çevre sektörünün çeşitli alanlarında çalışan, üniversitede konuya dair bilimsel çalışmalar yapan uzmanlar bir araya gelerek ülkemizde bu alanda eksikliğini duyduğu bir düşünce kuruluşu görevi de görebilecek İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği’ni kurdu.

Dernek, iklim değişikliği sorununa dair ulusal ve uluslararası alanda çalışmalar yapmayı, ülke mevzuatının güncellenmesine katkı vermeyi, akademik alanda iklim değişikliği sorununa dair daha verimli, etkin ve Ar-Ge"yi de kapsayan çalışmaları arttırarak desteklemeyi, ülkenin politikalarına yön verebilmeyi hedefliyor. 2020 yılı Haziran ayında Avrupa İklim Eylem Ağı'na (Climate Action Network Europe (CAN Europe)) üye oldu.

Temiz Hava Hakkı Platformu hakkında

Temiz Hava Hakkı Platformu (THH) doğa koruma ve sağlık alanında çalışan 16 Sivil Toplum Kuruluşu’nun bir araya gelmesiyle 2015 Haziran ayında çalışmalarına başlamış ve aynı yıl Ekim ayında kuruluşunu ilan etti.

Öncelikle işletmede ve inşaat aşamasında olan kömürlü termik santrallerin yarattığı hava kirliliği ve çevre sorunlarına bağlı olarak halk sağlığını, temiz hava ve çevre hakkını savunmak üzere kurulan Platform’un bileşenleri:

Çevre için Hekimler Derneği, Greenpeace Akdeniz, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanları Derneği (İMUD), Pratisyen Hekimlik Derneği, Türk Nöroloji Derneği, TEMA Vakfı, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD), Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL), Türk Tabipleri Birliği (TTB), Yeşil Barış Hukuk Derneği, Yeşil Düşünce Derneği, Yuva Derneği, 350.org, Avrupa İklim Ağı (CAN Europe), WWF-Türkiye.

(TP)