Ekonomi Bakanlığı İçin Adı Geçen Daron Acemoğlu Kim?

Türkiye seçimlere ekonomi tartışmalarıyla girerken kurulacak yeni kabine için ünlü İktisat Profesörü Daron Acemoğlu'nun adı konuşulmaya başlandı.

Acemoğlu ismi aslında bundan bir ay önce yine ekonomik sorunlarla boğuşan Ermenistan'da da gündeme gelmişti.

Başbakan Paşinyan koltuğa oturur oturmaz, Acemoğlu'nu ülkesine davet etmiş, "Telefonla görüştüm, Ermenistan ekonomisine yardım etmeye hazır olduğunu söyledi. Ziyaret tarihi önümüzdeki günlerde netleşecek" demişti.

Acemoğlu ve öngörüleri

Peki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) İktisat Profesörlüğü yapan ve IDEAS/RePEc araştırma veri tabanına göre "Dünyada en çok alıntı yapılan ilk 10 ekonomist" arasında gösterilen Acemoğlu'nun ekonomiyle ilgili öngörüleri ne?

Acemoğlu, ekonomi uzmanlarına göre hukukun üstünlüğünü savunmasıyla biliniyor ancak teorilerinde yer yer emperyalizmi dışlıyor.

Otoriter rejimin sürdürülebilir büyüme sağlayamayacağı görüşünü savunuyor. Ancak yine uzmanlara göre Çin 40 yıldır büyümeyi sürdürdüğü için teorisi burada zayıflıyor.

Dışlayıcı ve kapsayıcı yönetimler

İktisatçının ünlü Ulusların Düşüşü (Why Nations Fail) kitabından bazı tespitleri ise şöyle:

Acemoğlu, James Robinson ile yazdığı kitapta yönetim sistemlerini ezici ve kapsayıcı olmak üzere ikiyi ayırıyor.

Dışlayıcı (extractive) ülkelerle ilgili "özel yasalar ya da bankalarca verilen imtiyazlarla yöneticilerin taraftarlarına monopol şirketler yarattığı" belirtiliyor.

Kapsayıcı (inclusive) ülkelerden bahsederken ise "kuvvetler ayrılığı ve basın özgürlüğünün desteklendiği, vergilendirmenin adil bir şekilde şeffaf kurallara bağlı yapıldığı" belirtiliyor.

Eğitim düzeyi ve ekonomi

Kitapta eğitim düzeyiyle ilgili ise şu ifadeler yer alıyor:

"Fakir ülkelerin düşük eğitim düzeyi, ebeveynlere çocuklarını eğitmeleri için teşvik yaratmayı başaramayan ekonomik kurumlardan ve devleti okullar inşa etmesi, onları finanse edip desteklemesi ve ebeveynlerle çocukların taleplerini karşılaması için hükümeti harekete geçirmeyi başaramayan siyasal kurumlardan kaynaklanır.

"Bu ülkelerin düşük eğitim düzeyleri ve kapsayıcı piyasalarının olmayışı için ödedikleri bedel ise çok ağırdır. Genç yetenekleri harekete geçirmeyi başaramazlar. Hiçbir zaman hayattaki yerlerini keşfedecek fırsatları olmadığı için şimdi az eğitim görmüş birer çiftçi olarak çalışan, yapmayı istemedikleri şeyleri yapmaya zorlanan ya da askere alınan pek çok potansiyel Bill Gates'leri ve belki de bir ya da iki Albert Einstein'ları vardır."

Türkiye'de çözüm için adı geçiyor

Acemoğlu ismi Türkiye'de Habertürk yazarı Nagehan Alçı'nın köşe yazısıyla konuşuluyor. Alçı, Acemoğlu'nun ekonomi konusunda kabinede geçen isimlerden olduğunu söyledi, "Erdoğan, Acemoğlu'na Türk ekonomisinin başına tam yetkiyle geçme teklifi yapabilir" dedi.

Yazının ardından yine Habertürk yazarı Fatih Altaylı ise Acemoğlu'nun böyle bir tekliften haberi bile olmadığını yazarak "''Sonra biraz araştırdım, gerçekten böyle bir şey var mı diye! Ne yazık ki heyecanım boşa çıktı" dedi.

"Bence 'sert iniş' riski var"

Acemoğlu'na 2013 yılında klasik büyüme ve kalkınma teori ve modellerine farklı bir perspektifle yaklaşımı nedeniyle verilen T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü de iddiaları tetikledi.

Acemoğlu, bugün Cumhuriyet'ten Pelin Ülker'de verdiği röportajda ise Türkiye ekonomisi için "Bence 'sert iniş' riski var. Bu senaryo, gayrimenkul ve inşaat sektörleri üzerinden, tüketimle körüklenen ve dış ticarete konu olmayan büyümenin yaşandığı gelişen ekonomileri gözlemleyenlerin çok aşina bir senaryodur" dedi.

İktisat profesörü ayrıca siyasi özgürlüğü destekleyen siyasal kurumların büyüme için faydalı olduğunu vurgulayarak, "Bu doğrultuda, basın özgürlüğünde geriye düşüş, yargı bağımsızlığının ve diğer kurumların bağımsızlığının azalması, insan haklarına getirilen sınırlamalar, sağlıklı ekonomik büyüme ihtimalini azaltacaktır" ifadelerini kullandı.

(PT)