Polonya Anayasa Mahkemesi 22 Ekim’de kürtaj hakkını önemli ölçüde kısıtladı. Bu yeni karar, zaten yasadışı olan kürtaj için tanınan yasal ayrıcalıklardan biri olan “kusurlu fetüs” maddesini iptal etti. Bugün 13’üncü gününe giren protestolar, yasa değişikliğinin geri alınmasını talep ediyor.
Polonya’da kürtaj zaten hamilelik yalnızca hamile kalan kişinin hayatını tehlikeye attığında, fetüs “kusurlu” olduğunda ya da kişi tecavüz ve ensest ilişki sonucu hamile kaldığında gerçekleştirilebiliyordu. “Kusurlu fetüs” maddesinin kaldırılmasıyla, kürtaj hakkı ciddi oranda kısıtlandı.
Madde, yasal kürtajların yüzde 98’ini temsil ediyordu
Polonya Sağlık Bakanlığı’nın 2019 verilerine göre, ülkede yasal olarak gerçekleştirilen kürtaj işlemlerinin yaklaşık yüzde 98’i “kusurlu fetüs” maddesine uydukları için yapılabiliyordu.
Ayrıca hastanelere başvuranlar, hamileliğin tecavüz sonucu oluştuğunu kanıtlayana kadar, yine aynı yasa nedeniyle kürtaj olunabilecek haftalık sınırın aşıldığı da biliniyor. Her yıl yüz binden fazla insan, kürtaj olmak için farklı ülkelere seyahat etmek zorunda kalıyor.
Katolik Kilisesi'ne yakınlığıyla bilinen muhafazakâr iktidar partisi Hukuk ve Adalet Partisi, bu yasayı 15 Nisan’da da geçirmeye çalışmıştı. Parlamentonun reddettiği yasal düzenleme, Anayasa Mahkemesi tarafından işleme geçirildi.
Hukuk ve Adalet Partisi 2015’ten beri Anayasa Mahkemesi’nin hükümete yakın görüşleri olmayan hâkimlerini görevden alıyor ve yeni hâkimleri destekçilerinden seçiyor.
Temmuz ayında İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme planını duyuran Polonya hükümeti, bölgede kadınların ve LGBTİ+’ların yaşam haklarını en çok kısıtlayan yönetim olmaya devam ediyor.
Yüz binlerce insan sokakta
Yerel basına göre 22 Ekim’den itibaren dokuz gün boyunca 430 binden fazla katılımcısı olan en az 400 protesto gerçekleştirildi. Portestolar Varşova, Gdańsk, Białystok, Poznan, Kraków, Wroclaw, Torun, Sczescin, Myślenice, Gorlice ve Jasło şehirlerinde devam etti.
Başkent Varşova’da 30 Ekim Cuma günü gerçekleştirilen protestonun, ülkede onlarca yıldır gerçekleştirilmiş en büyük protesto olduğu kaydedildi. 150 bin civarı kişinin katıldığı eylemde 37 kişi gözaltına alındı.
Polis, bunların çoğunluğunun protestoculara saldıran “futbol fanatikleri” olduğunu açıkladı. CNN’in aktardığına göre, ülkede bu kadar büyük protestolar 1980’lerde hükümetin düşmesiyle sonuçlanan “Solidarity” hareketinden beri yaşanmadı.
Protestocular 50 şehirde yolları kapattı, “Kürtaj için dua etmemize izin verin” gibi sloganlarla Katolik Kilisesi’ne bağlı katedrallere girdi. Kürtaj hakkı mücadelesinin sembolü ise kırmızı bir şimşek işareti oldu.
2 Kasım Pazartesi günü basına konuşan aktivistler yasa değişikliğinin geri alınmasını talep etmeye devam edeceklerini açıkladı. Women’s Strike organizasyonunun lideri Klementyna Suchanow, protestoların bu hafta da devam edeceğini söyledi.
Hükümet, destekçilerini protestoculara karşı kışkırttı
Hukuk ve Adalet Partisi Başkanı Jaroslaw Kaczynski, protestolar başladığında kendi destekçilerini sokağa çıkarak Polonya’yı ve Kilise’yi “yok etmeye” çalışan protestocularından “korumaya” davet etti.
Aşırı sağcı ve milliyetçi grupların örgütlenerek Varşova’da ve başka şehirlerde birçok sokakta nöbet tuttuğu, protestoculara saldırdığı ve biber gazı sıktığı kaydedildi. Protestocular da #ThisisWar (Bu bir savaş) hashtag’ini slogan olarak kullanıyor.
Bazı üniversiteler, öğrencilerin eylemlere katılması için dersleri iptal edince Eğitim ve Bilim Bakanı Przemysław Czarnek üniversiteleri fonlarını kısıtlamakla tehdit etti.
Çelişkili açıklamalar
Cumhurbaşkanı Andrej Duda 29 Ekim’de geri adım atarak RMF FM radyo istasyonun verdiği röportajda “kusurlu fetüs” durumunda kadınların karar verme hakkının olması gerektiğini söyledi. Kadınlar ve uzmanlarla görüştüğünü ve 29 Ekim Cuma günü Parlamento’ya bir değişiklik teklifi sunduğunu açıkladı.
Kararın değiştirilmeyeceğini söyleyen Başbakan Mateusz Morawiecki ise 2 Kasım’da protestocularla konuşmak istediğini söyledi.
Grev de devam ediyor
Aktivistler, hükümetin söylemini yumuşattığı halde kararı geri almak için harekete geçmediğine dikkat çekerek protestoların devam edeceğini vurguladı.
Ülke çapında birçok çalışan ve öğrenci grev yapıyor. Women’s Strike organizasyonunun “İşe gitmiyoruz” sloganıyla yürüttüğü grevde kamu kuruluşlarında, özel şirketlerde ve üniversitelerde çalışanlar protestocularla dayanışmak için işe gitmiyor, bazı kadınlar ücretsiz ev işlerini yapmıyor.
Varşova ve Krakow dâhil birçok ilin belediye başkanları grevi desteklediğini açıkladı. Lodz Belediye Başkanı Hanna Zdanowska da greve katıldı. (EÖ/EMK)
*Haberi, AP, CNN, Euronews, Reuters, DW, Time'dan derledik
*Görsel: Sosyal medya
