Rusya’dan Geri Dönen Gıdalardaki Pestisit ve Metabolit Kalıntıları

Gıdalardaki pestisit kalıntıları konusunda yaşanan güncel sorunlardan kamuoyunu haberdar etmek bir gereklilik. Dün yazdığım yazıda Rusya Federasyonu’na ülkemizden ihraç edilen gıda ürünlerinde tespit edilen Carbendazim isimli pestisitin yol açtığı sorunlara değinmiştim.

Pestisitler tarımda kullanılan zehirli kimyasal maddeler.

Carbendazim insanlarda kısırlık, üreme sağlığı bozuklukları, hormonal sistemde bozulmalar, karaciğer tümörleri, sinir sisteminde bozulmalar, su kirliliği, doğal hayattaki canlı türleri özellikle kuşlar ve eklembacaklılar için sorun oluşturan bir toksik kimyasal madde.

Carbendazim kullanımı 2014 yılında Avrupa Birliği ülkelerinde ve 2018 yılında ise Türkiye’de yasaklandı.

Ancak görünen o ki Rusya’ya ülkemizden ihraç edilen gıda ürünlerinde sıklıkla Carbendazim kalıntısı çıkıyor.

Carbendazim kalıntıları Rusya’ya yapılan ihracatta ciddi problemlere neden olduğu için Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 25 Temmuz 2019 tarihinde 81 ildeki valiliklere resmi yazı yazılarak “ihracattaki sorunların” giderilmesi için önlemler alınması gerektiği ve alınacak önlemlerin de neler olduğu ayrıntıları ile belirtildi.

Bu yazıda meselenin farklı bir yönüne dikkat çekeceğim ama yine de bu yazı okunmadan önce bu konuda yazdığım ve dün bianet’te yer alan yazının okunması çok yerinde olacaktır. Zaten yazının üst başlığında da belirttiğim gibi “Kamuoyundan Gizlenen Halk Sağlığı Sorunları” başlıklı yazı dizisinin ikinci yazısı bu.

Tarım Bakanlığı’nın Rusya Federasyonu ile yaşanan Carbendazim kalıntısı krizi nedeniyle valiliklere gönderdiği yazıyı adım adım çözümlemeye devam edelim.

Bakanlık yazısında aşağıdaki ifadeler yer alıyor:

* Görseli büyütmek için üstüne tıklayın

Bu ifadeler ne anlama geliyor? Bu yazıda bu soruya yanıt vermeye çalışacağım. Önce yukarıdaki yazıda geçen “birbirinin metaboliti olduğu” ifadesine açıklık getirelim.

Metabolit nedir?

Bir kimyasal molekül çeşitli atomların bir araya gelmesiyle oluşmuş bir yapı gibi düşünülebilir. Ancak bu yapı kararlı değildir ve ısı, ışık, oksijen vb. gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak zamanla başka bir moleküler yapıya dönüşür ya da parçalanır.

Bir kimyasal molekülün dönüşümü ya da parçalanması demek yapısının değişmesi, başlangıçta var olan ana molekülden daha küçük moleküllerin oluşması anlamına gelir. Dolayısıyla bakanlığın yazısında geçen Thiophanate-Methyl ile Carbendazim etken maddelerinin birbirinin metaboliti olduğuna dair ifadeler, Carbendazim molekülü Thiophanate-Methyl’e dönüşüyor, Thiophanate-Methyl molekülü ise Carbendazim’e dönüşebiliyor anlamına gelmektedir.

Bir kimyasal molekül vücudumuza girdiğinde vücudumuzdaki fizyolojik-metabolik süreçler neticesinde parçalanarak da çeşitli metabolitler oluşturabilir.

Burada kritik mesele şudur: Thiophanate-Methyl bir tarım zehridir ve Türkiye tarımında kullanılmasına yukarıdaki resmi yazıda da belirtildiği gibi izin verilmektedir. Dolayısıyla bir gıda ürününün üretiminde Thiophanate-Methyl pestisiti kullanılıyorsa bu pestisitin zamanla Carbendazim’e dönüşeceği beklenmelidir.

Bu durumda Carbendazim kullanımı yol açtığı çok sayıda sağlık sorunu nedeniyle yasaklanmıştı öyleyse Thiophanate-Methyl kullanılmasına neden izin veriliyor? sorusu ortaya çıkıyor.

Mantıken tarımsal üretimde Thiophanate-Methyl’in de kullanılmasına izin verilmemesi gerekir. Thiophanate-Methyl kullanıldıktan bir süre sonra Carbendazime dönüştüğüne ve yenilen gıda maddeleri ile de vücuda Carbendazim alındığına göre Carbendazim için akademik yayınlarda belirtilen sağlık zararları bu durumda yine ortaya çıkmış olacaktır öyle değil mi?

Ne yazık ki öyle. Zaten ihraç ürünlerin Rusya tarafından geri çevrilmesinin gerekçesi de buna dayanıyor diyebiliriz.

Rusya Carbendazim içeren gıda ürünlerinin girişine izin vermiyor. Bakanlık yazısı da bu sorunun çözülmesi için yapılması gereken talimatları (yazıda geçen LOD değeri ile ilgili talimatlar) içeriyor. Yani bakanlık yazısının özü ihracatta yaşanan sorunları düzeltme amacını taşıyor; Türkiye içinde tüketilen ürünlerdeki Carbendazim kalıntıları ne olacak, bu konuda hangi önlemler alınacak sorularının yanıtları bakanlık yazısında yer almıyor.

Burada bir başka konuya daha vurgu yapmalıyım: Thiophanate-Methyl’in sağlık zararına yol açması için Carbendazim’e dönüşmesine de gerek yok. O da tıpkı Carbendazim gibi çok çeşitli sağlık zararlarına yol açıyor.

Burada aklımıza gıdalardaki Carbendazim kalıntılarının sadece Rusya’ya ihraç edilen ürünlerde tespit edilip edilmediği sorusu gelecektir.

Elde mevcut bulgular Rusya dışındaki ülkelere ihraç edilen gıda ürünlerinde de Carbendazim kalıntılarına rastlandığını gösteriyor. Öyleyse meselenin münferit bir olay olmadığını, ortada epeyce yaygın bir halk sağlığı sorunu olduğunu öne sürebiliriz. 

Carbendazim isimli insan sağlığına çok zararlı pestisitin sadece Rusya’ya ihraç edilen gıda ürünlerinde değil aynı zamanda Suudi Arabistan’a ihraç edilen gıda ürünlerinde de saptanmış olması ortada ciddiye alınması gereken bir halk sağlığı sorunu olabileceğine delalet eder.

Üstelik Suudi Arabistan ile yaşanan sorunlar sadece Carbendazim ile de sınırlı değil.

Yarınki yazıda bu konuyu ele alacağım.

TIKLAYIN - Kamuoyundan Gizlenen Halk Sağlığı Sorunları I

(BŞ/EKN)