Nepal’de Kadınların Uğradığı En Büyük Ayrımcılık: Chhaupadi

Manşet görseli: Yağmur Karagöz/bianet

Nepal’de regl döneminde olan kadınlar, “chhaupadi” uygulamasıyla karşı karşıya. “Chhaupadi”ye göre regl döneminde olan kadınların “kirli” olduğuna ve onlara dokunulmaması gerektiğine inanılıyor. Chhaupadi uygulamasında, aileler ve topluluklar, kadınların ve kız çocuklarının neye ve kime dokunabileceklerini kurala bağlıyor.

Bu kurallar kapsamında kadınlar ve kız çocukları evden ayrılmaya ve bir ahırda ya da özellikle bu amaç için inşa edilmiş kulübelerde kalmaya zorlanıyor. Adet kulübeleri genellikle kirli, şiddetli hava şartlarına karşı korunaksız ve güvenliksiz yerler oluyor. Toplumdan tecrit edilen kadınlara sadece yeteri kadr su ve yemek veriliyor.

Son olarak, Nepal'in Bajura bölgesinde, adet dönemi boyunca bir kulübede kalmaya zorlanan bir kadınla küçük yaştaki iki oğlu yaşamını kaybetti. 

Yasak ama uygulanıyor

Nepal hükümeti 2005 yılında bu ibadeti yasakladı. Hatta, 2017'de Chhaupadi'yi suç sayan bir yasa çıkarılmasına rağmen uygulama halen, özellikle de orta batı ve uzak batı bölgelerinde oldukça yaygın. Çok sayıda kadın, Chhaupadi kulübelerinde kaldıkları sırada hayatını kaybetti veya cinsel şiddete uğradı. Ancak, ülkenin batısındaki kırsal kesimlerde hala bu uygulamanın gerçekleştirildiği biliniyor. 

Fotoğrafçı Basu'nun gözünden

Gaia Dergi'de Emel Kocaer'in yazısına göre, Fotoğrafçı Poulomi Basu, Nepal’de regl dönemlerinde sürgüne gönderilen kadınlardan hikayelerini A Ritual of Exile kitabında topladı. Basu’nun anlattıkları, kadınların mecbur bırakıldıkları durumu da gözler önüne seriyor. 

Mesela, geleneksel bir şifacı olan Dhamala, genç kızların şeytani ruhlar tarafından ele geçirildiğine inanıyor. Bu şifacıların regl dönemindeki genç kızları sözlü ve fiziksel istismarda bulanarak "tedavi" ettiklerine inanılıyor. 

Radha Bishwa Karma, 16

"Büyük annem evde kalmama izin vermiyor. Eğer eve gelirsem küsüyor ve çoğu kez yemek alamıyorum. Keşke annem burada olsaydı, beni eve götürseydi. Ağrım olduğunda ilaç verseydi. Burası karanlık, hiç ışık yok. Birisi gelecek diye de çok korkuyorum."

 Tula

"Ders çalışmak için yeterli ışık olmuyor. Abim yemek getiriyor, annem getirmez. Abim yemeği bana uzaktan atıyor, ben de başka tabağa alıyorum. Yemek bitince tabağı ortadan kaldırıyorum" Tula'nın ailesi Basti, Achham'daki en fakir ailelerden biri.

Af Örgütü: Uygulamaya son verilsin

Af Örgütü de Nepal’de regl döneminde olan kadınların tecrit edilmesine anlamına gelen “Chhaupadi” olarak bilinen ayrımcı ve zararlı uygulamaya ilişkin yazılı bir açıklama yayınladı. Açıklamada, uygulamanın derhal sona erdirilmesi için harekete geçilmesi gerektiği vurgulandı.

“Chhaupadi suç sayılmalı”

Açıklama özetle şöyle:

“Nepal yetkilileri, daha fazla insanın ölmesini engellemek ve Chhaupadi uygulamasına son vermek için, Nepalli kadın hakları gruplarına da danışarak tasarlayacakları kapsamlı bir stratejiyi derhal uygulamalıdır.

“Chhaupadi’yi suç sayan mevcut yasaların etkili bir şekilde uygulanması ve etkilenen bölgelerde yaygın eğitim programlarının hayata geçirilmesi de bu stratejinin birer parçası olmalıdır.

“Chhaupadi uygulaması, toplumsal cinsiyet ayrımına ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddete uğramama hakkının ihlalidir. Bu haklar, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi’nin de aralarında bulunduğu uluslararası insan hakları sözleşmeleri ve Nepal Anayasası’yla güvence altına alınmıştır.”

Kadınlar şiddete uğradı

Uluslararası Af Örgütü Nepal Şubesi kampanyacılarından Ashmita Sapkota, konuya dair şunları söyledi:

“Büyük şehirlerde yaşayan bazı insanlar küresel ölçekte yürütülen #MeToo (#BenDe) hareketini biliyor, ancak kırsal bölgelerde yaşayan ve tacizle istismara uğrama tehlikesi en yüksek olan kadınların çoğunluğu bu konuşmalardan haberdar değil.

“Nepal’de bu konularda konuşmak zor. Cinsel tacizin ciddiye alınmaması nedeniyle kadınlar adalet sistemine güvenmiyor ve tacizi bildirme konusunda isteksiz davranıyor. Ayrıca, sorumluların birçoğunun güçlü konumlarda olması tacizi bildirmeyi daha da zorlaştırıyor ve sonuçta mağdurların suçlanmasına ve damgalanmasına yol açıyor.”

‘Küçük bir değişim bile umut veriyor’

Kadınların bu konulardaki tartışmalarda ön planda olmasının önemine dikkat çeken Sapkota, son olarak şunları söyledi:

“Ayrımcılığın yol açtığı sorunları ve zorlukları en iyi biz biliyoruz. Bu nedenle, Nepal’deki kadınları insan hakları aktivizmine katılmaya davet ediyorum. Bu elbette zor bir şey, ama küçük bir değişim bile bize umut veriyor ve tatmin sağlıyor.”

(EMK)